تبیان، دستیار زندگی
تراژدی دریاچه ارومیه برای طبیعت ایران یک سریال تکراریست این اتفاق با توجه به خشکسالی ها ، تغیرات اقلیمی و روند رو به رشد تقاضا برای محصولات کشاورزی و بالاخره آلاینده های زیست محیطی در انتظار دریاچه ها در کشورهای مختلف است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

دریاچه های شور دنیا در چه حالند؟
دریاچه نمک


تراژدی دریاچه ارومیه برای طبیعت ایران یک سریال تکراریست این اتفاق با توجه به خشکسالی ها ، تغیرات اقلیمی و روند رو به رشد تقاضا برای محصولات کشاورزی و بالاخره آلاینده های زیست محیطی در انتظار دریاچه ها در کشورهای مختلف است.

دریاچه های شور به دلیل محصور بودن و در صد بالای نمک و همچنین افزایش حجم آب خروجی اعم از تبخیر و استفاده) نسبت به آب ورودی همواره در خطر کاهش سطح و بالاخره مرگ قرار دارند بلایی که سر دریاچه آرال آمد نتیجه این روند بود اما آیا این سرنوشت محتوم تمام دریاچه های نمکیست؟

برخی از این دریاچه ها مانند وان در ترکیه به دلیل ورودی آب مناسب کمتر با چنین خطری تهدید می شوند اما دریاچه هایی چون ارومیه ،سالتون در آمریکا و..... این خطر را با تمام وجود حس کرده اند. در گزارش زیر نگاهی داریم به معروفترین دریاچه های نمکی در ایران و جهان.

حوض سلطان

دریاچه نمک حوض سلطان در 40 کیلومتری شمال شهرستان قم و 85 کیلومتری جنوب تهران و در حاشیه بزرگراه خلیج فارس قرار دارد. این دریاچه که به دریاچه ساوه قم ودریاچه شاهی هم معروف است به مساحت تقریبی 240 کیلومتر مربع در شمال شرق شهرستان قم واقع شده‌است و رشته کوه‌های البرز درشمال آن قرار دارد. وسعت و شکل دریاچه متناسب با ورود آب و میزان بارندگی آن درفصول مختلف سال متفاوت است. درمواقع بارندگی و ذوب برفهای ارتفاعات اطراف، چون بر میزان آب ورودی افزوده می‌شود، وسعت آن زیاد و در غیر از این ایام، وسعت آن کم می‌شود.

دریاچه های شور

بدین ترتیب سطح آب دریاچه پیوسته در نوسان است. این دریاچه از دو چالهء جدا از هم تشکیل شده‌است. چالهء غربی به نام حوض سلطان و چاله شرقی به نام حوض مره‌است که به‌وسیله یک آبراهه به هم وصل می‌شوند. در فصول پر آب ابتدا چاله مره پر می‌شود و سپس آب اضافی وارد حوض سلطان می‌شود.

رودهای متعددی به این دریاچه وارد می‌شوند که عموماً از اراضی شوره زار ونمکی اطراف عبور می‌کنند.از جمله این رودها می‌توان به رود شور و قره چای اشاره کرد. حوض سلطان در سال 1883 میلادی و بر اثر ساخت جاده شوسه تهران قم تشکیل شد. راههای ورود به منطقه: در 35 کیلومتری مسیر قم-تهران جاده خاکی وجود دارد که به دریاچه می‌رسد. درون دریاچه نیز جاده خاکریزی هست که برای جلوگیری از فرورفتن خودروها در باتلاق و بهره برداری از نمک دریاچه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آرال

دریاچه آرال یا دریاچه خوارزم یک دریاچهء آب شور در آسیای میانه میان قره‌قالپاقستان در کشور ازبکستان در جنوب و قزاقستان در شمال بود.

آرال در گذشته یکی از چهار دریاچهء بزرگ دنیا بود که 68 هزار کیلومتر مربع وسعت داشت اما از دهه 1960 که دولت شوروی انحراف مسیر رودخانه های آمودریا و سیردریا به صحرای قره‌قوم (به منظور کشاورزی) را آغاز کرد، این دریاچه رفته رفته آب رفت و در سال 1987 به دو دریاچهء کوچک آرال شمالی و آرال جنوبی تقسیم شد. در سال 2004 مساحت آن به 25درصد مساحت اصلی رسیده و درصد شوری آب آن 5 برابر شد.

دریاچه های شور

دو دریاچه شمالی و جنوبی در سال 2007 به 4 دریاچه یکی دریاچهء آرال شمالی، دو دریاچه در شرق و غرب دریاچه جنوبی پیشین و یک دریاچه کوچک بین دریای شمالی و جنوبی تقسیم شدند که همگی در مجموع 10 درصد مساحت اصلی دریاچه را داشتند. در سال 2009 تصاویر ماهواره‌ای نشان داد که دریاچه شرقی و دریاچهء جنوبی هم به‌کلی خشک شده و دریاچه غربی نیز بسیار کوچک‌تر شده‌است. حداکثر عمق دریاچه آرال نیز در سال 2008 حدود 42 متر اندازه‌گیری شده‌است.

بخش کوچک باقی‌مانده این دریاچه هم گرفتار آلودگی‌هایی نظیر دورریزهای آزمایشهای نظامی، کودهای شیمیایی، آفت‌کش‌ها، و پسمانده‌های پروژه‌های صنعتی و همچنین درصد نمک بسیار بالا شده‌است. آلودگی زیست‌بوم بزرگ‌ترین مشکل این پهنه آبی است.

بالخاش

بالخاش دریاچه‌ای واقع در جنوب شرقی قزاقستان است که پس از آرال بزرگترین دریاچه‌های درون‌بومی آسیای مرکزی است. اگر چه این دریاچه مخزنی ندارد، میزان شوری آن کم است و رود ایلی و چند رود دیگر به آن می‌ریزد.

دریاچه های شور

این دریاچه برای جغرافی‌دانان مسلمان در سده‌های پیشین ناشناخته بود. قلموقها نخستین کسانی بودند که نام مغولی بالخاش را به این دریاچه دادند. این قوم در سده 11ق و نیمه نخست سده 12ق بر این مناطق تسلّط داشتند. سرزمین پیرامون بالخاش متروک و بسیار خشک است. این دریاچه تا زمان انقلاب اکتبر روسیه، از نظر اقتصادی نقشی نداشت. اهمیت این ناحیه، در 1936م، با بنای یک شهر بزرگ صنعتی به نام بالخاش در کرانه خلیج کوچک برتیس در ساحل شمالی دریاچه آغاز شد.

دریاچه نمک یوتا

دریاچه نمک یوتا که در شمال ایالت یوتا واقع است بزرگترین دریاچه نمک در نیمکره غربی است، و سی و هفتمین دریاچه بزرگ جهان به شمار می‌رود یک سال معمولی این دریاچه مساحتی بالغ بر 1،700 مایل‌مربع (4،400 کیلومترمربع) را پوشش می‌دهد.

دریاچه های شور

دریاچه سالتون

دریاچه ای است که در ناحیه جنوبی صحرای کلرادودر شمال ایمپریال ولی در جنوب شرقی کالیفرنیا قرار دارد. این دریا که باقی‌مانده دریاچه پیش‌ از تاریخ کاهوئیلا است، تا پیش از سال 1905 یک گودال پوشیده از نمک بود که با عنوان گودال سالتون شناخته می‌شد و در 85 متری پایینتر از سطح دریا قرار داشت.

دریاچه های شور

اما با ورود سیلاب‌های رود کلرادو به آن، دریاچه سالتون شکل گرفت. دریاچه سالتون تا 1907 که بندهای محافظی بر روی آن ساخته شد، 60 کیلومتر طول و 21 کیلومتر پهنا داشت و گستره‌ای در حدود هزار کیلومتر مربع را در بر می‌گرفت. تبخیر آب در مدت 5 سال سبب شد تا سطح آب دریاچه به5*7متر کاهش یابد.

دریاچه وان

دریاچه وان در غرب شهر وان در ترکیه قرار دارد. در بخش شمال غربی این دریاچه، کوه سبحان به ارتفاع 4058 متر و در قسمت جنوبی آن، کوههای اختیار شهاب قرار گرفته‌اند.

شکل گرفتن دریاچه نمکی وان ناشی از فعالیت‌های آتشفشانی در سالیان دراز بوده است. آب آن از جویبارهایی که از کوهها سرازیر است، تامین می‌شود. این درباچه 120 کیلومتر درازا، 80 کیلومتر پهنا دارد و ژرفای میانگین آن 171 متر است (ژرفترین بخش آن 451 متر است). مساحت وان به 3755 متر مربع می‌رسد.

دریاچه های شور به دلیل محصور بودن و در صد بالای نمک و همچنین افزایش حجم آب خروجی اعم از تبخیر و استفاده) نسبت به آب ورودی همواره در خطر کاهش سطح و بالاخره مرگ قرار دارند بلایی که سر دریاچه آرال آمد نتیجه این روند بود اما آیا این سرنوشت محتوم تمام دریاچه های نمکیست؟

دریای مرده

دریای مرده یا بحر المیت در مرز اردن و فلسطین و در کرانه باختری رود اردن واقع شده‌است. در برخی منابع از آن با نام دریاچه نمک یاد شده‌است. سواحل اطراف آن پست‌ترین نقطهء خشکی‌های زمین است.

غلظت زیاد آب دریای مرده باعث شناور ماندن انسان بر روی آن می‌شود ارتفاع گودترین نقطه آن 422 متر کمتر از سطح دریا است. بیشترین عمق آب تا کنون از 378 متر بالاتر نبوده‌است. 67 کیلومتر طول و 18 کیلومتر عرض دارد. حجم آب دریاچه 810 میلیون متر مکعب است.

بحر

این دریاچه با 33,7 درصد غلظت مواد محلول یکی از شورترین دریاچه‌های دنیاست. به دلیل ارتفاع پایین این منطقه از سطح دریا، پساب کشاورزی و پساب ناشی از خاکشویی مناطق دورتر به صورت چشمه‌هایی در کف این دریاچه به آن وارد می‌شود. پساب‌های کشاورزی حاوی مقدار زیادی املاح معدنی هستند. تبخیر گسترده و ورود دائمی آب شور باعث بالا رفتن شدید غلظت آب و جرم حجمی آن شده‌است، به گونه‌ای که انسان در این آب شناور می‌ماند.

شط الملغیغ

شط الملغیغ دریاچه‌ای نمکی و ماندابی در شمال شرقی الجزایر است که تقریباً تمام آن در گستره‌ای پایینتر از سطح دریا واقع شده است.

این دریاچه همچنین در غربی‌ترین نقطه از مجموعه‌ گودال‌هایی قرار دارد که از خلیج قابس در تونس تا صحرای بزرگ آفریقا گسترده شده‌اند. مساحت شط ملغیغ در هر فصل دستخوش تغییر می‌شود ولی معمولاً گسترهء شرقی-غربی آن بیش از 130 کیلومتر است. پست‌ترین نقطهء الجزایر که 40 متر پایینتر از سطح دریا قرار دارد در نزدیکی مرکز این دریاچه واقع شده است. طبق آخرین اطلاعات این دریاچه تقریبا خشک شده محسوب می شود.

بخش گردشگری تبیان

برگرفته از: خبر آنلاین