جهنم وارد می شود!
تفسیر تمثیلی باران حکمت(52)
در ادامه مباحث تفسیری "باران حکمت"، که به صورت سلسله وار پیشکش حضورتان می شود، برآنیم تا در هر نوبت، کام جانتان را با یک شاخ نبات مثال از مفاهیم بلند سوره بقره شکربار کنیم.
استاد رنجبر در نوبت پیشین در تفسیر آیات تحدی(آیاتی که همگان به هماوردی فرا می خواند) قرآن را به عصایی شبیه دانستند که دو کارکرد مهم دارد: 1. سبک است 2. هر انسانی با هر شرایط سنی می تواند بدان تکیه کند.
محتوای قرآن نیز اولا ثقیل و سنگین نیست و دوم آن که می تواند هر انسانی را با هر شرایطی از زمین بلند کرده و آسمانی کند. حال آیا کسی را یارای آن است که چنین کتابی را به میان آورد؟
و اما تفسیر آیه شریفه‌ی:
وَ بَشِّرِ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ كُلَّمَا رُزِقُوا مِنْهَا مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقًا قَالُوا هَذَا الَّذِی رُزِقْنَا مِنْ قَبْلُ وَأُتُوا بِهِ مُتَشَابِهًا وَ لَهُمْ فِیهَا أَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ(البقرة/25)
به کسانی که ایمان آورده، و کارهای شایسته انجام داده‌اند، بشارت ده که باغهایی از بهشت برای آنهاست که نهرها از زیر درختانش جاریست. هر زمان که میوه‌ای از آن، به آنان داده شود، می‌گویند: «این همان است که قبلا به ما روزی داده شده بود.(ولی اینها چقدر از آنها بهتر و عالی تر است.)» و میوه‌هایی که برای آنها آورده می‌شود، همه (از نظر خوبی و زیبایی) یکسانند. و برای آنان همسرانی پاک و پاکیزه است، و جاودانه در آن خواهند بود.
بیمایه یقین بدان فطیر است(1)
اگر اقیانوسی آب داشته باشیم اما آردی در میان نباشد و یا به بلندای کوه هیمالیا آرد باشد اما آبی در میان نباشد، هرگز نانی به سفره کسی نمیآید.
ایمان شبیه آب و عمل صالح شبیه به آرد است، و هر کدام بدون دیگری هرگز بهشتی را برای آدمی فراهم نمیسازند.
اگر یک دنیا اعتقاد و باور داشته باشی، اما براساس آن عملی شایسته از خود نشان ندهی، چه سود؟ درست مثل کسی که شیشه ای از عطر، آن هم بسیار معطر و گرانبها در جیب بغل دارد، بی آن که استفادهای از آن ببرد، یعنی جامه و تن خود را با آن معطر سازد.
یا به عکس، اگر اعمال صالح و پاکی را همچون صداقت و صفا و عفاف و حجاب از خود نشان بدهی بی آن که ریشه در ایمان و باور داشته باشد باز هم هیچ فایدهای ندارد، زیرا به زمینی میماند که ساقههای سبز و قطع شده و یا شاخههای تازه و بریده درختان را در آن کاشته شده باشند، طبیعی است که دیر یا زود خشکیده و پژمرده شده و از بین خواهد رفت.
ایمان بدون عمل صالح نیز هیچ حاصلی ندارد. و از طرفی عمل صالح نیز بدون ایمان بیحاصل است.
از اینرو قرآن کریم بشارت به کسانی میدهد که این دو را با هم و در کنار هم دارند و میفرماید:
و بشر الذین ءامنوا و عملوا الصّالحات انّ لهم جنّات تجری من تحتها الائهار ؛
به کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، بشارت ده که باغهایی از بهشت برای آنهاست که نهرها زیر درختانش جاری است.
یک دسته گل دماغ پرور
شیری را که با آب درهم میآمیزی حجم و وزن بیشتری پیدا میکند، اما مزه طبیعی خود را از دست داده و دیگر رنگ و طعم و بوی اول خود را ندارد.
اعمال آدمی هم اگر صالح نباشد، یعنی خالص و برای خدا نباشد، هر چند هم انبوه و فراوان باشد بیمزه و بیارزش خواهد بود.
یک دسته گل دماغ پرور از خرمن صد گیاه بهتر(2)
از این رو میفرماید:
بشر الّذین ءامنوا و عملوا الصّالحات
به آنان که باور دارند و عمل صالح انجام میدهند بشارت ده.
نوح اندر بادیه کشتی بساخت
کشتی را برای آب میسازند، اما آن را نه در آب، بلکه در خشکی میسازند. و بهشت چیزی شبیه کشتی است، و آخرت همچون دریا و دنیا به خشکی و کویر میماند. نماز، روزه، حج و همه خوبیها و زیباییهای دیگر که در دنیا انجام میدهیم همانند کشتی ساختن است.
کسانی که احتمال آخرت را نمیدهند مانند قوم نوحاند، چنین مردمی همان رفتاری را خواهند داشت که قوم نوح با نوح داشتند. نوح کشتی میساخت و بیباوران به قیامت او را به سخره گرفته و به او طعنه میزدند و او را مسخره میکردند:
نوح اندر بادیه کشتی بساخت صد مثل گو از پی تسخر بتاخت
در بیابانی که چاه آب نیست میکند کشتی چه نادان ابلهی است
آن یکی میگفت ای کشتی بتاز و آن یکی می گفت پرّش هم بساز3
اما نوح بیهیچ اعتنا و توجهی کار خود را میکرد، زیرا فرمان حق بود.
کار او دارد که حق را شد مرید بهر کار او ز هر کاری برید4
و همینجا دریابیم که بهشت در همین دنیا ساخته و پرداخته می‌شود، از اینرو قرآن کریم این گونه یاد میکند که:
هر گاه نعمتی به بهشتیان ارزانی و روا می‌شود، می‌گویند این همان است که از پیش یعنی- در دنیا- روزی ما شده است.
آن هم بهرهها و نعمتهایی یکدست و همرنگ.
و اثوابه متشابها؛ یعنی بهرهها و نعمتهای اخروی مثل بهرههای دنیوی نیستند.
در دنیا همه عیشها و نوشها و جلوهها و جاذبهها شبیه میوههایند.
میوهها حالتی یکسان ندارند، نخست خام و کوچک و تلخاند و در پایان پژمرده و پلاسیده و بیخاصیت میگردند، تنها در یک مقطع است که قابل استفادهاند و آن هم مرحله میانی است، یعنی وقتی که نه خام و نه پژمردهاند.
حال ثمرات بهشت، از میوههای آن گرفته تا تمامی مواهب و نعمتهای دیگر آن، همان حالت میانی را دارند، یعنی عزت امروز درست همچون همان عزت دیروز است، و شور و نشاطی که دیروز از آن به دست میآمد، امروز نیز درست نظیر آن به دست میآید.
نعمتهای بهشتی همچون غذایی نیست که در لحظه گرسنگی لذت و کیف داشته باشد ولی در نهایت، دلزدگی حاصل شود، بلکه اول و آخرش یکسان است.
و یادمان باشد که اهل بهشت در آنجا البته تنها نیستند.
و لهم فیها ازواج مطهّرة
و زنانی پاک از همه زشتیها در کنار آنهاست.
و هم فیها حلدون
و بهشت برای آنان مثل گل همیشه بهار است.
یعنی در آنجا پایندگی است و هیچ چیز پایان ندارد.
فرآوری: شکوری _گروه دین و اندیشه
پینوشتها:
1- مثنوی معنوی، مولوی
2- همان
3- همان
4-همان
نویسنده: استاد محمد رضا رنجبر
