انواع اسم
( اسم موصول ، اسم اشاره )
آن چه در این طرح مورد نظر است انواع اسم در زبان عربی می باشد یعنی اسم در زبان عربی شامل ضمیر ، اسم موصول ، اسم اشاره، اسم شرط، اسم استفهام می باشد.
کلمه ای است که به جای اسم ظاهر می نشیند مانند: " هو " که می تواند جانشین " علی " یا هر اسم دیگری در جمله باشد.
ضمیر دو قسم است منفصل و متصل که در طرحی دیگر به طور مفصّل بدان خواهیم پرداخت.
اسم موصول دو قسم دارد:
موصول مشترکموصول خاصاسم موصول مشترک، اسمی است که برای مذکر و مؤنث و مفرد و مثنی و جمع تنها یک لفظ دارد
مانند: " مَن " که برای اسامی مذکر و مؤنث و مفرد و مثنی و جمع نیز به همین شکل و بدون تغییر به کار می رود.
اسم موصول مشترک شامل: " مَن ، ما ، ذا ، أیّ " می باشد.
اسم موصول خاص اسمی است که برای هر یک از مذکر و مؤنث و مفرد و مثنی و جمع صیغه ی جداگانه ای دارد:
| مفرد مذکر: الذی | مفرد مؤنث: الّتی |
| مثنی مذکر: اَلّلذانِ / اَلَّلذَینِ | مثنی مؤنث: الّلتانِ / الّلتَینِ |
| جمع مذکر: الّذینَ | جمع مؤنث: الّلواتی |
جمله ای که پس از این کلمات می آید " صله " می نامند.
اکنون به اسامی موصول در آیات شریفه زیر دقت نمایید:
یا أیُّها النّاسُ اعبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذی خَلَقَکُم وَ الّذینَ مِن قَبلِکُم لَعَلَّکُم تَتَّقون ( بقره – 21 ) ( ای مردم ! پروردگارتان را که شما و کسانی را که پیش از شما بودند آفرید پرستش کنید تا پرهیزگار شوید )
الذی: اسم موصول مفرد مذکر
خَلَقَکُم: صله " الّذی "
الّذین: اسم موصول جمع مذکر
مِن قَبلِکُم: صله " الّذینَ "
یا أیّها النّبیٌّ إِنّا أَحلَلنا لَکَ أَزواجَکَ الّلاتی آتَیتَ أُجورَهُنَّ ( احزاب / 50 )
(ای پیامبر ! ما همسران تو را که مهرشان را پرداخته ای برای تو حلال کردیم )
اللّاتی: اسم موصول جمع مؤنث
أتَیتَ أُجورَهُنَّ: صله " اللّاتی "
و قال الّذینَ کَفَروا رَبَّنا أَرِنا الّلذَینِ أَضَلّا نا مِنَ الجِنِّ وَ الإِنسِ نَجعَلهُما تَحتَ أَقدامِنا لِیَکونا مِنَ الأَسفَلین ( فصلت – 29 )
(کافران گفتند: پروردگارا ! کسانی از جن و انس که ما را گمراه کردند به ما نشان ده تا زیر پای خود نهیم تا از پست ترین مردم باشند )
الّذین: اسم موصول جمع مذکر الّلذَینِ: اسم موصول مثنی مذکر
کفروا: صله " الّلذین " أَضَلّانا: صله " اللّذَینِ "
مَن عَمِلَ علی غَیر عِلمٍ کان ما یِفسِدُ أَکثر ممّا یُصلِح ( تحف العقول / ص 47 )
( کسی که از روی نا آگاهی کاری را انجام دهد، بیش از آنکه اصلاح کند موجب فساد و تباهی می شود )
مَن: اسم موصول مشترک
عَمِلَ علی غَیرِ علمٍ: صله " من "
قُلِ اللّهمَ مالِکَ المُلکِ تُؤتی المُلکَ مَن تَشاءُ و تَنزِعُ المُلکَ ممَّن تَشاءُ و تُعِزُّ مَن تَشاءُ و تُذِلُّ مَن تشاء ( آل عمران – 26 )
اسم اشاره 3 نوع است:
هذا / ذلک: اسم هایی هستند که برای اشاره به مذکر به کار می روند.
هذه / تلک: اسم هایی هستند که برای اشاره به مؤنث به کار می روند.
اکنون به این اسم ها دقت کنید:
و لا تَقرَبا هذه الشَّجَرَةَ فَتَکونا مِنَ الظّالمین ( بقره – 35 )
( نزدیک این درخت نشوید که از ستمکاران خواهید شد )
هذه: اسم اشاره نزدیک / مفرد مؤنث
آنچه بدان اشاره شده یا به اصطلاح " مُشارالیه " ، کلمه ی " الشجرة " می باشد.
ذلک الیومُ الحَقٌُ فَمَن شاء أَتَخَذَ إلی رَبّه مَأباً ( نبأ – 39 )
(آن روز حق است، هر کس بخواهد راه بازگشتی به سوی پروردگارش بر می گزیند )
ذلک: اسم، اشاره دور / مفرد مذکر
الیوم: مُشار الیه
هذان خَصمانِ اختَصَموا فی رَبّهِمِ ( حج – 19 )
( این دو گروه دشمن یکدیگرند که درباره ی پروردگارشان به جدال پرداختند )
هذان: اسم اشاره نزدیک / مثنی مذکر
خصمان: مشارالیه
فَکَیفَ إذا جِئنا مِن کُلِ اُمَّةٍ بشَهیدٍ و جِئنا بِکَ علی هؤلاءِ شهیداً ( نساء / 41 )
( حال آن ها چگونه است هنگامی که از هر امتی، شاهد و گواهی بر اعمالشان می آوریم و تو را نیز بر آنان گواه خواهیم آورد )
هؤلاء: اسم اشاره نزدیک / جمع مذکر
مَن طَلَبَ رِضی مَخلوقٍ بِسَخَطِ الخالِقِ سَلَطَ اللّهُ عزَّوَجَلَّ علیه ذلک المخلوق ( تحف العقول / ص 52 )
( هر کس علی رغم خشم خداوند رضایت مخلوق و آفریده را بخواهد، خداوند متعال آن آفریده را بر وی مسلّط می گرداند )
ذلک: اسم اشاره به دور / مفرد مذکر
المخلوق: مشار الیه
إِنَّ للّه عباداً یَفزَعُ إلیهم النّاسُ فی حوائِجِهِم اولئک هُمُ الآفیون مِن عذاب اللّه یوم القیامة ( تحف العقول – ص 52 )
( خداوند بندگانی دارد که مردم برای رفع نیازهایشان به آنان روی می آورند، آنان کسانی هستند که روز قیامت از عذاب خداوند در امانند )
اولئک: اسم اشاره دور / جمع مذکر
ذلک الکتاب لا رَیبَ فیه هُدیً للمُتّقین ( بقره / 2 )
( آن کتاب با عظمتی است که شک در آن شک در آن راه ندارد و مایه ی هدایت پرهیزگاران است )
ذلک: اسم اشاره دور / مفرد مذکر
الکتاب: مشار الیه
