این نعمت پر منفعت را از دست ندهید

از نشانه‏هاى رحمت و لطف وسیع الهى، نعمت توبه و پذیرش آن از سوى خداوند. توبه به معنى ترك گناه، بازگشت به سوى خدا و عذرخواهى در پیشگاه خداوند است.

عذرخواهى بر سه گونه است

گاهى عذر آورنده مى‏گوید: من اصلاً فلان كار را انجام نداده‏ام. گاهى مى‏گوید: من به آن جهت این كار را انجام دادم. و گاهى مى‏گوید: این كار را انجام دادم ولى خطا كردم و بد كردم و اینك پشیمانم. این همان توبه است.

توبه در اسلام داراى شرایطى است؛ 1- ترك گناه. 2- پشیمانى از گناه. 3- تصمیم بر انجام ندادن دوباره‏ى گناه. 4- تلافى و جبران گناه

توبه همچون بیرون آوردن لباس چركین از بدن و پوشیدن لباس پاک و تمیز است. توبه همچون شستشوى بدن آلوده و عطر زدن است.

قرآن در آغاز سوره‏ى هود مى‏فرماید:

«و از پرودگار خود آمرزش بطلبید، سپس به سوى او بازگردید.»

آوردن استغفار و توبه در یك آیه، حاكى از آن است كه این دو با هم تفاوت دارند، اولى به معنى شستشو و دومى به معنى كسب كمالات است. و كه انسان نخست باید خود را از گناهان پاك سازد و سپس خود را به اوصاف الهى بیاراید، نخست هرگونه معبود باطل را از قلب خود بزداید و سپس معبود حق را در آن جاى دهد، به قول حافظ:

تا نفس، مبرّا ز نواهى نكنى                         دل، آئینه‏ى نور الهى نكنى

توبه در نهج البلاغه

توبه از دیدگاه حضرت على علیه السلام توبه به عنوان عامل اساسى در پالایش درون انسان و اصلاح اخلاق او كه ضامن سعادت انسان است، جلوه خاصى در سخنان حكیمانه حضرت امیرالمؤمنین على(علیه السلام) دارد كه به نمونه‏هایى از آن اشاره مى‏شود.

1 - «هیچ شفاعت كننده‏اى مفیدتر از توبه نیست‏». (نهج البلاغه، قصار الحكم 371 )

2 - «آن را كه توبه روزى كردند، از قبول گردیدن محروم نباشد» (همان، 135 ) .

3 - « در دنیا خیرى نبود جز دو كس را: یكى آن كه گناهى ورزید و به توبه آن گناهان را در رسید و دیگر آن كه در كارهاى نیكو شتابید». (همان، 94 )

4 - «خداوند در توبه را به روى بنده نمى‏گشاید و در آمرزش را بر وى ببندد». (همان، 435 )

و در مورد توبه كامل و معناى حقیقى استغفار مى‏فرماید «استغفار درجه بلند رتبگان است و چند معنى براى آن است:

1- پشیمانى از گناهان قبل. 2- تصمیم بر ترك گناه. 3- اداى حق مردم. 4- اداى حق الله. 5- ذوب شدن گوشت بدن(نهج البلاغه، حكمت‏417 )

توبه و عوامل کمک کننده

عوامل معنوی و کارهای خیر ضمن فراهم کردن توفیق توبه در تأثیرگذاری توبه نیز دخالت دارند و البته هر عاملی به اندازه توان معنوی خود دارای قدرت تأثیرگذاری خواهد بود. نماز که جزء قوی‌ترین عوامل معنوی است در توبه بسیار موثر است. نماز هم زمینه توبه را ایجاد می‌کند و هم اگر خوب و عمیق باشد خود، کار توبه را نیز انجام می‌دهد. در حکمت 299 از حضرت علی(علیه‌السلام) می‌خوانیم که: «ما اهمنی ذنب امهلت بعده حتی اصلی رکعتین و اسال الله العافیه»؛ آنچه که بین من و خدا نارواست، اگر انجام دهم و مهلت دو رکعت نماز داشته باشم که از خدا عافیت طلبم مرا اندوهگین نخواهد ساخت. این روایت علاوه بر آن که لطف شدید و رحمت بی پایان خداوند را نسبت به بندگانش نشان می‌دهد از نیروی شگرف نماز در پاک کنندگی گناهان نیز خبر می‌دهد.

منابع : سایت امام علی علیه السلام

سایت آیت الله مکارم شیرازی