منجمی بدون مرز

جام جم: مایک سیمونز در ایران چهره‌ای آشنا برای علاقه‌مندان به نجوم است. مردی که اعتبار بالای او در جامعه جهانی نجوم و تلاش‌هایش برای همگانی کردن نجوم باعث شد تا سیارکی را به افتخار او به نام سیمونز نامگذاری کنند. او اولین بار سال 1999 و در جریان طولانی‌ترین کسوف قرن به ایران سفر کرد و آنچه در ایران یافت، متفاوت با چهره‌ای بود که رسانه‌های ایالات متحده از این کشور ترسیم می‌کردند.

بسیاری از ستاره‌شناسان آماتور ایرانی با نام شما آشنا هستند؛ مردی که عاشق آسمان است. داستان علاقه شما به آسمان از کجا آغاز شد؟

من از زمان خردسالی به ستاره‌شناسی علاقه‌مند بودم. همیشه دلم می‌خواست سیاره‌ها و ستاره‌ها را در آسمان ببینم، اما نمی‌دانستم چطور باید آنها را در زمینه آسمان پیدا کنم. وقتی 20 ساله بودم به کمک یک دوربین دو چشمی شروع به جستجو در آسمان کردم و فهمیدم هر چیزی کجای آسمان است و توانستم سیاره‌ها را ببینم و تشخیص دهم. اندکی بعد یک تلسکوپ خریدم و این‌‌گونه بود که فعالانه ستاره‌شناسی آماتوری را ادامه دادم.

ما همه از نجوم آماتوری صحبت می‌کنیم، اما وقتی کار به تعریف می‌رسد دچار مشکل می‌شویم. شما منجم آماتور را چگونه تعریف می‌کنید؟

این موضوع باعث‌ مباحث زیادی میان مردم شده است، اما ترجیح می‌دهم به جای درگیر شدن با آنها راه حل ساده‌تری را انتخاب کنم. به نظر من هر کسی که عاشق نجوم است و کاری را در این زمینه انجام می‌دهد، منجم آماتور است. بعضی از آنها تلسکوپ در اختیار دارند و برخی دیگر ندارند، اما همین که به آسمان نگاه می‌کنید به نظر من منجمی آماتور هستید. حالا ممکن است برخی‌ها به نظرشان در اختیار داشتن ابزاری مانند تلسکوپ یا انجام دادن کاری ویژه برای منجمان آماتور ضروری باشد، اما فکر کنم با همه تفاوت‌های موجود میان افراد علاقه‌مند، آنچه همه ما در آن با هم مشترک هستیم،‌ عشق به آسمان است.

می‌دانید که جامعه نجوم آماتوری ایران بر خلاف بسیاری از نقاط دیگر دنیا، جامعه‌ای جوان به شمار می‌رود. دیدگاه شما به جامعه نجوم آماتوری ایران چیست؟

من از 10 سال پیش که برای اولین بار به ایران آمدم، تحت‌تاثیر فعالیت‌های جامعه نجوم آماتوری ایران قرار گرفتم. ابتدا به نظر می‌آمد مشکل مهمی که در راه فعالیت این گروه‌ها وجود دارد کمبود تلسکوپ‌های مناسب برای کارهای جدی نجومی باشد، اما الان منجمان آماتور ایرانی به بازه وسیعی از بهترین ابزارهای نجومی دسترسی دارند. اگرچه در برخی رشته‌ها مانند عکاسی نجومی تجربه طولانی وجود دارد، اما منجمان ایرانی بسرعت مسائل را آموخته‌اند و کار خود را ارتقا داده‌اند.

شما بارها به ایران سفر کرده‌اید و در باره نجوم ایران مقالاتی در معتبرترین نشریات نجومی جهان از قبیل اسکای اند تلسکوپ، آسترونومی و... نوشته‌اید. آیا در طول این بازه آشنایی خود تغییری در سطح عمومی نجوم آماتوری ایران احساس کرده‌اید؟

همزمان با این‌که ابزارهای بیشتری در دسترس منجمان آماتور قرار گرفت، سطح فعالیت‌های نجوم نیز افزایش یافته است. شور و اشتیاق و فداکاری منجمان آماتور ایرانی به آنها کمک کرد تا به سرعت مسیر طولانی را بپیمایند. وقتی برای اولین بار در سال 1999 به ایران سفر کردم در باره این سفر مقاله‌ای در مجله اسکای‌اند تلسکوپ نوشتم و در آنجا توضیح دادم، اگرچه این شور و اشتیاق وجود دارد، اما سختی‌هایی زیادی نیز در مقابل راه منجمان آماتور ایران هست. در آن هنگام، تنها 30 تلسکوپ 8 اینچ یا بزرگ‌تر در ایران برای علاقه‌مندان نجوم آماتوری بود، اما الان اوضاع کاملا دگرگون شده، این تعداد افزایش و به همین مقیاس، سطح نجوم آماتوری ایران نیز ارتقا یافته است.

شما بنیانگذار منجمان بدون مرز هستید. چنین ایده‌ای از کجا شکل گرفت و قرار است این انجمن چه کارهایی انجام دهد؟

منجمان بدون مرز تاسیس شد تا پلی را میان مشتاقان ستاره‌شناسی در سراسر جهان ایجاد کند. نجوم علاقه‌ای جهانی و مشترک میان مردم همه نقاط زمین به شمار می‌رود و تقریبا در همه کشورها باشگاه‌ها یا انجمن‌های نجومی وجود دارند. وقتی از اولین سفرم به ایران بازگشتم توانایی نجوم برای ایجاد ارتباط میان مردم جهان حتی از فراز شکاف‌های عمیق شدم. همچنین متوجه شدم سخنرانی‌های من درباره نجوم ایران که در آمریکا برگزار کردم به‌طور موفقیت‌آمیزی باعث ایجاد درک بهتری از ایران برای مخاطبانمان شده است. این برنامه‌ها موجب شد مخاطبان من با چهره‌ای واقعی از منجمان آماتور ایرانی آشنا شوند و چهره‌ای از ایران ببینند که کاملا متفاوت با آن چیزی بود که در اخبار می‌دیدند. پس از این‌که سال 2006 به کردستان عراق سفر کردم و برای علاقه‌مندان نجومی که دسترسی چندانی به ابزارهای مناسب نداشتند؛ تعدادی ابزار بردم، تصمیم گرفتم انجمن AWB را تاسیس کنم تا علاقه‌مندان به این موضوع را از سراسر جهان گردهم آوردم.

از همکارانتان در AWB برای ما بگویید؟

ما همکاران و حامیان زیادی داریم که تعداد آنها هم با گسترش شبکه و تعریف برنامه‌ها در حال افزایش است. در حال حاضر، یکی از پروژه‌های ما پروژه جهان در شب یا TWAN است که از سوی برگزارکننده سال جهانی نجوم نیز یکی از پروژه‌های ویژه این سال نام گرفت. در این پروژه، بهترین عکاس‌های مناظر نجومی جهان گردهم جمع شده‌اند تا مجموعه بی‌نظیری از عکس‌هایی را تهیه کنند که شکوه آسمان را کنار میراث طبیعی و فرهنگی و تاریخی بشر در سراسر جهان به نمایش می‌گذارند؛ البته این پروژه که یکی از پروژه‌های AWB است؛ در حال حاضر به طور مستقل به فعالیت ادامه می‌دهد و ما هم از آنها حمایت می‌کنیم. سازمان‌های دیگری که همراهان و حامیان ما به شمار می‌روند، در برنامه‌های مرتبط، همکاری متقابلی را با AWB انجام می‌دهند، به عنوان مثال انجمن سیاره‌ای و انجمن ملی فضا کنار سازمان‌ها و گروه‌های کوچک‌تر با ما همکاری می‌کنند. یکی دیگر از برنامه‌هایی که همکاری جدی با AWB دارد پروژه سال جهانی نجوم است که از سوی اتحادیه جهانی نجوم و یونسکو حمایت می‌شود. AWB مدیریت و برنامه‌ریزی یکی از پروژه‌های پایه‌ای این سال را به عهده داشت و مذاکراتی برای ادامه برخی پروژه‌های این سال پس از پایان سال 2009 از سوی منجمان بدون مرز در جریان است و همین‌طور مذاکراتی با دیگر حامیان ما در جریان است تا بتوانیم برنامه‌های سال 2010 را گسترش دهیم.

شما بارها به واسطه فعالیت‌های ترویجی خود مورد تقدیر قرار گرفته‌اید که شاید یکی از مهم‌ترین آنها، نامگذاری یکی از سیارک‌های منظومه شمسی به نام شما بود، اخیرا نیز جایزه معتبر بروس بلیر را که به نوعی نوبل نجوم آماتوری است، دریافت کرده‌اید.

بله این واقعا افتخار بزرگی برای من بود که جایزه سال 2009 جی بروس بلیر را دریافت کنم؛ جایزه‌ای که سالانه به افرادی اهدا می‌شود که نقش قابل توجهی در افزایش توجه مردم به نجوم از طریق فعالیت‌های ترویجی ایفا کرده باشد. البته من کاری که انجام می‌دهم، به شدت برایم لذت بخش است و نتیجه‌اش پاداش راضی کننده‌ای برایم به شمار می‌رود، اما نمی‌توانم انکار کنم که مورد تقدیر قرار گرفتن از سوی همکارانم، بسیار رضایت بخش است.

شما قبلا در باره TWAN صحبت کردید، طرحی بین‌المللی و بسیار موفق که بنیانگذار آن، بابک امین تفرشی یکی از اعضای ارشد AWB است. چرا این پروژه مهم است؟

پروژه جهان درشب (TWAN) که می‌توانید وب سایت آن را در نشانیwww.twanight.org مشاهده کنید، موفقیت بسیار بزرگی را در جریان پروژه سال جهانی نجوم (2009 )IYA به دست آورد. این پروژه قبل از سال 2009 آغاز به کار کرد و بلافاصله به موفقیتی خیره‌کننده دست یافت. مسئولان پروژه سال جهانی نجوم بلافاصله پس از اعلام عمومی این پروژه و قبل از آغاز سال 2009 با ما تماس گرفتند و خواستند این پروژه به طور رسمی به بخشی از جشن جهانی بزرگداشت سال جهانی نجوم وارد شود و به این ترتیب، این پروژه اولین پروژه‌ای شد که دبیرخانه سال جهانی نجوم، آن را با نام پروژه‌های ویژه معرفی کرد. جهان در شب تصاویر نجومی را تهیه می‌کند که واقعا برای مردم ملموس و قابل درک هستند. چیزهایی که مردم می‌توانند در اتحاد میان زمین و آسمان ببینند؛ اما واقعیت این است که بسیاری از مردم هیچ‌گاه شانس دیدن آسمان از نقاطی تاریک را نداشته‌اند یا نمی‌دانند چه زمانی مثلا مقارنه یا اجتماع سیارات اتفاق می‌افتد که بتوانند آنها را در موقعیت جغرافیایی یا تاریخی ویژه‌ای رصد کنند، فرصت دیدن آنها به مردم اجازه می‌دهد آنچه را نیاکان ما تا همین اواخر به عنوان بخشی از زندگی خود تجربه می‌کرده‌اند، مشاهده کنند. من فکر می‌کنم یکی از وجوه مهم این پروژه این است که به بهترین شکل به مردم کمک می‌کند تا منابع فرهنگی را که تا زمان باقی مانده‌اند، در کنار زیبایی‌های آسمان ببیند و آنها را درک کنند، واقعا دیدن واکنش‌های مردم از تماشای این تصاویر، هیجان‌انگیز است. این تصاویر در یک کلام چشم آنها را باز می‌کند.

در پایان، نکته دیگری هست که بخواهید با خوانندگان ما مطرح کنید ؟

اولین سفرم به ایران، سال 1999 بود که آن زمان، بازدیدهای زیادی از این کشور داشتم، اما حالا 4 سال از آخرین سفرم به ایران می‌گذرد و واقعا دلم برای ایران تنگ شده است. مطمئن باشید در اولین فرصتی که به دست بیاورم، به ایران باز خواهم گشت.

تنظیم برای تبیان:

م.ح.اربابی فر