وجه نامگذارى كتاب

شريف رضى در وجه تسميه اين گنجينه گرانسنگ به نهج البلاغه [ در معجم المطبوعات، ص 1124؛ نام كتاب نهج البلاغة و مشرع الفصاحه درج شده است. اين زيادى در مصادر ديگر به دست نيامده است. احتمالاً اين زيادى از سخن شريف رضى اخذ شده كه در خطبه كتاب، درباره اميرمؤمنان "ع" گفته است: 'مشرع الفصاحة و منشأالبلاغه' ر.ك: جلالى، سيد محمدحسين، دراسة حول نهج البلاغه، ص 216.] "راه رسا سخن گفتن، يا روش بجا سخن گفتن، يا راه روشن بلاغت" [ ر.ك: تسترى، محمدتقى، بهج الصباغة فى شرح نهج البلاغه، ج 1، ص 122 و 121.] چنين اظهار مى دارد:

پس از تمام شدن كتاب، مناسب ديدم كه نامش را نهج البلاغه بگذارم؛ زيرا اين كتاب درهاى بلاغت و سخنورى را به روى بيننده خود مى گشايد و خواسته هايش را به او نزديك مى سازد. هم دانشمند و دانشجو را بدان نياز است، و هم مطلوب سخنور و پارسا در آن وجود دارد. [ نهج البلاغه، مقدمه سيد رضى. ]

او نامى را براى اين كتاب جاودانه برگزيد كه از ديدگاه بسيارى از اهل ذوق و ادب، مناسب ترين نام است. شيخ محمد عبده در مقدمه شرح خود بر نهج البلاغه مى نويسد:

من اسمى مناسب تر و شايسته تر از اين اسم كه دلالت بر معناى آن بكند، سراغ ندارم، و بيش تر از آن چه اين اسم بر آن دلالت دارد، نمى توانم آن را توصيف كنم. [ نهج البلاغه، مقدمه محمد عبده. ]

راويان نهج البلاغه

شريف رضى پس از اين كه نهج البلاغه را تأليف كرد، طبق معمول آن زمان، متن كتاب را براى شاگردان خود قرائت كرد و آن ها مندرجات كتاب را از زبان مؤلف استماع كرده، اجازه روايت آن را از ايشان دريافت كردند. قطب راوندى در منهاج البراعه و على بن زيد بيهقى در معارج نهج البلاغه، اسامى چند تن از افرادى را كه بدون واسطه نهج البلاغه را از شريف رضى روايت كرده اند، چنين ثبت كرده اند:

1. سيده نقيبه، دختر سيد مرتضى علم الهدى؛ [ افندى، عبداللَّه، رياض العلماء، ج 5، ص 409؛ كحاله، عمررضا، أعلام النساء، ج 2، ص 295.]

2. ابومنصور عُكْبَرى "472 ه" ؛ [ خطيب بغدادى، تاريخ بغداد، ج 3، ص 239؛ علامه امينى، الغدير، ج 4، ص 185؛ تهرانى، آقابزرگ، النابس

فى القرن الخامس، ص 183.]

3. عبدالكريم بن محمد ديباجى، معروف به سبط بشر حافى؛ [ افندى، عبداللَّه، رياض العلماء، ج 3، ص 182؛ امين عاملى، سيد محسن، أعيان

الشيعه، ج 7، ص 128؛ جلالى، سيد محمدحسين، دراسة حول نهج البلاغه، ص 84 - 85.]

4. محمد بن على حلوانى؛ [ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابى طالب، ج 1، ص 12؛ افندى، عبداللَّه، رياض العلماء، ج 5، ص 122؛ حُر عاملى، محمد بن حسن، أمل الآمل، ج 2، ص 284؛ محدث نورى، حسين بن محمدتقى، مستدرك الوسائل، ج 3، ص 496؛ تهرانى، آقابزرگ، النابس فى القرن

الخامس، ص 173؛ علامه امينى، الغدير، ج 4، ص 185.]

5. محمد بن همام بغدادى؛

6. جعفر بن محمد دوريستى؛ [ منتجب الدين، الفهرست، ص 37، رقم 67؛ ابن شهرآشوب، معالم العلماء، ص 27؛ حموى، ياقوت، معجم البلدان، ج 2، ص 484؛ اردبيلى، احمد، جامع الرواة، ج 1، ص 158؛ افندى، عبداللَّه، رياض العلماء، ج 1، ص 110؛ ابن داوود حلى، حسن، رجال ابن داوود حلى، ص 65؛ علامه امينى، الغدير، ج 4، ص 185؛ تهرانى، آقابزرگ، النابس فى القرن الخامس، ج 43.] "حدود 473 ه" ؛

7. شيخ الطائفه محمد بن حسن طوسى "460 ه" ؛ [ در روايت شيخ طوسى از شريف رضى، بدون واسطه شخص ديگر، ترديد است. ]

8. احمد بن على بن قدامه "486 ه" ؛

9. ابوزيد كيابكى. [ افندى، عبداللَّه، رياض العلماء، ج 3، ص 229؛ تهرانى، آقابزرگ، النابس فى القرن الخامس، 108؛ جلالى، سيد محمدحسين، دراسة حول نهج البلاغه، ص 89 - 92؛ علامه امينى، الغدير، ج 4، ص 185.]