نخل هایی که با ما دویده اند

نخل گردانی شاید مشهور ترین آیین محرمی ایران باشد که در شهرهای مرکزی کشور انجام می شود. مراسمی که در آن صدها مسلمان شیعه یا حسین گویان نخل چوبی عظیمی را حرکت می دهند و آن را همراه با دسته های عزاداری در خیابان ها می گردانند.

درباره فلسفه این مراسم تعبیر و تفسیرهای زیادی وجود دارد که محمدحسن ملك‌ثابت، مردم شناس، آن ها را این طور توضیح می دهد: «مراسم عزاداری در 10 روز نخست ماه محرم، فصل ویژه ای است كه شیعیان با انواع نمادها و نشانه های مربوط به عزاداری، شدت تاثر و تالم خود را نسبت به واقعه كربلا اظهار می كنند. یكی از نمادهایی كه در این دهه در بیشتر مناطق ایران به خصوص در مناطق كویری مورد استفاده قرار می گیرد نخل (نماد تابوت) است، این رسم در شهرها و روستاهای ایران با اندكی تفاوت از یكدیگر برگزار می‌شود.»

او درباره دلایل استفاده از نخل و وجه تسمیه این مراسم به مواردی اشاره می کند که در زیر می خوانید:

1- نخل اقتباس از خیمه مجمع حضرت موسی (ع) است كه در اول ماه سال دوم میقات برپا كرده و محل عبادت پیروان او در بیابان تیه (سرگردانی) بوده است. در دعای سمات از آن تحت عنوان "قبة الزمان" ذكری به میان آمده است.

2- نخل به خیام حضرت امام حسین (ع) اشاره دارد و می‌خواهد خاطره خیمه های حرم آن امام (ع) را در كربلا مجسم كند.

3- نخل یادآور گهواره دو گوشواره عرش مجید، یعنی حضرت امام حسن و امام حسین علیها سلام است و چون مقام صاحبان گهواره عظیم است، نخل را بزرگ ساخته‌اند.

4- نخل نوعی عماری (صندوق مانند كه برای نشستن سوار، آن را روی پشت شتر و فیل می‌گذارند و آن را محمل و عودج هم می گویند) است كه در گذشته رسم بوده بزرگان قوم را بر آنها حمل می‌كردند.

5- چون نخستین بار این اسكلت را از چوب درخت خرما ساخته اند بدین نام معروف شده است.

6- آیتی در تاریخ یزد، اذعان می دارد كه مراسم مربوط به نخل در بین هندیان متداول بوده و بعدا در دین شیعیان راه یافته است.

7- چون درخت نخل شباهت به زندگی انسان دارد، در شانزده سالگی میوه می دهد، حدود صد و بیست سال عمر می كند، ضربه شدیدی به سر آن، درخت را می خشكاند ولی ضربه به تنه، در آن تاثیری ندارد با وجود ارتفاع زیاد در مقابل طوفان ها و سایر حوادث جوی مقاوم است. درختی است بی آزار و بی پایه، نخل را بدین نام نهاده اند.

8- برخی می‌گویند، نخل، تابوت آرایش دهنده حضرت امام حسن مجتبی (ع) بوده و یادآورنده تشییع پیكر آن حضرت تا قبرستان بقیع است.

9 - سابقه پیدایش نخل به قبل از اسلام و زمان ساسانیان می‌رسد، زیرا هنگامی كه خسرو پرویز به دست شیرویه كشته شد تابوت بزرگ و زینت شده ای را برایش تدارك دیدند.

10- حركت نخل ویژه آیین های مربوط به سوگ سیاوش است كه در سنت های شیعیان راه یافته است.

11-  چون بدن مطهر و مقدس سالار شهیدان كربلا، حضرت امام حسین (ع) را بدون تشییع به خاك سپرده اند، شیعیان همه ساله به جبران، رسم نخل گردانی را تكرار می كنند و به خاطر این كه آن حضرت، بزرگوار است، تابوتش را بزرگ و حجیم در نظر می گیرند. حجیم بودن نخل بیانگر عظمت صاحبش است و همچنین بزرگی نخل همراه با فریاد یا حسین (ع) آنهایی را كه نخل را حمل می كنند، در افراد تهییج ایجاد می كنند.

البته عقیده اخیر به حقیقت نزدیك تر است. با این فرض، انجام برنامه مذكور می تواند سنتی نیكو و پسندیده باشد، به شرط آن كه رنگ خرافات از اطراف آن زدوده شود.

گروه گردشگری تبیان- منبع: chn