توانمندی مدیریت تشکیلاتی در حوزه 2

تأملات مفهومی

الف: گروه و تشکل

«گروه اجتماعی» به افرادی اطلاق می گردد که بین آنان نوعی رابطه یا نیرویی پیوند بخش وجود دارد و افراد تحت تاثیر آن نیرو یا رابطه به یکدیگر مربوط می شوند و دارای روابط خاصی می باشند.(1) گروه اجتماعی مرکب است از دو نفر یا بیشتر که  میان آنها روابط و مناسباتی موجود می باشد و افراد با یکدیگر به نوعی دارای مشارکت یا همبستگی می باشند(2) و می خواهند در جامعه یک نوع همبستگی ایجاد کنند.(3) گروهای اجتماعی دارای رفتارهای خاص اجتماعی هستند(4)

1. همکاری و تعاون برای رسیدن به هدف مشترک؛ 2. همانندی؛ 3. رقابت؛ 4. کشمکش.

رفتار گروهی نسبتا رفتاری بی ساختار، خود انگیخته و پیش بینی ناپذیر است. از این رو، فاقد ساختار رسمی و سلسله مراتب قدرت است. از این رو یک گروه موقت می باشد که شجاعتی میان افراد پدید می آورد که حاصل سرایت رفتار از شخصی به شخص دیگر است.(5)

بنابراین گروه مجموعه ای از انسانها که جهت هدفی خاص گرد هم می آیند و با یکدیگر دارای رابطه متقابل می باشند را گروه می گویند. واژه های اساسی در این تعریف گرد هم آمدن، رابطه متقابل داشتن و بالاخره هدف داشتن است.

شش مشخصه مهم در خصوص گروه مشاركتی:

1 - مشاركت داوطلبانه و فعال افراد در فعالیتهای مشاركتی؛

2 - مشاركت فعال همه اعضای گروه در تصمیم گیری ها؛

3 - وجود حداقل یك هدف مشترك؛

4 - پذیرش مسئولیت تصمیمات اتخاذ شده توسط همه اعضای گروه؛

5 - صرف منابع برای تحقق اهداف مشترك گروهی كه مهمترین منبع در این زمینه وقت است؛

6 - متناسب و سازگاركردن تصمیم اتخاذشده با هدفهای مشترك گروهی در صورت لزوم.(6)

ب: مدیریت

از مدیریت‌ تعریف‌هایی‌ گوناگون‌ ارائه‌ شده‌، ولی‌ قدر مشترك‌ تعریف‌هااین‌ است‌ كه‌ مدیریت‌، استفاده بهینه‌ از منابع‌ انسانی‌ و غیرانسانی‌ به‌ منظورتحقق‌ اهداف‌ِ از پیش‌ تعیین‌ شده‌ با توجّه‌ به‌ قوانین‌ حاكم‌ است‌.

 استاد مطهری‌مدیریت‌ را این‌ گونه‌ تعریف‌ می‌كند:

«مدیریت‌ انسان‌ها عبارت‌ است‌ از فن‌ بهتر بسیج‌ كردن‌ و بهترسامان‌دادن‌ و بهتر سازمان‌ دادن‌ و بهتر كنترل‌ كردن‌ نیروهای‌ انسانی‌ و به‌ كاربردن‌ آن‌ها.»(7)

از این رو همچنان که مدیریت های کلان به استعداد و علم نیازمند است راهبری گروه های همسال نیز به 1. استعداد، ذوق و هنر و 2. علم و دانش و 3. توانایی و قدرت نیازمند است.

امام علی(ع) می فرماید:

«سستی‌ فردی‌ [انسان‌] در انجام‌ كارهایی‌ كه‌ به‌ عهده او است‌ و پافشاری‌ در كاری‌ كه‌ از مسؤولیت‌ او خارج‌ است‌، نشانه ناتوانی‌ آشكار و اندیشه ویران‌گر است‌.»(8)

ج. ویژگی های یك گروه كاری خوب

1.      حاکمیت ارزشهای الهی در اهداف و برنامه و تثبیت آن ارزشها در همه اعضا(9)

2.      رهبری قدرتمند و توانمند

3.      تعیین اهداف دقیق و روشن

4.      اتخاذ تصمیمات آگاهانه

5.      توانایی اقدام سریع بر اساس تصمیمات اتخاذ شده

6.      برقراری ارتباط باز با دیگران

7.      تسلط بر مهارتهای لازم برای انجام پروژه ها

8.      تعیین هدف های مشخص و تلاش برای رسیدن به آنها

9.      روحیه تعاون و همكاری با یكدیگر

10.  برقراری توازن در بین مهارت ها و تخصص های لازم برای رسیدن به اهداف گروهی

د. انواع راهبری

بی شک راهبری از قدرت و توانمندی و تسلط منشعب می شود این قدرت وجوه مختلفی دارد لذا براساس وجوه قدرت انواع راهبری نیز متفاوت می شود:

1. راهبری فکری – بینشی

برخی از نوجوانان در امور دانشی و بینشی از قدرت بالایی برخوردارند لذا می توانند راهبری فکری و بینشی یا دانشی یگ گروه را به عهده بگیرند.

2. راهبری عاطفی – گرایشی

برخی نیز از سلامت نفس، محبوبیت و یا خیرخواهی و گستره روحی برخوردارند لذا می توانند نقش معلمی مهربان را عهده دار شود که موجب الفت و دوستی جمع شود. لذا راهبری عاطفی و گرایشی گروه را بر دوش می کشد.

3. راهبری اجرایی – مدیریتی

گروهی از نوجوانان از استعداد مدیریتی، توان اجرایی و قدرت اداره کردن خود و جمعی را دارند لذا اداره کردن گروه را باید به اینان سپرد.

نکته1: بهترین حالت زمانی است که یک فرد از مجموعه این قدرتها و توان ها برخوردار باشد که به بهترین نحو می تواند راهبری گروه را به عهده گیرد.

نکته2. بنابراین تفکییک، همه افراد گروه می توانند به نحوه ای خاص در رهبری گروه مؤثر باشند اگر چه رهبر واحد است.(10)

«وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ؛(11) همه مردان و زنان با ایمان نسبت به هم ولایت دارند»

نوشته سید مهدی موسوی

منابع:

1.      دکتر محسنی، جامعه شناسی عمومی، ص235.

2.      محسنی، پیشین، ص254؛ بروس کوئن، مبانی جامعه شناسی، ص330.

3.      کوئن، پیشین، 341.

4.      محسنی، پیشین، ص258.

5.      کوئن، پیشین، ص329.

6.      همان.

7.      مرتضی مطهری، امامت و رهبری، ص235.

8.      نهج البلاغه، نامه61.

9.      مصباح یزدی، محمد تقی، پیش نیازهای مدیریت اسلامی(مشکات)، قم، موسسه امام خمینی،1385، ص18.

10.  اون هارجی، مهارتهای اجتماعی در ارتباطات میان فردی، ص346.

11.  توبه، آیه. 71.

تهیه و تنظیم : گروه حوزه علمیه تبیان