تشبيه مفصل و مجمل - جلوه های بلاغت در نهج البلاغه نسخه متنی

تشبيه مفصل و مجمل

تشبيه به اعتبار ذكر يا حذف وجه شبه به دو قسمت تقسيم مى گردد:الف" تشبيه مفصل: تشبيهى است كه وجه شبه در آن ذكر شده باشد مانند:و الله لا اكون كمستمع اللدم يسمع الناعى و يحضر الباكى "ثم لا يعتبر". [ نهج البلاغه، خطبه 148. ]

به خدا من چون آن كس نباشم كه بر سينه زدن، ناله برآوردن، و گريه كردن- بر مرده را- شنود و ببيند، پس سر خود گيرد و پند نپذيرد.

سه جمله آخر كلام همه در سياق وجه شبه است.
ب" تشبيه مجمل تشبيهى است كه در آن وجه شبه محذوف باشد. مانند:ويل لسكككم العامره و الدور المزخرفه التى لها اجنحه كاجنحه النسور و خراطيم كخراطيم الفيله. [ نهج البلاغه، خطبه 128. ]

واى بر كوچه هاى آبادان شما و خانه هاى نگارين كه سايبانهاى آن چون بالهاى كركسان است و آب روهاى آن چون خرطومهاى پيلان.

در تشبيه مجمل وجه شبه گاه امرى است ظاهر و قابل فهم براى همگان، مانند: زيد كلاسد و گاهى مطلبى است پوشيده و نيازمند تامل مانند:در اخبار به حكومت "مروان بن حكم":اما ان له امره كلعقه الكلب انفه. [ نهج البلاغه، خطبه 72. ]

همانا وى بر مردم حكومت كند... چندانكه سگ بينى خود را ليسد.