تمام مسلمانان در جبهه ای متّحد
ولادت امام صادق (علیه الصّلاة و السّلام) كه وصى بحق پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله) و ناشر افكار صحیح اسلامى و اسلام ناب است، در هفدهم ربیع الاول سال 83 هجری در مدینه منوره اتفاق افتاده است.(مناقب آل ابیطالب ج4 ص280 و بحارالانوار ج 47ص 194)
نام مبارک آن حضرت جعفر و کنیه شریفش ابوعبدالله و لقب نورانی حضرت، صادق است. پدر بزرگوارش امام محمد باقر (سلام الله علیه)، و مادر گرامی آن حضرت ام فروه است، که امام صادق(سلام الله علیه) درباره ایشان می فرمایند:
«مادرم از بانوان با ایمان و پرهیزکار و نبکوکار بود،و خدا نیکوکاران را دوست دارد»(کافی ج 1ص 472 و بحارالانوار ج47ص 7)
در شمایل آن حضرت گفته اند : آن حضرت میانه قد و افروخته رو و سفید بدن و کشیده بینی و موهای ایشان سیاه و مجعد و بر گونه ایشان خال سیاهی بود.(مناقب آل ابیطالب ج4 ص280 و بحارالانوار ج 47 ص 9)
رشد و پرورش امام
ولادت امام صادق (علیه السلام) در روزگار جدش امام زین العابدین (علیه السلام) که مراتب فضل و عظمتش همه آفاق را پر کرده بود صورت پذیرفت، او در سایه تربیت جدش، که تمام معانی بزرگی و عظمت را بدو آموخت و تمام مفاهیم فضیلت و کمال را به او آموزش می داد می زیست. و همواره زهد و عبادت و تلاش و کوشش جدش را در راه خدا نظاره گر بود. دیدن این امور تاثیر بسیاری در روح او گذارد تا آنکه آن حضرت به سن دوازده سالگی رسید .
وقتی کلیدهای امامت عامه به پدرش امام باقر (علیه السلام) انتقال یافت و آن حضرت برای به جای آوردن تکالیف و مسئولیتهای خود به بهترین نحو قیام کرد امام صادق (علیه السلام) جوانی نمونه و رشید شده بود، که دیدگان شیعیان را به خود معطوف می ساخت و آنان او را ششمین رهبر والای خود می پنداشتند .
بخشش امام
در عفو و بخشش آن حضرت از کتاب «مشکاه الانوار» نقل شده است که: روزی مردی خدمتحضرت رسید و عرض کرد پسر عمویت نسبت به شما اهانت و بدگویی کرد.
امروز دنیاى اسلام تقریباً شامل یك میلیارد و نیم جمعیت، با حدود پنجاه كشور و دولت، است. اگر در بین این جمعیت عظیم- كه در نقاط مهم دنیا هم ساكنند- تكیه ى به ارزشهاى اسلامى وجود مىداشت، بدون شك، امروز ملت مسلمان و امت بزرگ اسلامى پیشتاز در علم و مدنیت و معرفت و جلوهى دین و دنیا و اخلاق و زندگى بود
حضرت کنیز خود را فرمود که آب وضو برایش حاضر کند پس وضو گرفت و داخل نماز شد، راوی گفت: من در دلم گفتم که آن حضرت نفرین خواهد کرد بر او، پس حضرت دو رکعت نماز خواند و فرمود: ای پروردگار: این حق من بود، به او بخشیدم و تو جود و کرامتت از من بیشتر است. پس ببخش او را، به کردارش نگیر و او را به عملش جزا مده. پس دقت کردم و دیدم که آن حضرت پیوسته برای او دعا کرد.
سیره ای در راستای وحدت
ائمه (علیهمالسّلام)، مبارزهى بسیار پُررنج و پُرتلاش و پُرمحتوا و فراگیرى را مى كردند؛ هم در زمینه ى معنوى و فرهنگى؛ براى حفظ پایه هاى اعتقاد اسلامى و جلوگیرى از انحرافى كه در جهت بناى حكومت سلطنتى ممكن بود به وجود بیاید، كه به وجود آمده بود؛ هم در جهت مبارزه ى سیاسى. اوج این حركت در زمان امام صادق (علیهالسّلام) بود. نمىشود گفت در زمانهاى دیگر، این حركت اوج نداشت؛ چرا، در زمان امام رضا (علیهالسّلام) و در زمانهاى دیگر هم همینطور بود؛ منتها زمانه در دوران امام صادق (علیهالسّلام) یك فرصت و فسحتى را در اختیار گذاشت و این بزرگوار توانستند كارى بكنند كه پایه هاى معرفت اسلامىِ صحیح در جامعه، آنچنان مستحكم بشود كه تحریف ها دیگر نتواند این پایه ها را از بین ببرد.
ایشان این كار را كرد، تا این زمینه بماند و در هر دوره اى از دورههاى تاریخ، كسانى كه لایق هستند، بتوانند از این زمینه استفاده كنند و نظام اسلامى و مبناى مبتنى بر ارزشهاى اسلامى را به وجود بیاورند و این بناى رفیع را بسازند. این، كارِ امام صادق (علیه الصّلاة و السّلام) است.
قشرهاى مختلف و اقسام مختلف امت اسلامى، به این وسیله باید با یكدیگر هم افزایى كنند تا سطح معارف اسلامى بالا برود. لازمهى این كار این است كه حجاب خصومت و دشمنى و كینه ورزى میان فرقه هاى مسلمان فاصله نیندازد؛ وحدت اسلامى كه گفته می شود یعنى این
امروز دنیاى اسلام تقریباً شامل یك میلیارد و نیم جمعیت، با حدود پنجاه كشور و دولت، است. اگر در بین این جمعیت عظیم- كه در نقاط مهم دنیا هم ساكنند- تكیه ى به ارزشهاى اسلامى وجود مىداشت، بدون شك، امروز ملت مسلمان و امت بزرگ اسلامى پیشتاز در علم و مدنیت و معرفت و جلوهى دین و دنیا و اخلاق و زندگى بود؛ چیزى كه امروز ما در دنیا نداریم و نظیر آنچه را هم كه این تصویر را در ذهن ما زنده مىكند، در دنیا نیست. چراکه ملتها و دولتهاى غرب، تنها پیشرفت علمى دارند.
این امام بزرگوار در دوران زندگى، بیش از دیگر امامان فرصت پیدا كردند كه معارف اهل بیت(علیهمالسّلام) را- یعنى معارف اسلام ناب را- به دلهاى مشتاق و تشنه لبان برسانند. اشتباه است اگر كسى خیال كند همه ى آن هزاران نفرى كه از امام صادق (علیه السلام) درس آموختند، شیعیان و معتقدان به امامت آن بزرگوار بودند؛ نه، بسیارى بودند كه به امامت امام صادق(علیه السلام)- آنچنانى كه شیعه معتقد است- معتقد نبودند؛ اما از دانش امام صادق(علیه السلام) و از معارف اسلامى كه در اختیار آن بزرگوار بود استفاده مىكردند.
در روایات ما بسیار است روایاتى كه راویان آنها از اهل سنتند- از غیر شیعه هستند- اما از حضرت ابى عبد الله الصّادق (علیه السلام) نقل مىكنند و روایت مىكنند. معناى این حرف این است كه امروز هم دنیاى اسلام و امت اسلامى نیازمند معارف امام صادق و اهل بیت(علیهم السلام) است. دنیاى اسلام محتاج دانستن معارف و تعالیم امام صادق و سایر ائمه (علیهم السلام) است.
قشرهاى مختلف و اقسام مختلف امت اسلامى، به این وسیله باید با یكدیگر هم افزایى كنند تا سطح معارف اسلامى بالا برود. لازمهى این كار این است كه حجاب خصومت و دشمنى و كینه ورزى میان فرقه هاى مسلمان فاصله نیندازد؛ وحدت اسلامى كه گفته می شود یعنى این.
داریوش عشقی
بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
منابع:
1- سیره پیشوایان.
2- منتهی الامال.
3- میزان الحکمة.
4- تاریخ معصومان.