آغاز خصوصی سازی سفرهای فضایی

اگر قرار باشد تنها نام یک نفر را به عنوان حامی اصلی و غیرقابل انکار خصوصی سازی سفر به فضا مطرح کنیم، رنه آنسلمو نامزد شماره یک خواهد بود. وی که در سال 1995 چشم از جهان فروبست، با پایه گذاری شرکت PanAmSat نظام قطبی شده و انحصار دولتی ارتباطات ماهواره ای را درهم شکسته و مقدمات باز شدن پای شرکت ها و مؤسسات خصوصی به عرصه هیجان برانگیز سفرهای فضایی را باز کرد. در حقیقت وی برای این که اعتراض خود به انحصارطلبی دولتها در عرصه سفرهای فضایی را به وضوح نشان دهد، طرح گرافیکی را نیز روی ماهواره ساخت شرکت خود درج کرد و با پرتاب ماهواره خود به فضا، آن را به جهانیان عرضه نمود.

این نگرش جاه طلبانه و صد البته جسورانه، سرآغازی امیدوار کننده برای ظهور پیشگامانی در این عرصه بود. برت روتمان ابداع کننده SpacShipOne، الون ماسک رئیس SpaceX و سر ریچارد برانسون رئیس مبتکر گروه شرکت هایی که مالکیت Virign Galactic را در اختیار دارند، از جمله این پیشگامان بوده اند که هر یک برای خصوصی سازی تجارت و نقل و انتقال کالاها و علاقه مندان به فضا به خارج از مرزهای زمین، تلاش قابل توجهی به خرج داده اند. یکی از دلایل عمده این افراد در خصوص تلاش برای خصوصی سازی سفرهای فضایی این است که دولت های امریکا، روسیه و اروپایی طی 5 دهه گذشته در خصوص کاهش هزینه های سفر به فضا و طراحی و ساخت سیستم های ویژه حمل و نقل فضایی ناکام بوده اند. بی شک تصور پرداخت بیش از 20 میلیون دلار برای حضور یک هفته ای در فضا چندان ساده هم نیست و به نظر می رسد تنها از عهده شمار بسیار محدودی از صاحبان صنایع و رؤسای شرکت های بزرگ بین المللی برآید. پس نمی توان گفت که چنین سفرهایی شکل تحقق یافته ای از خصوصی سازی سفر به فضا باشد.

28 سپتامبر، SpaceX در قالب چهارمین تلاش خود برای شکستن مرزهای فضا، راکت فالکنl را به مدار زمین پرتاب کرد. این راکت، نخستین راکت سوخت مایع طراحی و ساخته شده به وسیله یک شرکت خصوصی است که توانسته خودرا به مدار تعیین شده برساند  صدالبته این مأموریت مهم را به هزینه ای کمتر از 10 میلیون دلار انجام دهد. این رقم معادل کمتر از نصف هزینه ای است که هم اکنون برای طراحی و ساخت ارزان قیمت ترین راکت های فعلی در سازمان ها و مراکز دولتی صرف می شود. از این رو الون ماسک امیدوار است این راکت و پرتاب موفقیت آمیز آن، اقتصاد و ساختار پرتاب ماهواره های کوچک را متحول کند. این خبر خوشحال کننده ای برای شرکت GeoOptics در پاسادنای کالیفرنیاست. این شرکت نیز در نظر دارد تا مشاهدات همیشگی زمین از فضا را به فرآیندی تجاری تبدیل کند. موفقیت به دست آمده در پرتاب راکت فالکن l مقامات این شرکت را بر آن داشته است بودجه قابل توجهی را برای طراحی، ساخت و پرتاب 24 ماهواره در نظر بگیرد.

این  ماهواره ها هر یک بالغ بر 30 کیلوگرم وزن دارند و نکته مهم این است که در جریان پرتاب هر یک از این راکت ها می توان تا چندین دستگاه از این ماهواره ها را نیز به همراه آن به مدار زمین ارسال کرد. درصورتیکه این نوع همکاری تحقق یابد می توان پیش بینی کرد یکی از منحصر به فردترین و در عین حال کلان ترین همکاری های فضایی بدون استفاده از بودجه های و منابع دولتی تحقق یابد. مغزها و متفکرانی نظیر ماسک در بازه زمانی طولانی مدت تر و به رغم پرتاب انبوهی از ماهواره ها، تلاش می کنند خانواده جدیدی از پرتاب کننده های فضایی را با الهام گرفتن از فالکن l بسازند. در نتیجه این فرآیند، هزینه ها کاهش یافته و اعتماد مردم به این سیستم های فضایی برای سفر به فضا تا ده ها برابر بیشتر خواهند شد. برنامه شرکت SpaceX شامل انتقال تجهیزات و محموله ها در کنار خدمه به ایستگاه فضایی بین المللی تا سال 2010 میلادی خواهد بود.

شرکت Virgin Galactic نیز خبرهای خاص خود را دارد. در جریان برگزاری کنگره بین المللی فضانوردان که چندی پیش و در گلاسکوی اسکاتلند برگزار شد، این شرکت سیر استراتژیک جدید درخصوص طراحی، ساخت و پرتاب سیستم های حمل و نقل فضایی ویژه مدار پایین زمین را ارائه کرد. چندی پس از آن بود که اعلام شد پروازهای آزمایشی ویژه سازمان ملی اقیانوس و اتمسفرشناسی آمریکا درخصوص استفاده از این سیستم ها آغاز می شود.

دو سیستم فضایی این شرکت که یکی راکت و دیگری هواپیمای مخصوص آن است، با هدف انتقال گردشگران فضایی به ارتفاع 110 کیلومتری زمین ساخته شده اند. این ارتفاعات معادل تعریف ارائه شده از فضاست. اما این دستاورد بزرگ درهای تازه ای را به سوی هدف استراتژیکی نظیر تجاری سازی سفرهای فضایی می گشاید. در این فرآیند با آموزش فضانوردان و انجام آزمایش های مختلف فضایی و موارد دیگر نظیر آن می تواند به درآمدزایی این صنعت کمک قابل توجهی کند.

هدف عمده این شرکت جمع آوری اطلاعات لازم درخصوص وضعیت و توزیع گازهای تاثیر گذار در تغییرات جوی مدار زمین است. این تحقیقات می تواند به ارائه مدل های رایانه ای دقیق تر از تغیرات متوالی جوی و در نتیجه تجزیه و تحلیل شرایط رای پرتاب یا عدم پرتاب سیستم های حمل و نقل فضایی خصوصی کمک قابل توجهی کند. نکته جالب دیگر آن است که سازمان ملی اقیانوس و اتمسفر شناسی آمریکا در نظر دارد تا از سیستم حمل و نقل فضایی ساخت شرکت خصوصی Virgin Galactic برای انتقال محموله فضایی موسوم به AirCore به فضا استفاده کند. این محموله شامل لوله ای ویژه به طول 150 متر با یک انتهای باز است. قرار است این لوله مخصوص از ارتفاع تعیین شده ای رها شود تا ستونی حاوی نمونه های ارزشمند از هوای اطراف زمین جمع آوری شود.

با این حال و براساس مقررات حاکم در آمریکا، فعلا این شرکت خصوصی دستمزد قابل توجهی از دولت آمریکا دریافت نخواهد کرد، اما بی شک این اقدام می تواند سرآغاز امیدوارکننده برای تحقق ایده های رنه آنسلمو باشد.

گردآوری: محسن مرادی