مسئله تات و تاتي در ايران
فيروز منصوري واژه « تات» اصطلاحي است كه از جانب تركان به اشخاص و اهالي فارسي زبان اطلاق گرديده و در منابع ادبي و تاريخي آنان بيشتر به كار رفته است. در منابع ايراني معمولاً اصطلاح « ترك و تاجيك» گروه فارسي زبان و ترك زبان را مشخص ميكرده است. با اين وصف، در تاريخهاي ايراني قبل از صفويه هم اين اصطلاح به چشم ميخورد، و از زمان شاه عباس كبير به بعد، اكثراً در نوشتههاي جهانگردان خارجي اين واژه به تعبير و تعريف درآمده است. اي. پ. پطروشفسكي، در رساله « نهضت سربداران خراسان» مينويسد: شيخ حسن و مسعود (پس از پيروزي سال 742هـ ) ناچار ميبايست خواستهاي عامه مردم را برآورند و با بزرگترين امير فئودالي خراسان ــ معزالدين حسين كرت ملك هرات، وارد جنگ شوند. وي در آن روزگاران مستقل بود و يار و متحد طوغاي تيمورخان مغول شمرده ميشد. سربداران لشكري مركب از ده هزار مرد جنگي گرد آوردند. اين لشكركشي از لحاظ آينده كار ايشان اهميت فراوان داشت. زيرا هدف آن رهايي سراسر خراسان از سلطه مغولان بود. يكي از شاعران درباري ملك هرات، اهميت اين نبرد را چنين توصيف ميكند:
گر خسرو كرت بر دليران نزدي
از بيم سنان سربداران تا حشـــــر يك
ترك دگر خيمه به ايران نزدي (ص 64)
وز تيغ يلي گردن شيران نـــزدي
ترك دگر خيمه به ايران نزدي (ص 64)
ترك دگر خيمه به ايران نزدي (ص 64)
تدريجله سالمشديم الـه يونجـه دهاتـي
آرترمش ايديم مزرعه ني ايلخيني آتي رنجبر
هر نه ويرسه ك وير، مبادا ويرمه بر درهم ذكات قوي
آجندان اولسه اولسون، بينوا كندلي و تات
بر پارچه چورك نوركـي ايتمشديم ايلاتــي
ايله مشديم اوزيمه چوللي نــي تاتـي
آجندان اولسه اولسون، بينوا كندلي و تات
آجندان اولسه اولسون، بينوا كندلي و تات
تات ددي اي شاهسون گل بو كو چماقدان اوتان
استراحت اوتور ميندار سو ايچماخدان اوتان
استراحت اوتور ميندار سو ايچماخدان اوتان
استراحت اوتور ميندار سو ايچماخدان اوتان