پاسخ به ابهامات دفن شهدای گمنام
حساسیت کار 20 برابر است
محمود تولایی رئیس این مرکز در پاسخ به خبرنگار درباره اینکه چرا پس از چندین سال از پایان جنگ تحمیلی، هنوز برخی شهدا به‌صورت گمنام دفن می‌شوند به تشریح فعالیت‌های مرکز ژنتیک نور درروند تعیین هویت شهدای گمنام پرداخت و گفت: استخراج ژن روی یک نمونه خونی کار ساده‌ای نیست، اگر قرار باشد همین کار روی بافت انجام شود، حساسیت کار ۲۰ برابر بیشتر خواهد شد. همین اقدام روی بافت سخت مشکل‌تر می‌شود. سختی کار روی نمونه استخوانی بسیار بیشتر از کار کردن روی نمونه‌های خونی است.
وقتی قرار است روی یک نمونه استخوانی کارکنیم که ۳۰ سال در باتلاق و مرداب و یا در معرض مستقیم آفتاب شدید مناطق جنوبی کشور بوده است. این مسائل باعث می‌شود که غشای اصلی سلولی آسیب ببیند؛ بنابراین باید حساس‌تر و ظریف‌تر کارکرده و روش‌های مختلف را بکار گیریم و این موجب طولانی شدن مراحل کار آزمایشگاهی می‌شود.
گاهی ممکن است در یک روز، روی ۲۰۰ نمونه خونی کارکنیم اما گاهی نیز ممکن است که یک کارشناس چندین روز تنها برای یک نمونه استخوانی وقت بگذارد. تازه آن موقع بخش کنترل کیفیت اعلام می‌کند که این نمونه برای مطالعات ژنتیکی مناسب است یا نه؛ بنابراین، این کار بسیار زمان‌بر است.
یک‌بار به مرکز ژنتیک بیایید
تولایی در ادامه درباره اینکه چندی پیش مشاور رئیس‌جمهور به‌صورت گلایه‌آمیز مطلبی را در فضای مجازی منتشر و بیان کرده بود «سه دستگاه متولی شهدا هستند اما هنوز شهدای جنگ تحمیلی، گمنام دفن می‌شوند» افزود: به‌حق است که دوستان ما در دولت و هرجایی، انتظارات و علائق خود را مطرح کنند اما آیا خودشان تابه‌حال یک‌بار از مجموعه و مرکز ما بازدید کرده‌اند؟
وی افزود: ما تاکنون یک ریال هم از حمایت‌های دولتی برخوردار نبوده‌ایم. اگر اکنون با یک گروه ۲۰ نفره کار می‌کنیم باید بدانند که کارمان هزینه‌بر است و اگر قرار باشد سرعت پاسخگویی خودمان را سه برابر کنیم باید قدرت مالی و بودجه‌ای ما هم سه برابر شود تا بتوانیم تعداد دستگاه‌ها و نیروهایمان را بیشتر کرده و ساختمان‌های مناسب‌تری بگیریم تا قدرت پاسخگویی بیشتری داشته باشیم.
۶ هزار شهید گمنام تفحص نشده‌اند
تولایی، گروه مستقیمی که با او بر روی تعیین هویت شهدا کار می‌کنند را ۲۰ نفر اعلام کرد و گفت: شهدای ما در جنگ تحمیلی حدود ۲۷۰ هزار نفر بوده‌اند که نزدیک به ۵۰ هزار نفر به‌عنوان مفقود مطرح شدند و توسط فعالیت کمیته جستجوی مفقودین تاکنون حدود ۴۴ هزار نفر از مفقودین پیدا شدند.
باید سرعت عمل داشته باشیم
وی ادامه داد: همچنین ۱۴ تا ۱۶ هزار نفر از این‌ها گمنام هستند که از این تعداد ۸ تا ۹ هزار نفر از آن‌ها در عملیات تفحص به‌دست‌آمده‌اند و در یادمان‌های شهدای گمنام دفن هستند. پیش‌بینی می‌شود حدود ۶ هزار شهید گمنام دیگر در مناطق مرزی و برون‌مرزی کشورمان وجود داشته باشد. بااین‌حال اکنون حدود ۲ هزار نمونه از شهدا در اختیارداریم. آن‌هم نمونه‌هایی که از سال ۸۱ به بعد در تفحص‌ها به‌دست‌آمده است.
رئیس مرکز ژنتیک انسانی نور گفت: به‌مرور که کار تهیه پروفایل و طرح‌واره ژنتیکی شهدا را انجام می‌دهیم، اطلاعاتمان را با شماره پرونده آن شهیدان تطبیق می‌دهیم. یک بخش کار این است که از همه خانواده‌هایی که دارای فرزند مفقودالاثر هستند نمونه خون بگیریم. بسیاری از والدین شهدای گمنام در سنین کهن‌سالی قرار دارند و یا فوت‌شده‌اند؛ بنابراین اگر در جمع‌آوری این نمونه‌های خونی سرعت عمل نداشته باشیم بسیاری از آن‌ها را از دست خواهیم داد.
نمونه‌های هدف
رئیس مرکز ژنتیک انسانی نور افزود: اگر پدر و مادر را در اختیار نداشته باشیم و قرار باشد از خواهران و برادران نمونه‌گیری انجام شود باید حجم نمونه‌ها را بالا ببریم و از تمامی خواهران و برادران در دسترس نمونه‌ای بگیریم و از روی اطلاعات ژنتیکی آن‌ها اطلاعات پدر و مادر را بازطراحی کنیم و نمونه محصول استخوانی را با پروفایل بازطراحی شده بر مبنای اطلاعات ژنتیکی فرزندان موردبررسی قرار دهیم.
وی در ادامه گفت: در مرحله بعد چنانچه آن شهید ازدواج‌کرده و دارای فرزند باشد، اطلاعات ژنتیکی فرزندش را به‌عنوان شاخص قرار می‌دهیم اطلاعات ژنتیکی مادر آن فرزند که همسر شهید نیز هست را جداسازی کرده و با اطلاعات ژنتیکی فرزند تطابق داده و تفکیک می‌کنیم و بخش اطلاعات مربوط به ژنتیک پدری را در پایگاه داده نرم‌افزاری وارد می‌کنیم. این اطلاعات ژنتیکی در گنجینه پایگاه داده ژنتیکی موردبررسی قرار می‌گیرد و به شناسایی شهید کمک می‌کند. پس گام اول پدر و مادر، گام دوم همسر و فرزند و در درجات بعدی خواهران و برادران شهید مدنظر قرار می‌گیرند. اگر مواردی باشد که امکان گرفتن خون وجود نداشته باشد می‌توان از نمونه مخاط دهانی والدین هم استفاده کرد.
۷۰ درصد راه رفتیم
وی افزود: ما نمی‌توانیم فقط یک بعد کار را ببینیم. نباید آسیب جسمی و روانی به خانواده شهدا اضافه کنیم آن‌هم درحالی‌که ادامه کار با روند کندی پیش می‌رود. بااین‌حال نزدیک به ۷۰ درصد از خانواده شهدای گمنام را تحت عنوان پایش سلامت و چکاب سلامت موردبررسی قرار داده‌ایم. این‌طور نیست که راحت نشسته باشیم. شاید خیلی وقت‌ها لازم نباشد اطلاع‌رسانی کنیم. اگر قرار باشد خانواده شهدا سال‌ها در انتظار بمانند این اطلاع‌رسانی فوری درست نیست.
وی افزود: از شهدایی که تا قبل از سال ۸۱ دفن شده‌اند نمونه‌ای در اختیار نداریم و صلاح نیست که فراخوان رسانه‌ای و عام برای آن‌ها بزنیم چون ممکن است فرزند خانواده شهدا قبل از سال ۸۱ دفن شده باشد و به این زودی‌ها به سراغ نبش قبر و غیره نرویم پس بهترین حالت این است که با همکاری بنیاد شهید تحت عنوان پایش سلامت، ابتدا بانک نمونه خانواده‌ها را تکمیل کنیم و بعد به‌مرور هر تعداد از شهدا که شناسایی می‌شوند به خانواده‌هایشان اعلام کنیم.
دغدغه دیگر ما جانبازان شیمیایی هستند
تولایی افزود: تا امروز مجموعه ژنتیک انسانی و فعالیت‌های ما توسط سپاه و برخی منابع حمایتی جزئی دیگر حمایت‌شده است. این کار نیازمند اقدامات حمایتی جدی از سوی بنیاد شهید و سایر دستگاه‌های دولتی است. آیا بخش دیگری از کار ما که مربوط به فنّاوری نوین در سلامت و شناخت دغدغه‌های آسیب‌های مولکولی جانبازان شیمیایی است، به وزارت بهداشت مربوط نمی‌شود؟ آیا حمایت از پرداختن به یکی از پیشروترین دانش‌ها و فنّاوری‌های روز، بخشی از وظایف معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیست؟
غواص‌ها در دست بررسی هستند
تولایی در پایان این گفتگو درباره تعیین هویت ۱۷۵ شهید غواص تازه تفحص شده هم گفت: شهدای غواص فعلاً در مرحله بررسی‌های آناتومی و آنتروپولوژی قرار دارند و پس‌ازآن نمونه‌های برداشت‌شده وارد مرحله استخراج ژنتیکی و شناسایی خواهند شد.
منبع: خبرگزاری مهر
