آشنایی با جعبه سیاه هواپیماها(FDR)

سانحه های هوایی معمولا دارای بازتاب جهانی بوده با توجه به وجود سوخت قابل اشتعال، سرعت و ارتفاع زیاد در سوانح صدمه زیادی به هواپیما و مسافرین وارد می شود که همین امر بررسی سوانح و علت یابی را مشکل و در بعضی اوقات غیر ممکن می سازد. بر این اساس سازمان های بین المللی هوانوردی برای حل این مشکل تصمیم به نصب دستگاه هایی گرفتند تا اطلاعات پروازی قسمت های مختلف هواپیما در آن ضبط و نگهداری گردد تا در صورت نیاز از اطلاعات آن جهت بررسی و یافتن علت حوادث استفاده شده و سپس با انجام اقدامات اصلاحی از سوانح بعدی جلوگیری به عمل آید.

سازمان های هوایی بین المللی با اعمال استانداردهای اجباری جهت استفاده از سامانه های جدید ایمنی، ناوبری ماهواره ای، سامانه های جلوگیری از برخورد هواپیما با هواپیما و هواپیما با زمین و ده ها سامانه دیگر سوانح را به حداقل رسانیده اند.

در انواع اولیه این سامانه با نصب چند حسگر در قسمت های مختلف و همچنین دریافت سیگنال از برخی سامانه های هواپیما اطلاعات جمع آوری شده جهت ضبط به جعبه سیاه هواپیماها(FDR) ارسال می شود.

این اطلاعات عبارت است از مقدار فشار پیتوت و استاتیک ( از روی این دو می توان سرعت، ارتفاع و سرعت عمودی را محاسبه کرد)، جهت پرواز هواپیما، شتاب های افقی، عرضی و عمودی وارده به هواپیما که توسط شتاب سنج حس می شد در یک نوار آلومینیومی ضد حریق و در برخی انواع جدیدتردر حافظه الکترونیکی ضبط می گردیدند.

این سامانه در کابین خلبان دارای یک پنل کنترل است که می توان تاریخ و شماره پرواز را از روی آن وارد نمود تا معلوم شود اطلاعات ضبط شده مربوط به کدام پرواز می باشد، چراغی نیز در این پنل قرار داده شده تا در صورت بروز خرابی در جعبه سیاه روشن گردد و خلبان را مطلع سازد.

با پیشرفت علوم و ساخته شدن هواپیماهای مدرن نصب سامانه DFDR که نوع دیجیتالی آن است اجباری گردید که در این نوع تعداد زیادی حسگر در قسمت های مختلف هواپیما نصب و اطلاعات موقعیت فرامین، روشن / خاموش بودن برخی سامانه ها، پارامترهای موتور و ... که می تواند این اطلاعات بصورت آنالوگ، دیجیتال و ... باشد به دستگاه واسطه ای به نام F.D.A.U که در شکل زیر آمده داده می شود. وظیفه این قسمت تبدیل این اطلاعات به فرمت دیجیتال و سپس قرار دادن آنها به صورت سریال و ارسال آنها توسط یک خط انتقال به DFDR جهت ضبط می باشد. اطلاعات ضبط شده در DFDR بسیار وسیع بوده و قابل بازخوانی و تفسیر توسط دستگاه های موجود در سازمان های ذیربط می باشد.

DFDR در قسمت دم هواپیما که معمولا در سوانح صدمه کمتری می بیند نصب می گردد که قسمتی از آن حافظه دستگاه است که ضد حریق و ضد ضربه می باشد و قادر است اطلاعات 25 ساعت آخر پرواز را در خود نگه دارد، اطلاعات جدید روی اطلاعات قبلی ضبط می گردد. در این نوع در برخی هواپیماها داخل کابین خلبان یک پنل موجود است که می توان ضمن وارد کردن شماره پرواز و تاریخ از خرابی های مختلف با روشن شدن چراغ زرد مخصوص هر یک آگاه شد. در هواپیماهای مدرن پنل فوق وجود نداشته و اطلاعات ورودی به صورت خودکار از طریق سامانه های مخصوص وارد می شود و در صورت خرابی سامانه نیز به جای چراغ از پیغام های نوشتاری در نشان دهنده های مرکزی جهت اطلاع به خلبان استفاده می شود.

جعبه سیاه هواپیماها طوری طراحی شده می گردد تا با روشن شدن موتور به صورت خودکار به کار بیفتد، در برخی موارد از روی پنل قبل از روشن شدن موتور نیز می توان آنرا فعال نمود.

1. جهت بازخوانی اطلاعات ضبط شده، جعبه سیاه از هواپیما باز و به مراکزی که به همین منظور بوجود آمده ارسال می گردد که سخت افزار بازخوانی و نرم افزار بررسی اطلاعات و تفسیر در آنجا موجود می باشد.

2. بر عکس نام معروف آن (جعبه سیاه) رنگ این جعبه نارنجی بوده و با داشتن نوارهای شب نمای سفید یافتن آن در روز و شب آسان تر می گردد.

محسن مرادی

بخش دانش و زندگی تبیان

منابع:

aerospace.com

ویکیپدیا

سامانه های الکترونیکی هواپیما نوشته رضا علمداری