لطفا منتظر باشید ...
نگاهى به تاريخ حج
برخى بر اين باورند كه حج مراسمى است ويژه آيين اسلام و آداب مسلمين و تنها بدان گونه عمل مى شود كه در فقه اسلامى و كتاب و سنت تفصيل داده شده است. در حالى كه براى يك كاوشگر كه تمدن هاى باستانى و اديان آسمانى و يا ساختگى را بررسى مى كند، مبرهن مى گردد كه حج يك ركن اساسى دينى است كه تمدن هاى گوناگون با آن سر و كار داشته و اديان آسمانى و آيين هاى ساختگى به شكلى كه بعضاً به حج اسلامى شباهت دارد، با آن مأنوس بوده اند. همچنين كشفيات جديد از آثار بر جاى مانده و پيشين و تطوّرات فرهنگى و معرفتى و شناخت ملت هاى بدوى از خلال مطالعات ميدانى مى تواند ما را در دستيابى به معلومات از اين فريضه بزرگ جهانى يارى رساند.بسيارى از ابنيه، معابد و مراكز دينى پراكنده در سراسر عالم بهويژه مناطق مسكونى دجله و فرات و وادى نيل و نمادهاى پرستش در بسيارى از شهرها و كشورها، در حقيقت مراكزى هستند براى حج كه زائرانى براى انجام اعمال عبادى آهنگ سفر به آنها نموده و آداب و اعمال دينى ويژه اى را كه براى پيروان اديان تعريف شده است، به انجام مى رسانند. آيا اين چيزى جز معناى حج است كه تشكل هاى خاص به قصد عبادت در زمان معين به اين مراكز بار سفر مى بندند؟
حج، هر چند در ميان تمدن ها و آيين ها يكسان نبوده است، اما نمونه بارز آن، همانا حجى است كه خداى متعال بر بندگان خود واجب ساخته است.
نمونه بارز حج و مرجع حقيقى انواع حج در تاريخ حيات بشر، همانا حج پيامبران و حج ابراهيم خليل(عليه السلام) است كه مردم را براى زيارت نخستين خانه مقدس در كره خاك فراخواند، نخستين خانه از بيوت خداوند كه براى هدايت بشر و آمرزش گناهان بنا شده، بيت الله العتيق در مكه مكرمه است، همان گونه كه فرمود:
{ إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكاً وَهُدىً لِلْعَالَمِينَ} .«نخستين خانه اى كه براى مردم نهاده شده، خانه اى است مبارك در مكه مكرمه و هدايت گر جهانيان است.»
پيام آيه اين است كه اين خانه را خداوند، از آغاز حقيقت براى همه مردم و تمامى اديان قرار داده و تا قيامت با همين عنوان پا بر جا خواهد ماند و به گروه خاص و آيين به خصوص اختصاص ندارد; زيرا مبدأ و منبع دعوت به دين خداى يگانه است و جز او چيزى وجود ندارد. آفريدگار جهان و انسان يكى است و دعوت به هدايت در همه اديان آسمانى توحيدى نيز يكى بيش نيست و امكان ندارد كه آفريدگار ميان بندگان خود فرق بگذارد كه براى گروهى از آنها خانه اى مبارك و كانون رحمت و خير و بركت را قرار دهد و براى ديگران قرار ندهد. تعبير آيه كريمه با عبارت: «وُضِعَ لِلنَّاسِ» و «وَ هُدىً لِلْعَالَمِينَ» مؤدّى همين مفهوم است; يعنى كعبه براى مردم نهاده شده و هدايتگر جهانيان است.
ليكن در گذرگاه حيات انسان، اديان الهى و تعاليم آسمانى و كتاب هاى فرود آمده از سوى خداوند مانند: صحف ابراهيم، تورات موسى، انجيل عيسى و زبور داود دستخوش تحريف گرديده و هواهاى نفسانى و اميال بشرى در آن دخالت كرده و آنها را به بازى گرفته است چنانكه آيه كريمه بيان مى كند:
{ اتَّخَذُوا دِينَهُمْ لَعِباً وَلَهْواً وَغَرَّتْهُمْ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا}
«دينشان را بازيچه و سرگرمى گرفتند و زندگى دنيا آنان را فريفت.»
و به كلّى از دين منحرف شدند جز آنان كه از هدايت و دستگيرى خداوند بهره مند گرديدند; { وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّة رَسُولا أَنِ اعْبُدُوا اللهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلاَلَةُ};(1) «ما در ميان هر امت پيام آورى فرستاديم تا آنان را به بندگى خدا و اجتناب از طاغوت فرا خواند، برخى از آنان را خداوند هدايت فرمود و برخى مستوجب ضلالت و گمراهى شدند.»
و آنگاه كه بيشتر مردم از آيين حنيف و دين خدا دور افتادند، به پرستش بتان روآوردند و خدايان متعدد گرفتند; خداى آفتاب، خداى ماه، خداى خير و خداى شرّ...
برخى ظواهر طبيعت، همچون درختان و جنگل ها و كوه ها و نهرها و ستاره ها و افلاك را تقديس و پرستش كرده و برخى قبور مردگان و حيوانات مخصوص را مورد ستايش قرار دادند و براى آنها اماكن و مراكزى ساختند و در اوقات معيّن و غالباً اعياد، به زيارت آنها آمدند و به صورت دسته جمعى آهنگ آن اماكن نمودند و از اين جا حج اديان پديد آمد !
