عبور ‌مدرنیته از‌ دالان نقد رسانه

مدتی است برنامه‌ای با عنوان «دالان» از شبکه یك سیما روی آنتن می‌رود. دالان برنامه‌ای تركیبی است كه از عناصر تصویری بهره می‌گیرد و با استفاده از دكور ویژه و مجریان جوان سعی می‌کند پیام خود را به مخاطب القاء كند.

پشتوانه ای به نام تحقیق‌ و پژوهش

برنامه دالان روزهای دوشنبه و چهارشنبه بعد از خبر ساعت 19 از شبکه یك سیما پخش می‌شود. این برنامه در یك استودیو در خیابان ولی عصر(عج) ضبط می‌شود. برای تهیه گزارش به استودیو می‌روم تا با برخی از عوامل این برنامه صحبت کنم. علی‌اكبر كریمی که تهیه‌كنندگی این برنامه را به عهده دارد. پیش از این، مجموعه بزرگراه نوآوری، مستند پلاك و بلندترین شب سال و برنامه تب را تهیه كرده است. هنوز ضبط برنامه شروع نشده و کریمی در حال گفت‌وگو با سلیمی، مجری برنامه است. ایده اولیه دالان هم از سوی سلیمی مطرح شده و شاید به نوعی این تهیه‌کننده و مجری بخوبی می‌دانند که برای کسب رضایت‌مندی مخاطبانشان و تاثیرگذاری بر آنها باید چه‌برنامه‌ای ‌ بسازند.

کریمی در این باره می‌گوید: مدتی بود وقتی از وسایل نقلیه عمومی استفاده می‌کردم، مردم از شبکه‌های ماهواره‌ای‌صحبت می‌کردند برای خودم جالب بود که چه دلایلی باعث می‌شود تا برخی ‌مردم شبکه‌های ماهواره‌ای را برای تماشا انتخاب کنند به همین سبب با دوستم آقای سلیمی در چندین جلسه طرحی را آماده و به گروه اجتماعی شبکه یک ارائه کردیم.

وی درباره تحقیقات و پژوهش‌های لازم درخصوص موضوعات برنامه می‌گوید: برای این که بتوانیم طرح قابل‌قبولی را ارائه کنیم نیاز به ارائه مستندات داشتیم. تحقیقات میدانی و پژوهش‌های متعددی را با همکاری برخی از‌مشاوران انجام دادیم تا طرح با پشتوانه صحیح و علمی آماده شود و در نهایت برنامه به موضوعاتی بپردازد که نیاز امروز جامعه است.

البته نباید استفاده از نظرات كارشناسان مختلف، وكلا، روان‌شناسان، رفتارشناسان، جامعه‌شناسان و حرف‌های خود جوانان را در موفقیت این برنامه نادیده گرفت چون زمانی برنامه‌ای می‌تواند تاثیرگذار باشد که به نیازهای مخاطبانش با استفاده از تکنیک‌های مختلف پاسخ بگوید.

ابزارهای دیده شدن

مطمئنا عناصر بسیار زیادی می‌توانند در جذب مخاطب موثر باشند. ضمن این که برنامه دالان به موضوعاتی می‌پردازد که مسائل روز کشورمان محسوب می‌شود. همه تهیه‌کنندگان، مجریان و مسوولان یک برنامه تلویزیونی دوست دارند برنامه‌ای که تولید می‌کنند، دیده شود. کریمی برای بهتر دیده شدن این برنامه از عوامل متعددی بهره گرفته‌ است که ازجمله می‌توان به استفاده از رنگ‌های زنده و شاد در دكور، تنوع دادن به بخش‌های برنامه، ریتم تند، تدوین و نیز اجرای متفاوت محمد سلیمی و ارائه اخبار به‌سبك خودمانی با اجرای روژین كائنی اشاره كرد.

گاهی افراد نمی‌دانند آنچه تماشا می‌کنند، چه تاثیری در رفتار، تعاملات و ارتباطات اعضای خانواده‌شان می‌گذارد. چند روز پیش خبری را می‌خواندم که در یک خانواده‌ای مشکلی به وجود آمده و شوهری از همسرش به دلیل ارتباط نامشروع همسرش با پسری تقاضای طلاق کرده است. این فرد در گفت‌وگو با یکی از خبرگزاری‌ها گفته بود همسرش در تقلید از یکی از سریال‌های شبکه‌های ماهواره‌ای دست به چنین کاری زده است. روان‌شناسان معتقدند برخی رفتارها باعادت به دیدن و اعتیاد به تماشای یك فیلم و سریال عادی می‌شود كه پیامد آن بسیاری از رفتارهای نابهنجار اجتماعی است و این مساله آنقدر آهسته اتفاق می‌افتد كه فرد متوجه تاثیر آن بر خود نمی‌شود.

كریمی انگیزه خود را از ساخت این برنامه هشدار به خانواده‌ها عنوان می‌كند و می‌افزاید: برای این برنامه از كارشناسان و روان‌شناسان، مشاوره‌های خوبی گرفتیم و به نتیجه رسیدیم چه خوب است موضوعاتی را برای اولین بار در رسانه مطرح كنیم كه مردم با آن درگیرند. حیف است خانواده‌های ما ندانسته گرفتار برخی پدیده‌ها شوند كه گاهی آسیبشان بیشتر از خاصیتشان است و وقتی بررسی كردیم تا حدودی روشن شد زندگی مدرن، جذابیت‌های بسیاری دارد و ما گاهی ناخواسته فقط برای تفریح یا پر كردن اوقات فراغت به استفاده یا دیدن آنها تن می‌دهیم و كم‌كم اثر می‌پذیریم.

یکی از بخش‌های جذاب برنامه دالان پخش بخش‌هایی از فیلم‌های ماهواره‌ای است. تمام سریال‌هایی كه از شبكه‌های فارسی زبان پخش می‌شود توسط كارشناسان برنامه آسیب‌شناسی و پس از تحقیق از چند دادگاه خانواده، تاثیرات این تولیدات هدفمند در حوزه فیلم و سریال برای مخاطبان روشن‌ می‌شود.

کریمی در پایان صحبت‌هایش از تولید سری سوم دالان با حضور افراد‌ آسیب دیده ‌‌خبر‌می‌دهد و می‌گوید: با توجه به فراخوانی که دادیم برخی از خانواده‌هایی که از طریق برنامه‌های شبکه‌های ماهواره‌ای دچار صدمه شدند برایمان پیامک ارسال کردند و خواستند در برنامه حاضر شوند. به همین سبب این افراد را شناسایی کرده‌ایم و در سری جدید علاوه بر پخش مستندهایی از زندگی این افراد و گفت‌وگو با آنها به صورت ویژه مشکلات به وجود آمده را با حضور کارشناسان مورد بررسی قرار خواهیم داد.

نویسندگی را جدا از اجرا نمی‌دانم

محمد سلیمی از مجریان جوانی است که اجرای برنامه‌هایی ازجمله آفتاب شرقی، تب، عین عشق، پروانه‌های جاده ابریشم، راز ماندگاری (گفت‌وگو با چهره‌های ماندگار)، قابی برای جوانی (معرفی جوانان برتر)، نان و ریحان، ایران سرزمین ما و نشانی (تركیبی ـ نمایشی) را برای گروه كودك و نوجوان در كارنامه خود دارد. وی در حال حاضر علاوه‌بر دالان مسابقه ساعت شنی را چهارشنبه‌ها اجرا می‌کند. البته سلیمی تجربه نویسندگی را هم در پرونده کاری‌اش دارد. طراحی و سرپرست نویسندگان برنامه دالان هم به‌عهده سلیمی است. از برنامه‌هایی كه وی به‌عنوان نویسنده در آنها حضور داشته است می‌توان به‌‌‌ كبوتر دات‌كام، خانه شماره 47 و بازار نیمرخ اشاره كرد. وی مجموعه شعری سپید با عنوان كبیسه و كتابی نیز به اسم دلنوشته‌های رو به ماه را نیز منتشر كرده است.

سلیمی در این برنامه سعی کرده از افرادی همچون محمد صالح اعلاء، ابوالفضل جلیلی و مرضیه ریاحی مشاوره بگیرد تا بتواند راه جدیدی برای همكلامی با مخاطب امروز رسانه پیدا کند.

وی می‌گوید: اساسا نویسندگی را جدا از اجرا نمی دانم و چیزی را می‌نویسم که دغدغه روز باشد. وقتی شبکه‌های اجتماعی در میان مردم وجود دارد، باید به آن پرداخت، این پدیده را بررسی کرد تا کاربران آن بدانند که چگونه باید از شبکه‌های اجتماعی روز استفاده کرد.

وی با بیان این که برنامه زنده می‌تواند به مقبولیت آن کمک کند، می‌افزاید: وقتی مخاطب متوجه می‌شود برنامه به صورت زنده پخش می‌شود، ارتباط بیشتر و بهتری با برنامه برقرار می‌کند. البته با توجه به پیامک‌هایی که از سوی مردم به برنامه ارسال شده من فکر می‌کنم برنامه دالان ازجمله برنامه‌های پرمخاطب تلویزیون محسوب شود چون مردم به گونه‌ای با این برنامه ارتباط برقرار کرده‌اند که تنها پیامک کوتاه به برنامه ارسال نمی‌کنند بلکه سرگذشت زندگی خود را با توجه به موضوعات برنامه حتی در چندین صفحه برایمان می‌فرستند.

نصیحت نمی‌كنیم

برنامه دالان رویکرد متفاوتی دارد و سعی می‌کند از جنبه‌های متعددی به روابط خانوادگی در کشورمان بپردازد و موضوعاتی را انتخاب کند که نیاز روز جامعه است. سلیمی معتقد است: هنر نصیحت نکردن بالاترین هنر رسانه است و این برنامه هیچ وقت جنبه نصیحتی نداشته و تنها سعی کرده برخی از مشکلات به وجود آمده در سطح جامعه را به صورت مستند به تصویر بکشد تا خود مردم برای ادامه زندگی‌شان تصمیم بگیرند.

وی ادامه می‌دهد: دالان صرفا به یک موضوعی خاص نمی‌پردازد و تک‌بعدی نیست. بلکه به مسائل محتوایی که مدرنیته باعث به وجود آمدنش شده می‌پردازد. ویژگی‌های مثبت و منفی آن مورد بررسی قرار می‌گیرد تا مخاطبان بتوانند بهترین استفاده را از دنیای مدرنیته بکنند.

سلیمی اجرا را به دو دلیل دوست دارد یكی عشق به رسانه با همه خاصیت‌هایش و دیگری حاضر شدن در قالب‌های مختلف برای بیان نگاه و دیدگاهش، او در این باره می‌گوید: به اندازه دو بار زندگی كردن ایده و فكر نو برای اجرا و برنامه‌سازی تلویزیونی در ذهن دارم.

وی معتقد است: برنامه دالان متعلق به این لحظه و امروز رسانه است. زبانش، هم‌نو و هم‌گیراست. تاثیر این برنامه بر تك‌تك اعضای خانواده وجود دارد، چراكه حرف‌های ما از جنس خودشان است.

وی درخصوص نقش مجری در یك برنامه زنده می‌گوید: نوع برنامه مهم است. به نظر من گاه برنامه‌هایی هستند كه بدون مجری شسته رفته‌تر یا جذاب‌ترند. به‌نظر‌‌ من، نقش تهیه‌كنندگی را باید جدی گرفت. تهیه یك اثر فقط یك جریان مالی و سرمایه‌گردانی در تلویزیون نیست. تهیه‌كننده واقعی اگر مخاطب‌شناس و رسانه‌شناس خوبی باشد می‌داند چه برنامه‌ای نیاز امروز مردم و رسانه است.

نباید كوركورانه الگوبرداری كرد

روژین‌كائنی ، مجری بخش خبری این برنامه است. وی تاكنون اجرای برنامه‌هایی چون خط 57،‌‌ بازارچه،‌‌ صبح عالی بخیر،‌‌ تندرستی،‌‌ نوجوان امروز فردا،‌‌ بوم سفید ‌و سیمای خانواده را به عهده داشته است. كائنی پیش از ضبط با همكارانش مشورت می‌كند. بخش خبر برنامه دالان به طور خاص یك تیم خبری دارد كه اخبار را جستجو می‌كنند. سبك اجرای این بخش بسیار متفاوت است. كائنی مقابل دوربین قرار می‌گیرد و خبرها را به شكلی خاص می‌خواند. این نوع اجرا متاثر از حال و هوای برنامه و هدفی كه مدنظر طراحان است كار بسیار جالب و خوبی به نظر می‌رسد چون توانسته ارتباط خوبی با مخاطبانش برقرار كند. كائنی می‌گوید: نوع اجرای من در این برنامه هم طرفداران و مخالفان خودش را دارد. خیلی از خبرهایی كه من می‌خوانم به خودی خودش بد است و حالا اگر قرار باشد معمولی و ساده هم اجرا شود همه نكاتش به چشم نمی‌آید و خسته‌كننده می‌شود، لذا من در این آیتم مجری ـ بازیگر هستم.

در نگاه اول شاید چنین به نظر برسد كه اجرای این برنامه نباید به عهده جوان‌تر‌ها باشد و اگر از مجریان سرشناس استفاده می‌شد این برنامه بیشتر دیده می‌شد، اما كائنی نظر دیگری در این زمینه دارد. وی معتقد است: بعضی‌ها به ما ایراد می‌گرفتند چرا اجرای برنامه را مجری‌های جوان به عهده گرفته‌اند؟ چرا آدم‌های باتجربه‌تر و پخته‌تر را برای اجرا در نظر نگرفته‌اند؟ این انتخاب به دلیل این بود كه برنامه جنبه نصیحت‌گونه نگیرد و این‌كه مجری‌ها هم جوانان ایرانی‌ هستند كه به روز بودن را دوست دارند و مخالف این هستند كه مدرن شدن بد است. حرف دالان این است كه مدرن شدن به معنای نفی ریشه‌های اصیل و سنت و عرف غنی ایرانی‌مان نیست. برای مدرن شدن باید الگوها را كنار هم بگذاریم و با مشورت و منطق پیش برویم و نباید كوركورانه الگوبرداری كنیم.