تحولات فرهنگي - حضرت معصومه (س) فاطمه دوم نسخه متنی

تحولات فرهنگي

فرهنگ اسلام، غني ترين فرهنگي است كه بر همه ابعاد علمي توجه كرده، و از نظر عمق و فراگيري و پرمايه بودن، سرآمد فرهنگ هاي ملل مختلف جهان است، حوزه هاي علميه به خصوص حوزه علميه قم كه از يك سو، برخاسته از فرهنگ اسلام است، و از سوي ديگر نشانگر فرهنگ اسلام و نگهدارنده و پرورنده آن مي باشد، در اين راستا خدمات بسيار نموده است، دانشمندان بزرگ و جهاني مانند: بوعلي سينا، خواجه نصير طوسي، علامه حلي، وحيد بهبهاني، ملاصدرا شيرازي و ده ها نفر از اين گونه افراد كه در علوم مختلف مانند: ادبيات، منطق، فلسفه، عرفان، علوم طبيعي، رياضي، طب و… صاحب نظر بودند، و در اين مسير، خدمات شاياني نمودند از حوزه هاي علميه برخاسته اند، در رأس حوزه ها، حوزه علميه قم در اين موارد، گام هاي راسخ برداشته، و با تربيت داشنمندان بزرگي توانسته است تا بزرگترين خدمات فرهنگي را ارائه دهد.

تأليف كتاب ها در علوم مختلف، و تأسيس كتابخانه هاي پرمحتوا و عظيم، كه تعداد كتب بعضي از آنها بر صدها هزار كتاب بالغ مي شود، نشانگر روشن اين تحولات حوزه علميه قم در پيدايش آنها، از همه دانشگاه ها و محافل علمي بيشتر است.

محققان آگاه و عالمان بي نظير مي گويند:"اگر كتابخانه هايي مانند كتابخانه آستان مقدس، در مشهد، و كتابخانه مجلس در تهران، و كتابخانه آيت الله مرعشي نجفي"ره" در قم را، كتاب هاي حوزويان و از آثار علمي عالمان دين و برخاستگان حوزه هاي علميه تهي كنيم، قفسه هاي آن كتابخانه ها جز از چند كتاب واريخته وگرد و خاك گرفته، چيزي باقي نمي ماند، آنچه كه مايه قوام و اعتبار اين كتابخانه ها شده، همان كتاب هاي حوزويان است.(134)

به عنوان نمونه، عالم بزرگ قرن چهارم"شيخ صدوق"(ابوجعفر محمد بن علي بن بابويه، متوفاي 381 هـ . ق)، از برخاستگان حوزه علميه قم در قرن چهارم است كه استادش"ابن وليد قمي" بود كه در سال 343 هـ . ق در قم از دنيا رفت، شيخ صدوق در آن عصر، با آن امكانات بسيار محدود، در حدود"سيصد جلد كتاب" در علوم مختلف اسلامي، مانند: فقه، حديث، كلام، رجال و… تأليف نمود، كه يكي از كتاب هاي معروف او از كتاب اربعه شيعه، به نام"مُنً لا يُحًضُرْهْ الْقَيه" است.(135)

تحولات فرهنگي حوزه علميه در عصر زعامت آيت الله العظمي بروجردي"ره" تا كنون، به قدري عظيم است كه در اينجا قابل احصاء نيست و نياز به كتاب جداگانه اي دارد.

كوتاه سخن آنكه: به حق مي توان گفت: زيربناي تحولات اجتماعي و سياسي، انقلاب فرهنگي است، و حوزه علميه قم در هر عصري به خصوص در اين عصر، مشعلدار انقلاب فرهنگي در ابعاد گوناگون بوده و در اين راستا، سهم به سزايي دارد.

نمونه ديگر اينكه، احمدبن خالد برقي(136)صاحب كتاب"المحاسن" از محدثين و علماي برجسته قرن سوم در قم بود، وي با اينكه از علما و محدثان برجسته آن عصر بود، شيخ جليل ابوجعفر"احمدبن محمد بن عيسي قمي" كه شيخ و فقيه و رئيس محدثان حوزه علميه آن عصر قم بود، احمدبن محمد برقي را به دليل اينكه بر روايات مرسل(كه تعدادي از سلسله راويانش ذكر نشده اند) اعتماد مي كند، و از رواياتي كه موثق نيستند نقل روايت مي نمايد، از قم بيرون كرد، و بعداً او را به قم برگردانيد.(137)

و همچنين علي بن بابويه(پدر شيخ صدوق) متوفاي 329 هـ . ق كه شيخ محدثان قم بود، دستور داد حسين بن منصور حلاج، صوفي معروف را كه به قم آمده بود با كمال ذلت بيرون كردند، تا مبادا القائات انحرافي او افكار مردم را آلوده و منحرف نمايد.(138)