آیا دین حرفی برای توسعه دارد؟

دكتر محمد منصورنژاد، نویسنده این اثر، اظهار كرد: تاكنون چند طرح توسعه‌ای را در كشورمان اجرا كرده‌ایم، اما از عجایب این است كه هنوز معتقدیم الگوی مشخصی برای پیشرفت نداریم.

وی كتابش را از معدود آثاری برشمرد كه مفهوم توسعه به معنای امروزی آن را در حوزه دین بررسی كرده‌اند و گفت: این اثر، مجموعه‌ای از مقالاتم را شامل می‌شود و جلد دوم كتابی به شمار می‌آید كه حدود 10 سال پیش با عنوان «دین و توسعه اقتصادی، فرهنگی، دینی» منتشر شد.

جلد نخست این اثر، موضوعاتی نظیر دین و توسعه با تاكید بر قرائت امام خمینی(ره) از دین، توسعه فرهنگی و عقاید فرهنگی، جمهوریت از دیدگاه امام خمینی(ره)، جامعه مدنی در جامعه دینی، جایگاه شورا در قرآن و نقش تعالیم اسلام در جریان توسعه اقتصادی را بررسی می‌كند.

منصورنژاد ادامه داد: بررسی تطبیقی درباره نسبت عدالت و توسعه در سه گفتار لیبرالیسم، سوسیالیسم و اسلام، مبانی دینی مشاركت سیاسی، بررسی تطبیقی مفهوم مصلحت از دیدگاه اندیشمندان غربی، دنیا در قرآن و گفت‌وگو با موسی غنی‌نژاد، عناوین و موضوعات برخی از مقالات جلد دوم این كتاب‌اند. نقد چند كتاب مرتبط با موضوع این اثر نیز از دیگر بخش‌‌های آن به شمار می‌آید.

وی درباره سخن مشتركش در این دو جلد گفت: در هر دو كتاب به دنبال پاسخ این پرسش بودم كه آیا اسلام حرفی برای توسعه دارد و راهكارهایی برای آن پیشنهاد می‌كند یا خیر. به اعتقاد من، نه دیدگاه افرادی كه معتقدند دین حرفی در حوزه توسعه ندارد، دیدگاه صحیحی است و نه دیدگاه افرادی كه بر این باورند كه تمامی مدل‌ها و استراتژی‌های پیشرفت را باید عینا از اسلام برداشت كرد.

وی با افراطی برشمردن این دو دیدگاه، درباره فرضیه خودش گفت: بر این باورم كه مواد خام مباحث توسعه نظیر اصول و مبانی و چارچوب‌ها آن را می‌توان از فرهنگ دینی استخراج كرد. البته مراد من این نیست كه این مباحث به صورت بالفعل و آماده در فرهنگ اسلام وجود دارند، زیرا چنین نظم و ساختاری از پیش مشخص شده‌ای برای پیشرفت در دین وجود ندارد.

منصورنژاد با اشاره به دیدگاه‌های متعصبانه دینی نسبت به توسعه گفت: در یكی از مقالات كتاب، پیش‌فرض‌هیا برخی از متفكران برجسته اسلامی كه بر این باورند كه نمی‌توان از طریق اسلام به توسعه رسید، نقد شده است.

وی افزود: من معتقدم كه اسلام این ظرفیت را دارد كه مباحث مربوط به توسعه از آموزه‌های آن استنباط شود. در تك تك مقالات این اثر گوشه‌ای از چارچوب‌های لازم برای توسعه با استفاده از آموزه‌های اسلام شرح شده‌اند. برای مثال، اگر یكی از اهداف توسعه مربوط زندگی دنیایی و عدالت باشد، همین موضوعات با استفاده از آموزه‌های دینی در مقالات كتاب شرح داده شده‌اند.

منصورنژاد نگارش این دو جلد كتاب درباره نسبت دین و توسعه با یكدیگر را ناكافی دانست و گفت: چنین موضوعی بسیار بیش از این جای بررسی و تحقیق دارد و این دو كتاب تنها سرنخ‌هایی را درباره روش‌ها و موضوعات مهم در دین و توسعه ارایه می‌دهند. تمامی این مباحث با استفاده از آیات و روایات جمع‌آوری و تبیین شده‌اند.

وی در پاسخ به این سوال كه «شاید به دلیل غلبه گرایش‌های مذهبی بر افكار شما باشد كه به راحتی چنین برداشت‌هایی از دین ارایه می‌كنید؟» گفت: به دلیل تحصیل دانشگاهی تا سطح دكتری در رشته علوم سیاسی، با مباحث توسعه آشنایم و آنها را درك می‌كنم. از سوی دیگر، به دلیل تحصیل در حوزه علمیه با علوم و معارف دینی نیز آشنایم. بنابراین چنین اطلاعاتی كمك می‌كند تا میان دین و توسعه نسبتی پیدا كنم.

منصورنژاد ادامه داد: در این كتاب سوالاتی كه درباره این نسبت از سوی دانشگاهیان مطرح می‌شوند، با مراجعه به متون و فرهنگ دینی پاسخ داده شده‌اند. بسیاری از فعالان در حوزه دین به دلیل دور بودن از پیش‌زمینه‌های فكری دانشگاهیان، سوالات آنان را به خوبی درك نكردند و همین امر سبب اختلاف و توجیه نشدن دو طرف می‌شود.

وی یادآور شد: به دلیل آشنایی با هر دو حوزه، در شرایطی قرار دارم كه منشا فكری پرسش‌ها برایم آشكار است و به خوبی قادر به درك آنهایم.

كتاب «دین و توسعه» به‌تازگی از سوی انتشارات جوان پویا منتشر شده است.

منبع:خبر گزاری کتاب ایران