ماهواره های شخصی در راهند
تكلیف خیلی از محصولات دنیای فناوری از همان ابتدا مشخص است. آنها آمده‌اند كه من و شما آنها را بخریم و ببریم خانه یا دفاتر كارمان تا به زندگی روزانه ما رفاه و راحتی بیشتری ببخشند. اما خیلی از محصولات فناورانه برای استفاده شخصی طراحی نمی‌شوند.
مثلا صحبت از سینمای خانگی یا هواپیمای شخصی فقط مختص ثروتمندانی است كه گاهی اوقات باید راهنمایی‌شان كرد تا پول‌های فراوانشان را چگونه هزینه كنند. تا همین 40 یا 50 سال پیش وقتی كه صحبت از هواپیمای شخصی می‌كردی، حتما طوری نگاهت می‌كردند كه انگار از سیاره دیگری آمده‌ای.
حدود 10 سال پیش برای اولین بار یك دانشمند بازنشسته ناسا به نام دنیس توتو كه به كار تجارت مشغول شده بود، رویای دیرینه خود برای سفر به فضا را كه حاصل سال‌ها كار در بزرگ‌ترین سازمان فضایی دنیا بود، با پرداخت 20 میلیون دلار به واقعیت تبدیل كرد. این اولین بار بود كه یك انسان زمینی می‌توانست از سفر فضایی خودش سخن بر زبان آورد. اما هنوز راه بسیاری مانده تا بتوان تعطیلات عید نوروز را در مدار زمین به تفریح گذراند. همزمان عده‌ای به فكر افتادند كه چرا باید مانند دنیس توتو پول بدهند به سازمان فضایی روسیه، تا سوار بر فضاپیمای سایوز بروند به ایستگاه بین‌المللی فضایی و به ازای هر حركت اشتباهی كه از طرف آنها سر می‌زد، نگران چشم نازك كردن فضانوردان حرفهای باشند. آنها برای اولین بار رفتند سراغ ساخت فضاپیمای خودشان تا صنعت فضایی دنیا شاهد نقطه عطف مهم دیگری شود.
عده‌ای دور هم جمع شدند و بنیادی را تشكیل دادند به نام جایزه اكس (X Prize) و از آن طرف هم یك خانم میلیونر ایرانی به نام انوشه انصاری مبلغ جایزه را كه 10 میلیون دلار بود متقبل شد تا انگیزه كافی برای مهندسان خلاق و كاركشته ایجاد شود. هدف، ساخت اولین فضاپیمای خصوصی دنیا بود كه بتواند در طول یك هفته 2 بار پرواز زیر مداری انجام دهد، یعنی با سرعت برود به ارتفاعی بیش از 100 كیلومتر كه مرز بین جو زمین و فضاست و بعد دوباره به سمت زمین سقوط كند. اسپیس اكس طرح‌های بلندپروازانه بسیار دیگری نیز دارد. آنها می‌خواهند تور ویژه گردشگری به مقصد ماه و مریخ را نیز در دهه‌های آینده اجرا كنند. خب واقعا به نظر می‌رسد كه اگر پول كافی داشته باشید تا چند دهه آینده بتوانید یكی از این فضاپیماها را بخرید و به همراه خانواده از یك فرودگاه فضایی نزدیك محل زندگیتان یا حتی شاید حیاط پشتی خانه‌تان راهی فضا شوید. سفر به خیر!
ماهواره‌های زاك بر اساس یك ایده خلاقانه استوار است. برای اولین بار یك طراح ماهواره به این فكر افتاده است كه حالا و پس از پیشرفت‌های تاثیرگذار دانش الكترونیك چرا ما هنوز هم باید مثل اجداد فضانوردمان یك ماهواره بزرگ با بدنه و تجهیزات و یال و كوپال بسازیم. بیاییم برای اولین بار یك ماهواره را روی یك مدار چاپی خلاصه كنیم
تا اینجای كار همه صحبت‌هایمان درباره سفرهای فضایی بود كه انتظار می‌رود تا چند سال آینده آنقدر ارزان شوند كه در دسترس همه باشند، اما شاید جذاب‌تر از سفر به فضا كه می‌تواند كمی هم خطرناك باشد، داشتن یك چیزی در فضا برای خودتان بتواند چالش بعدی صنعت خصوصی شود. بویژه اگر آن چیز بتواند از فضا اطلاعات جالب و هیجان‌انگیزی برایتان ارسال كند. بله درست فهمیدید، داریم از ماهواره‌های شخصی صحبت می‌كنیم. خب، ابتدای امر كمی بی‌فایده و صرفا یك سرگرمی به نظر می‌رسد. اما چه كسی می‌داند، شاید بزودی كاربردهای فراوانی برای یك ماهواره شخصی ایجاد شود.
البته این اولین بار نیست كه صحبت از ماهواره شخصی به میان آمده است. سال‌هاست كه بخش خصوصی و شركت‌های بزرگ ماهواره‌ای صاحب بخش بزرگی از ماهواره‌های مخابراتی در دورترین مدار كاربردی زمین هستند. اما چرا مثلا من نتوانم یك ماهواره برای خودم داشته باشم. این ایده‌ای بود كه مدت‌های مدیدی افكار زاك منچستر، مهندس هوافضا از دانشگاه كورنل را پریشان كرده بود. او با خودش فكر می‌كرد كه چرا ماهواره‌ها همیشه باید خیلی پیشرفته و بزرگ و كارآمد باشند. چرا نتوان یك ماهواره ریز و كوچك و ارزان ساخت كه بتواند چند صباحی در فضا به سر برده و خاطره‌ای شود برای صاحبش. برای مثال داشتن ماهواره‌ای كه روزی یكی دو بار از بالای سرتان رد شود و پیام بفرستد كه:
من ماهواره تو هستم. این دور 467ام من به دور زمین است. اینجا هوا منهای 200 درجه سانتیگراد است. خورشید در سمت چپ من قرار دارد و... آخ ماهواره شهروز همین الان با من تصادف كرد!
خب نظرتان چیست؟ حداقل می‌توانید جلوی مهمانانتان قیافه بگیرید و نیم ساعتی آنها را منتظر نگه دارید تا ماهواره‌تان از بالای سر خانه رد شده و متن بالا را برایتان بفرستد و شما هم در حالی كه بادی در غبغب انداخته‌اید، جلوی آنها قیافه‌ای بگیرید و در باب اهمیت صنعت فضانوردی و كمك به شركت‌های دانش بنیان كوچك برای توسعه علم با صرف مبلغ اندكی پول، سخنرانی گیرایی ارائه كنید. زاك منچستر با این ایده ساده دست یاری به سمت همه مردم سیاره زمین دراز كرده تا با جمع‌آوری مبلغی حدود 36 میلیون تومان اولین محموله 100 تایی ماهواره‌های شخصی دنیا را به فضا بفرستد. زاك معتقد است در صورت دریافت این كمك مالی و ارسال نخستین نمونه‌ها به فضا می‌تواند با توسعه و تكمیل ایده خود در آینده ماهواره‌های پیشرفته‌تری بسازد كه توانایی‌های جدی‌تری داشته باشند. هم‌اكنون قیمت هر ماهواره‌ای كه زاك طراحی می‌كند و می‌سازد حدود 360 هزار تومان است. زاك تا الان توانسته یك‌سوم ماهواره‌های اولین محموله خود را كه قرار است مشتمل بر یكصد ماهواره باشد را بفروشد. ماهواره‌های زاك بر اساس یك ایده خلاقانه استوار است. برای اولین بار یك طراح ماهواره به این فكر افتاده است كه حالا و پس از پیشرفت‌های تاثیرگذار دانش الكترونیك چرا ما هنوز هم باید مثل اجداد فضانوردمان یك ماهواره بزرگ با بدنه و تجهیزات و یال و كوپال بسازیم.
بیاییم برای اولین بار یك ماهواره را روی یك مدار چاپی خلاصه كنیم. فوق‌العاده است نه؟ ماهواره‌ای روی یك مدار چاپی با همه كارآمدی یك ماهواره واقعی. خیلی‌ها ایراد گرفته‌اند كه خب با اختلاف دمای بین منهای 200 درجه سانتیگراد در شب هنگام و 400 درجه سانتیگراد در هنگام تابش خورشید یا با تشعشعات مضر و خطرناك و بارهای الكتریكی بادهای خورشیدی و هزار چیز عجیب و غریب دیگر در فضا چه خواهید كرد؟ زاك اما برای همه این پرسش‌ها یك پاسخ ساده دارد. نمی‌دانیم! اما ایده فوق‌العاده است، فكرش را بكنید اگر بشود این كار را كرد چه می‌شود. در آن زمان ما شاهد خواهیم بود كه ماهواره‌هایی با عملكردهای فوق‌العاده و پیچیده اما بسیار سبك و كوچك تولید خواهند شد كه می‌توانند با قیمت‌های امروزی كه حدود 25 میلیون تومان برای هركیلوگرم محموله فضایی است، صرفه‌جویی عظیمی در صنعت فضایی به وجود آورند. در آن زمان هزینه‌های مخابرات، ناوبری و مشاهده فضایی به مراتب كاهش خواهد یافت و تعداد بیشتری از جمعیت ساكن سیاره زمین می‌توانند از قابلیت‌های بی‌نظیر فضا برای رسیدن به رفاه و امنیت بیشتر استفاده ببرند.
شكی نیست كه این تفكر، راه آینده صنعت فضایی است و مانند نانوتكنولوژی كه كشورمان هوشمندانه با پیوستن به قافله آن از ابتدای امر، اکنون حرفهای زیادی برای زدن دارد، باید این ایده و تفكر جدید را وارد دانشكده‌های مهندسی خودمان كنیم و همگام شویم با صنعت نوین فضایی جهان. یادمان نرود كه اختراع چرخ كار بیهوده‌ای است.
شهرام یزدان‌پناه _ جام جم آنلاین
