71 - [اى پيامبر! به آنان ] بگو: هان! به من خبر دهيد كه اگر خداوند [يكتا] شب را تا روز رستاخيز بر شما پاينده [و پيوسته ] بدارد، كدام خدايى جز خداى يكتاست كه براى شما فروغى [روشنگر پديد] آورد؟ پس آيا [دليل هاى يكتايى و قدرت او را ]نمى شنويد؟72 - بگو: هان! به من خبر دهيد كه اگر خدا روز را تا روز رستاخيز بر شما پاينده [و پيوسته ] بدارد، كدام خدايى جز خدا يكتاست كه براى شما شبى [آرام بخش ] پديد آورد كه در آن بياراميد.73 - و از رحمت [و بخشايش ] اوست كه شب و روز را براى شما قرارداد تا در آن [يكى ]، بياراميد و [در اين يكى ] از فزونبخشى او [رزق و روزى خويشتن را] بجوييد، باشد كه سپاس [اين نعمت ها را] بداريد.74 - و روزى را [بياد آور] كه [خدا] آنان را ندا مى دهد و مى فرمايد شريك هايى كه براى من مى پنداشتيد كجايند؟!75 - و [آن روز] از ميان هر امّتى، گواهى را بيرون مى آوريم، آن گاه [به شرك گرايان و ظالمان ] مى گوييم: برهان خود را [بر درستى راه زشت و ظالمانه خود] بياوريد؛ امّا آنان مى دانند كه حق از آن خداست [و توحيدگرايى و يكتا پرستى درست است ]و آنچه آنان به دورغ بر مى بافتند [و افسونگرانه مى ساختند] از [نظر] آنان كم [و ناپديد] مى گردد.
تفسير -
زنجيره اى از دلايل توحيدگرايى و يكتاپرستى
در اين آيات به زنجيره اى از نعمت هاى گران و پديده هاى شگرف و نظام هاى شگفت انگيز آفرينش پرداخته، و بدينوسيله دلايل يكتايى خدا را به تابلو مى برد. در نخستين آيه مورد بحث درباره نعمت گران و نظام شگفت انگيز شب و روز مى فرمايد:قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ اللَّيْلَ سَرْمَداً إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ مَنْ إِلهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُمْ بِضِياءٍ أَ فَلا تَسْمَعُونَ. هان اى محمد صلى الله عليه وآله به شرك گرايان «مكه» كه به پرستش بت ها مى پردازند بگو: به من خبر دهيد كه اگر خداى يكتا شب را تا فرارسيدن روز رستاخيز ماندگار و جاودانه سازد و هرگز روشنايى روز را برايتان نياورد، آيا خدايى جز خداى يكتا هست كه روشنايى و فروغى بسان روشنى و درخشندگى روز براى شما فراهم آورد؟روشن است كه آنان نمى توانند به اين پرسش تو پاسخ دهند، مگر اين كه زبان به اعتراف گشايند كه جز ذات پاك خدا كسى توانايى چنين كارى را ندارد و اينجاست كه حجّت بر آنان تمام مى شود و بناگزير بايد با همه وجود اقرار كنند كه جز ذات پاك و بى همتاى او هيچ كس ديگر در خور پرستش نيست و بايد تنها او را پرستيد و ستايش كرد.أَ فَلا تَسْمَعُونَ. پس آيا پند و اندرزهاى زندگى ساز و نجات بخش خدا را نمى شنويد؟و به باور پاره اى، پس آيا دليل هاى يكتايى خدا را نمى شنويد و درباره او نمى انديشيد؟ و در ادامه سخن در همين مورد مى فرمايد:قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ النَّهارَ سَرْمَداً إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ مَنْ إِلهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُمْ بِلَيْلٍ تَسْكُنُونَ فِيهِ هان اى پيامبر! به شرك گرايان بگو: به من خبر دهيد كه اگر خداى توانا روز و روشنايى آن را پاينده و پيوسته سازد و تا روز قيامت آرامشِ شب فرا نرسد، آيا خدايى جز خداى يكتاست كه برايتان شبى آرام بخش پديد آورد تا در آن به استراحت بپردازيد و فرسودگى و خستگى خود را بر طرف سازيد؟!أَ فَلا تُبْصِرُونَ. پس آيا شاهكار تدبير او را نمى بينيد؟به باور پاره اى، پس آيا شب و روز و نظام شگفت انگيز آن را نمى نگريد؟و آيا درباره آمد و شد حساب شده آن نمى انديشيد تا دريابيد كه اين ساخته و پديد آمده تدبيرگرى دانا و فرزانه است؟در سومين آيه مورد بحث مى افزايد:وَ مِنْ رَحْمَتِهِ جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ و از مهر و بخشايش خداست كه براى شما شب و روز را قرار داده است تا در شب بياراميد و در هنگام روز براى تأمين نيازهاى مادّى و اداره امور اقتصادى و اجتماعى خويش به تلاش و كوشش بپردازيد.وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ و رزق و روزى خويشتن را از فزونبخشى او بجوييد.وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ. باشد كه در برابر اين نعمت شب و روز و ديگر نعمت هاى او سپاسگزارى كنيد.در چهارمين آيه مورد بحث مى فرمايد:وَ يَوْمَ يُنادِيهِمْ فَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكائِيَ الَّذِينَ كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ. و روزى را بيادآور كه خدا شرك گرايان را ندا مى دهد و مى فرمايد: آن شريك ها و همتايانى را كه براى من مى پنداشتيد، كجايند؟(167)تكرار اين آيه شريفه بدون كم و كاست بدان جهت است كه در آيه 62 هدف اين بود كه آنان با نگرش بر دلايل گوناگون قدرت و حكمت خدا، به گمراهى خويش اقرار كنند و شرك و كفر را مردود اعلان كنند و در اين آيه بدان دليل است كه به آنان بفهماند كه از آوردن دليل و برهان بر شرك و بيداد خود ناتوانند.به همين جهت در ادامه سخن در همين مورد مى افزايد:وَ نَزَعْنا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيداًدر آن روز سخت و سرنوشت ساز، ما از هر امّت و جامعه اى پيامبرش را بيرون مى آوريم تا گواهى دهد كه در ميان آنان پيام ما را به روشنى بيان كرده است يا نه؟ و نيز گواهى دهد كه آنان چه واكنشى در برابر دعوت آسمانى او نشان داده و چگونه زيستند و چه كارهايى انجام دادند؟به باور پاره اى منظور از گواهان در آيه مورد بحث، شايسته كرداران و نيكان امّتها و جامعه ها مى باشند و مى دانيم كه هيچ جامعه اى از وجود اينان تهى نيست و اينان هستند كه گواه مردمند.فَقُلْنا هاتُوا بُرْهانَكُمْ و به آنان مى گوييم هر دليل و برهانى بر درستى راه و رسم شرك آلود و بيدادگرانه خود داريد، بياوريد!فَعَلِمُوا أَنَّ الْحَقَّ لِلَّهِ آن گاه است كه آنان غرق در بهت و حيرت مى گردند، چرا كه به خوبى در مى يابند كه دليلى بردرستى شرك و بيداد خود ندارند تا آنها را ارائه دهند، و مى دانند كه راه و رسم توحيدگرايى و يكتاپرستى واقعى است كه راهى درست و عادلانه است و آنچه خدا بر پيامبرش محمد صلى الله عليه وآله فرو فرستاده، حق است، از اين رو و بناگزير در برابر حقانيت پيامبر و قرآن سرتسليم فرود مى آورند و بر گناه و گمراهى خويش زبان به اعتراف مى گشايند، چرا كه وقتى انسان هيچ دليل و برهان و راه گريزى نداشت بناگزير تسليم مى گردد.وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ. و آن گاه دروغ هايى را كه بر مى بافتند و بت هاى گوناگونى را كه مى پرستيدند همه و همه از دسترس آنان خارج و از برابر ديد آنان گم و ناپديد مى گردند.
نظم و پيوند آيات
در مورد نظم و پيوند آيات سه نظر آمده است:1 - به باور پاره اى در آيات پيش قرآن روشنگرى فرمود كه خدايان دروغينِ كفرگرايان هرگز نمى توانند پرستشگران خود را يارى رسانند، و اينك به ذات خداوند يكتا پرداخته است و نشان مى دهد كه ذات پاك اوست كه ارزانى دارنده نعمت ها و مالك سود و زيان در كران تا كران هستى است.2 - امّا به باور پاره اى ديگر روشنگرى گرديد كه ستايش در اين جهان و جهان ديگر از آن خداست، اينك در اين آيات نعمت هاى رنگارنگى را در برابر ديدگان انسان ها قرار مى دهد كه حسّ سپاس و تحسين و ستايش آنان را بر مى انگيزند و انسان ها را در برابر پديدآورنده خويش به ستايش وامى دارند.3 - و برخى نيز برآنند كه اين آيات به آيه 68 پيوند مى خورند، چرا كه آنجا فرمود: و پروردگارت آنچه را بخواهد مى آفريند و بر مى گزيند، و اينك در اين آيات به پرتوى از نعمت هايى كه او آفريده است مى پردازد.
لطفا منتظر باشید ...
