Haram alış veriş çoktur. Onlardan bazıları şunlardır: 1) Sarhoş edici içeceklerin, av köpeği dışındaki köpeklerin, domuzun ve farz ihtiyat gereği necis olan murdarın, alım satımı haramdır. Bunların dışında kalan necisin özünün -hayvan dışkısının gübre olarak kullanılması gibi- helal bir yarar elde etmek mümkün olursa, onun alış-verişi caizdir. 2) Eğer vermek ve almak gibi onda tasarruf edilmeye sebep olursa, gasp edilmiş bir malın alım satımı. 3) İtibarı kalmayan parayla alışveriş yapmak. Karşı taraf farkında değilse haramdır. Fakat biliyorsa, muamele caizdir. 4) Haram aletlerin alım satımı. Örneğin but, haç, kumar ve haram olan musiki aletleri gibi, genellikle haram yerlerde kullanılmak için yapılan ve değerini de haram yerde kullanılmasından alan aletlerin alım-satımı. 5) İçinde hile olan alışveriş. Değerli Peygamberimiz (s.a.a) şöyle buyuruyor: “Müslümanlarla yaptığı alış-verişte hile yapan bizden değildir. Yüce Allah rızkının bereketini kaldırır, geçim yollarını kapar ve onu kendi başına bırakır” Hilenin değişik şekilleri vardır: a) İyi cinsi kötü olanla karıştırmak veya örneğin süte su katmak. b) Gerçeğinin aksine, malın daha iyi görünmesini sağlamak, örneğin eski olan sebzeleri ıslatarak yeni göstermek. c) Bir cinsi başka bir cinsmiş gibi göstermek. Örneğin müşterinin haberi olmadan, altın olmayan bir şeyi altın kaplayarak, altınmış gibi göstermek. d) Malın kusurlarını gizletmek. Elbette bu müşterinin, satıcının kendisinden gizletmeyeceğine emin olduğu durumdadır. |
Halı ve kap gibi su ile temizlenmesi mümkün olan pak bir şey necis olursa, onu satmanın herhangi bir sakıncası yoktur. Aynı şekilde petrol gibi, suyla temizlemek mümkün değilse, helal ve doğal faydası onun temizlenmesine bağlı olmazsa, sakıncası yoktur. Hatta bağlı olsa dahi, önemli ve helal bir menfaati olursa, yine satılması helaldir. |
Necis olan şeyi satan kimse, onu alıcıya söylemelidir. Demediği taktirde, alıcı haram bir şeyi yapacak veya farz olan bir şeyi terk edecekse, örneğin necis suyla abdest veya gusül alarak onunla farz namazını kılacaksa, ya da o necis şeyi yeme ve içmede kullanacaksa o şeyin necis olduğunu demelidir. Eğer alıcı laubali bir insansa ve demenin ona faydası olmayacağını bilirse, demesine gerek yoktur. |
Yenilen veya yenilmeyen necis ilaçları alım-satımı caiz olmakla birlikte, önceki hükümde açıklandığı gibi müşteriye söylenmelidir. |
İslâmî olmayan ülkelerden getirilen ve necis oldukları belli olmayan yağların alım satımı sakıncasızdır. Ancak hayvan öldükten sonra alınan yağ ve diğer ürünlerin -jelatin- gibi, kâfirin elinden alınırsa veya gayri Müslim memleketlerden getirilirse, şer’i kurallara uygun olarak kesildiğine ihtimal verilirse, pak, temiz ve alım satımı caiz olmakla birlikte, yenilmesi haramdır. Satıcının durumu alıcıya bildirmesi gerekir. Demediği taktirde, alıcı harama mürtekip olacaksa veya bir farzı terk edecekse, 2012. hükümde açıklandığı şekilde davranmalıdır. |
Tilki ve benzeri hayvanları, şer’i kanunlarda açıklandığından başka bir şekilde öldürülürse veya kendisi ölürse, farz ihtiyat gereği onun derisinin alım satımı caiz değildir. Fakat şüpheli olursa sakıncası yoktur. |
İslâmî olmayan ülkelerden getirilen veya kâfir olan kimseden alınan işlenmiş derinin alım satımı, hayvanın şer’i kurallara uygun olarak kesildiğine ihtimal verilirse caizdir ve onunla namaz kılmanın da sakıncası yoktur. |
Öldükten sonra hayvandan yağ veya başka ürünler elde edilirse veya Müslüman’ın elinden alınır ve Müslüman’ın da şer’i kurallara göre kesilip kesilmediğini araştırmadan onu kâfirden aldığı bilinirse, temiz hükmünde ve alım satımı caiz olmakla birlikte, ondan elde edilen yağın ve diğer ürünlerin yenilmesi caiz değildir. |
Şarap ve benzeri sarhoş edici olan, akıcı şeyleri alıp satmak haram ve batıldır. |
Sahibi izin vermedikçe, gasp edilmiş malın satışı batıldır ve satıcının aldığı parayı ona vermesi gerekir. |