یمن؛ درگیری با مردم در کنار القاعده

یمن از چند ماه گذشته وضعیت اسف باری را به دلیل خودخواهی های علی عبدالله صالح، رییس جمهور سه دهه ای این کشور، طی می کند. درگیری های صورت گرفته میان نیروهای مردمی و دولتی هزاران کشته و زخمی بر جای نهاده است ولی مردم از پای نیاستاده اند و بر مبارزه خود با حکومت این کشور تاکید دارند.

در جریان بیداری اسلامی صورت گرفته در منطقه، مردم یمن نیز به تاسی از مردم تونس و مصر وارد گود شدند و اعتراضات خود علیه حکومت 32 ساله علی عبدالله صالح را مطرح کردند که جوابی جز گلوله دریافت نکردند. در این میان میانجی گران بین المللی و مشخصا شورای همکاری خلیج فارس طرح هایی برای کناره گیری صالح از قدرت ارایه کردند که هیچ کدام به نتیجه نرسید. امروز این کشور درگیر مبارزه با القاعده نیز شده است که از سال 2001 نیز به عنوان متحد آمریکا این هدف را دنبال می کرد. البته دولت یمن با همکاری عربستان سعودی از این مساله سوءاستفاده کرد و حملاتی را علیه شیعیان حوثی ترتیب داد که این نبرد چندی سال در شمال یمن ادامه یافت.

امروز نیز یمن به دلیل خودخواهی های صالح دچار نبرد قبیله ای شده است که بسیاری از ناظران خارجی معتقدند این روند توسط غرب به این کشور تحمیل می وشد تا سرعت مبارزه طلبی مردم یمن کند شود.

در این زمینه درگیری هایی مسلحانه میان نیروهای دولتی و افراد مسلح قبیله‌ی حاشد در این کشور آغاز شده است که منجر به و به جا ماندن بیش از 100 كشته شده است. میانجی‌گران نیز وارد عرصه شده اند و موفق شده اند میان دولت و رهبران قبایل این كشور برای پایان دادن به درگیری‌های مسلحانه در صنعاء آتش‌بس برقرار كرده و دو طرف توافق‌نامه‌ای را در این زمینه امضا كنند. بر اساس این توافقنامه، افراد مسلح قبایل یمن باید از ساختمان‌های دولتی كه به تصرف خود درآورده‌اند، عقب‌نشینی كنند. پیش بینی میشد که این توافق‌نامه زمینه را برای بازگشت اوضاع به شرایط عادی در منطقه‌ی الحصبه در صنعاء فراهم می‌كند، چرا كه از چند روز پیش درگیری‌های مسلحانه، صنعاء را در آستانه‌ی جنگ داخلی قرار داده است به طوری كه دست كم 115 تن در این درگیری‌ها كشته شده اند. این در حالی است كه مدیر دفتر شیخ صادق الاحمر، رهبر قبیله‌ی حاشد، دستیابی به توافق‌نامه‌ی نهایی در خصوص توقف درگیری‌ها را رد كرده و گفته است: همچنان موانعی در مسیر توافق نهایی میان دو طرف وجود دارد.

افراد مسلح قبایل از علی عبدالله صالح، رئیس جمهوری یمن خواسته‌اند از قدرت كناره‌گیری كند. اما در عین حال مسئولان آمریكایی نسبت به سوء استفاده‌ی القاعده از شرایط كنونی این كشور ابراز نگرانی كرده و هشدار داده اند. به گفته‌ی این مسئولان، آمریكا همچنان با هم‌پیمانان اروپایی و عربی خود در تماس است و راهكار اعمال فشار بر صالح جهت امضای طرح شورای همكاری خلیج فارس را بررسی می‌كند. در طرح شورای همکاری خلیج فارس بر کنره گیری صالح از قدرت تاکید شده بود.

در این راستا یك مقام امنیتی یمن نیز اظهار داشته است: افراد مسلح وابسته به القاعده شهر زنگبار مركز استان ابین را به تصرف خود درآوردند. استان عدن نیز شاهد نافرمانی مدنی گسترده در پاسخ به دعوت جوانان انقلاب 16 فوریه بود به طوری كه این شهر به طور كامل تعطیل شده بود. استان‌های لحج و الضالع در جنوب یمن نیز روز شنبه شاهد برگزاری نافرمانی مدنی بودند و اخبار حاكی از آن است كه در این دو استان در مقایسه با استان‌های دیگر 80 درصد مردم در تظاهرات حضور داشتند.

در چند روز گذشته به رغم امضای توافق‌نامه آتش‌بس میان افراد مسلح وابسته به قبیله حاشد و نیروهای دولتی بار دیگر صنعاء، پایتخت یمن شاهد درگیری‌ها‌ی شدید میان دو طرف بوده است و تظاهرات در شهرهای مختلف یمن نیز ادامه داشته است. ده‌ها انفجار شدید صنعاء را لرزانده است و دلیل این مساله نقض آتش بس توسط نیروهای صالح اعلام شده است.بر اساس گزارشات واصله نیروهای صالح آتش‌بس را نقض كرده و به منزل شیخ الاحمر با سلا‌ح‌های مختلف حمله كردند و منزل وی مورد حملات توپخانه‌ای شدید قرار گرفته است و همچنان درگیری‌ها میان افراد مسلح حاشد و نیروهای صالح در اطراف منزل شیخ الاحمر ادامه دارد.

طرفداران شیخ الاحمر نیز اعلام كرده اند كه بار دیگر مقرهای دولتی را به تصرف خود درخواهند آورد و برخی سلاح‌ها و ذخایر تسلیحاتی را مصادره خواهند کرد. در کنار این تحولات بمباران شهر زنگبار توسط جنگنده‌های نیروهای هوایی یمن نیز به بهانه حضور القاعده ادامه دارد و باعث کشته شدن دهها تن شده است.

در حالی كه مخالفت‌ها با نظام علی عبدالله صالح همچنان ادامه دارد، این كشور در آستانه‌ جنگ داخلی قرار گرفته است به طوری كه از چند روز گذشته در شهر زنگبار، مركز استان ابین كه به تصرف القاعده درآمده سه سرباز یمنی توسط نیروهای القاعده كشته شدند. در بمباران شهر زنگبار دهها تن از اعضای القاعده كه خود را "انصار الشریعه" معرفی كرده‌اند، كشته شده اند.

از سوی دیگر گارد جمهوری بار دیگر به تظاهركنندگان در تعز تیراندازی كردند. زمانی كه تظاهركنندگان سعی داشتند به میدان الحریه در شهر تعز وارد شوند از سوی نیروهای گادر جمهوری هدف قرار گرفتند و تعداد كشته‌های معترضان در این شهر طی 24 ساعت به 57 تن و تعداد زخمی‌ها به حدود 1000 تن رسیده است.

در همان روزها بود که حکم مهدور الدم بودن صالح توسط سران قبایل صادر شد و شمارش معکوس برای سقوط وی در یمن آغاز شد. عامل دیگری که در جریان تحولات اخیر موجبات شدت گرفتن سقوط رژیم یمن شد ارتباطات نزدیک خانوادگی شیخ الاحمر و خاندان آل سعود است.

بر این اساس، رژیم سعودی که تا آن روز با تمامی ابزارها از بقای دیکتاتور یمن حمایت می کرد با ملاحظه اقدامات جنون آمیز صالح علیه قبایل تصمیم دیگری اتخاذ کرد و دست از حمایت از وی کشید. پادشاه عربستان در همین روزها در گفتگویی با صالح صریحا از وی تقاضا کرد از قدرت کناره بگیرد.

جرقه افزایش اعتراضات در یمن و در واقع مهمترین خطای استراتژیک صالح زمانی رخ داد که وی در اقدامی جنون آمیز محل گفتگوی میان فرستاده خود و قبایل یمن به ریاست "شیخ صادق الاحمر" را بمباران کرد و موجبات کشته شدن سه تن از سران قبایل یمنی را به جود آورد.

در واقع دیکتاتور جنایتکار یمن که در هراس از تکرار سرنوشتی مشابه "حسنی مبارک" برای خودش بود، بدون توجه به تبعات این اقدام کاری کرد که تمامی قبایل را که تا آن روز برخی از آنها همچنان از وی حمایت می کردند علیه خود بسیج کند.

اما تحولات پر فراز و نشیب یمن به همین مسائل خلاصه نشد و قبایل یمنی که در صدد انتقامجویی از صالح پس از حمله اخیر وی بودند در حمله ای متهورانه کاخ ریاست جمهوری را گلوله باران کردند. این حمله که در عین غافلگیری انجام شد موجبات زخمی شدن دیکتاتور را به وجود آورد مسئله ای که شاید وقوع آن هرگز قابل تصور نبود.

در مجموع درگیری های مختلف در یمن ادامه دارد و شیرینی اتحاد یمن شمالی و جنوبی را به کام مردم این کشور تلخ کرده است. امروز یمن در آستانه یک جنگ داخلی گسترده قرار دارد که بخش عمده آن به دلیل قدرت طلبی و زیاده خواهی علی عبدالله صالح است. ادامه این روند مردم یمن را به سوی نابودی سوق می دهد و شرایط نامطلوبی را به آنها تحمیل خواهد کرد. این بار نیز نهادهای بین المللی باید وارد عرصه شوند که تنها یک دلیل مانع این کار است و آن اتحاد استراتژیک صالح با آمریکاست که موجب فدا شدن مردم یمن شده است.

ما با فرار علی عبدالله صالح از یمن گمانه زنیها به مسئله آینده پیش روی این کشور پس از سقوط کامل رژیم وی سوق پیدا کرده است. بر این اساس هم اکنون بیم و امیدهای فراوانی درباره آینده این کشور به وجود آمده است که شاید وقوع برخی از آنها چندان خوشایند این کشور نباشد

اما سوال اصلی اینجاست که آیا این جریانها می توانند در آینده سیاسی یمن نقشی سازنده ایفا کنند؟ در اینجا برخی گروههای قبیله ای وابسته به عربستان حضور دارند که شاید روی کارآمدن آنها سرنوشتی نه چندان متفاوت با رژیم صالح را در آینده ایجاد کند. البته رابطه رژیم سعودی با یمن در دهه های اخیر با توجه به به کمبودهای اقتصادی و نظامی رژیم صالح همواره بر مبنای ارباب و رعیتی شکل گرفته و شکستن این وضعیت به تلاشی مضاعف از سوی جریانهای یمنی محتاج است.

هاتف پوررشیدی

بخش سیاست تبیان