فرمانبردار مطلق پیامبر اکرم

در این جا به پاره اى از ویژگى هاى امام و خلیفه پیامبر(صلی الله علیه و آله) از دیدگاه امام على(علیه السلام) اشاره مى شود (1) :

1. سزاوارترین مردم به مردم

حضرت على(علیه السلام) در خطبه 74 به صراحت مى فرماید: «لَقَدْ عَلِمْتُمْ أنّى اَحَقُّ النّاسِ بِها مِنَ غَیْرَى»; به یقین مى دانید كه فقط من نسبت به دیگران براى خلافت شایسته هستم.

در خطبه 117 نیز مى فرماید: «فو الله انّى لأولى الناس بالناس»; به خدا سوگند كه من سزاوارترین مردم به مردم هستم.

در آغاز این خطبه امام یاران خوب و با وفایش را مخاطب ساخته، مى فرماید: «أنتم الأنصار على الحقّ، و الإخوان فى الدین و الجُنن یومَ البَأس، و البطانة دون الناس...»; شما و نه دیگران، یاوران بر حق و برادران دینى هستید و در روز سختى، اصحاب سرّ و محرم من مى باشید. آن گاه مى فرماید: «فوالله انّى لأولى الناس...»; آیا این مقام همان نیست كه پیغمبر در روز غدیر براى آن از مردم اقرار گرفت كه «ألست أولى بكم من انفسكم»؟ و سپس فرمود: «من كنت مولاه فهذا على مولاه».

2. امامت تنها شایسته بنى هاشم

در قسمتى از خطبه 144 با ذكر برخى از ویژگى هاى ائمه هدى(علیهم السلام) به طور صریح آمده است: «اِنَّ الاَْئِمَةَ مِنْ قُرَیْش غُرِسُوا فى هذَا الْبَطْنِ مِنْ هاشِم لا تَصْلِحُ عَلى سِواهُمْ وَ لا تَصْلَحُ الْمُولاة مِنْ غَیْرِهِمْ»; همانا امامان از قریش اند، ائمه در این گروه از هاشم نهاده شده اند و امامت شایسته غیر آنان نمى باشد و كسى جز آنان لیاقت ولایت ندارد.

3. پناهگاه مردم

حضرت در خطبه 144 مردم را به دو دسته تقسیم بندى كرده مى فرماید; گروه نخست محبوب ترین بندگان در پیشگاه پروردگاراند و دسته دیگر نادانانى هستند كه خود را عالم نامیده، صورتشان صورت انسان است و قلبشان قلب حیوان. سپس مى فرماید: «مردم، كجا مى روید؟ چرا از حق منحرف مى شوید؟ پرچم هاى حق، بر پا و نشانه هاى آن آشكار است. با آن كه چراغ هاى هدایت، روشنگر راه اند، چون گمراهان به كجا مى روید؟ چرا سرگردانید در حالى كه عترت پیامبر شما در میان شماست؟ آنان زمامداران حق و یقین اند، پیشوایان دین و زبان هاى راستى و راستگویان اند. پس باید در بهترین منازل قرآن جایشان دهید و همانند تشنگانى كه به سوى آب مى شتابند، به سوى آنان هجوم برید.»

4. محرم اسرار و دانش پیامبر(صلى الله علیه وآله)

در خطبه 154 مى فرماید: «... نَحْنُ الشَّعارُ وَ الاَْصْحابُ وَ الْخَزَنَةُ وَ الاَْبْوابُ وَ لا تُوْتُى الْبُیُوتُ اِلاّ ...» ما اهل بیت(علیهم السلام) پیامبر(صلى الله علیه وآله)چونان پیراهن تن او، و یاران راستینش، و خزانه داران علوم و معارف وحى و درهاى ورود به آن معارف مى باشیم، كه به خانه ها جز از در آن هیچ كس وارد نخواهد شد، و هر كس از غیر در وارد شود، دزد نامیده مى شود. درباره اهل بیت پیامبر(صلى الله علیه وآله) آیات شریفى از قرآن نازل شده، آنان گنجینه هاى علوم خداوند رحمان اند. اگر سخن گویند، راست گویند و اگر سكوت كنند، بر آنان پیشى گرفته نخواهد شد.

5. فروغ هدایت

در همان خطبه یاد شده ـ خطبه 154 ـ حضرت مى فرماید: «... بِنَا اهْتَدَیْتُمْ فِى الظَّلماءِ وَ تَسَنَّمْتُمْ ذُرْوَةَ العُلْیاءِ وَ...»; شما به وسیله ما از تاریكى هاى جهالت نجات یافته و هدایت شدید. صبح سعادت شما با نور ما درخشید... من براى وا داشتن شما به راه هاى حق، كه در میان جاده هاى گمراهى بود، به پا خاستم در حالى كه سرگردان بودید و راهنمایى نداشتید . تشنه كام هر چه زمین را مى كندید، قطره آبى نمى یافتید... از روزى كه حق به من نشان داده شد، هرگز در آن شك و تردید نكردم. كناره گیرى من چونان حضرت موسى(علیه السلام) برابر ساحران است كه بر خویشتن بیمناك نبود، ترس او براى این بود كه مبادا جاهلان پیروز شده و دولت گمراهان حاكم گردد.

6. الگو و مقتداى مؤمنان

در بخشى از خطبه 97 آمده است: «... وَ اِنّى لَعَلى بَیِّنَة مِنْ رَبّى وَ مِنْهاج مِنْ نَبیى وِ اِنّى لَعَلى الطَّریقَ الْواضِحِ اَلْقُطُهُ لَقْطاً....»; و من در پى آن نشانه ها روانم كه پروردگارم مرا به آن رهنمون شده و آن راه را مى روم كه رسول خدا(صلى الله علیه وآله)گشوده و همانا من به راه و روش حق گام به گام ره مى سپارم. مردم! به اهل بیت پیامبرتان بنگرید. از آن سو كه گام برمى دارند، بروید. قدم جاى قدمشان بگذارید. آنان شما را هرگز از راه هدایت بیرون نمى برند و به پستى و هلاكت باز نمى گردانند. اگر سكوت كردند، سكوت كنید و اگر قیام كردند، قیام كنید. از آنان پیشى نگیرید كه گمراه مى شوید و از آنان عقب نمانید كه نابود مى گردید.

در بخشى از خطبه 100 نیز آمده است: «اَلا اِنَّ مَثَلَ آلِ مُحَمَّد(صلى الله علیه وآله) كَمَثَلِ نُجُومِ السَّماءِ اِذا خَوى نَجْمٌ طَلَعَ نَجْمٌ. فَكَاَنَّكُمْ قَدْ تَكامَلَتْ مِنَ اللهِ، فیكُمُ الصَّنائِعُ وَ اَراكُمْ ما كُنْتُمْ تَأمَلُونَ»; آگاه باشید، مثل آل محمد(صلى الله علیه وآله) چونان ستارگان آسمان اند; اگر ستاره اى غروب كند، ستاره دیگرى طلوع مى نماید، گویى مى بینم در پرتو خاندان محمد(صلى الله علیه وآله)نعمت هاى خداوند بر شما تمام شده و شما به آن چه آرزو دارید، رسیده اید.

7. فرمانبردار مطلق پیامبر(صلى الله علیه وآله)

حضرت مى فرماید: «... وَ لَقَدْ عَلِمَ الْمُسْتَحْفَظُونَ مِنْ أَصْحابِ مُحُمَّد(صلى الله علیه وآله)اَنّى لَمْ اَرُدَّ عَلَى اللهِ ...»; (2) ـ آن گروه از ـ اصحاب پیامبر(صلى الله علیه وآله) كه حافظان اسرار او مى باشند، مى دانند كه من حتى براى یك لحظه هم مخالف فرمان خدا و رسول او نبودم; بلكه با جان خود پیامبر(صلى الله علیه وآله)را یارى كردم. در جاهایى كه شجاعان قدم هایشان مى لرزید و فرار مى كردند او را یاورى نمودم و این دلیرى و شجاعتى است كه خدا به من عطا فرموده است.

8. برگزیده الهى

در بخشى از خطبه 33 مى فرماید: «... اَما وَ اللهِ اِنْ كُنْتُ لَفى ساقَتِها حَتّى تَوَلَّتْ بِحَذافیرِها. ما عَجَزْتُ...»; به خدا سوگند من از پیشتازان لشكر اسلام بودم تا آن جا كه صفوف كفر و شرك تار و مار شد. هرگز ناتوان نشدم و نترسیدم. هم اكنون نیز همان راه را مى روم، پرده باطل را مى شكافم تا حق را از پهلوى آن بیرون آورم... به خدا قریش از ما انتقام نمى گیرد جز بدان علت كه خداوند ما را از میان آنان برگزید... .

9 . وصى پیامبر(صلى الله علیه وآله)

امام على(علیه السلام) در آغاز خطبه 87 مردمى را كه به رأى و اندیشه خود اعتماد نموده و باعث بروز اختلاف بسیار در بین امت شده اند نكوهش نموده سپس مى فرماید: «فیا عجبى و مالى لا اعجب من خطاء هذه الفرق على اختلاف حججها فى دینها لا یقتصون اثر نبى و لا یقتدون بعمل وصى»; شگفتا و چگونه در شگفت نباشم از خطا و گمراهى این فرقه ها كه دلایل و برهان هاى آنان در دینشان گوناگون است، نه راه و روش پیغمبرى را دنبال مى كنند و نه عمل وصى پیغمبرى را مقتداى خود مى سازند.

در خطبه دیگر مى فرماید: «لا یقاس بآل محمد من هذه الأمة احدٌ... هم أساس الذین و عماد الیقیین...». (3) این خطبه به صراحت دلالت دارد كه پیامبر اكرم(صلى الله علیه وآله) در مورد خلافت و امامت آن حضرت وصیّت فرموده چنان كه از جمله پایانى خطبه نیز این نتیجه به دست مى آید: «الان اذ رجع الحق الى أهله»; اكنون امامى كه از جایگاه خویش بیرون رفته بود به جاى خویش بازگشت.

بخش سیره و عترت تبیان

پی نوشت ها:

1.لازم به یادآورى است كه برخى از ویژگى ها مخصوص على(ع) است، البته بسیارى از آنها سایر اهل بیت (علیهم السلام) را نیز در بر مى گیرد.

2. نهج البلاغه، خطبه 197.

3. همان، خطبه 2.

منبع:

روابط امام علی (ع) و خلفا به روایت نهج البلاغه

حسین رجبی، سیدمهدی موسوی کاشمری، احمد رهدار