رسالت ادبیات چیست؟

خوشبختی یا التیام زخمها؟

نوشته ای از آرنون گرونبرگ^* با ترجمه ‎ی آنیتا صالح

«نمی‏ توانم رمانی را بدون ترس و اضطراب بنویسم»

پیش داوری مردم، حقیقی یا صوری، مانع بروز خلاقیت می ‏شود.

اضطراب شاید عکس العملی به اکثر رفتارهای انسان باشد.  اضطراب پاسخگوی سؤال زیر است. چرا این کار را انجام دادم،  چرا این کار را انجام ندادم؟  اضطراب اجتناب‏ ناپذیر است، افراد احساس می‏ کنند به طرفش جذب می‏ شوند. آنها گاهی احتیاج‏ دارند رنج بکشند و وحشت را احساس کنند. اضطراب راهی‏ برای حس کردن موضوعی حقیقی در جهانی است که تقریبا می‏ دانیم کاملا اشتباه است. بی‏ شک این می‏ تواند یک توهم باشد.  تمایزی بین رنج حقیقی و میل به اضطراب وجود دارد. به عنوان‏ نمونه، در ادبیات، من تصور می‏ کنم که مادام بواری، به غیر از پایان‏ داستان در جستجوی اضطراب است. رنج حقیقی و میل به‏ احساس زنده بودن که توسط اضطراب یکی می‏شوند. مانند همگی انسان‏ ها من هم چیزهایی از اضطراب می‏ دانم. تغییر دادن‏ هویت نویسندگی ‏ام برای اولین بار و شاید نه برای آخرین بار مستقیما به این موضوع مربوط نمی‏ شود. من هویت دیگری را برگزیدم، زیرا می‏ خواستم به عنوان نویسنده، بیشترین آزادی عمل را به خودم بدهم. زیرا می‏ خواستم عکس العمل افراد در مقابل کتاب ‏هایم، بدون اینکه بدانند خالقشان من بوده‏ام را ببینم. می‏ توان گفت که هویت حقیقی، فشاری را به وجود می ‏آورد که‏ منبع اضطراب می‏ شود، اما این حقیقت تنها در خصوص نویسندگان وجود ندارد، افراد زیاد دیگری نیز به آن تن در می‏دهند.

من هویت دیگری را برگزیدم، زیرا می ‏خواستم به عنوان نویسنده بیشترین‏ آزادی عمل را به خودم بدهم و عکس العمل افراد در مقابل کتابهایم، بدون اینکه‏ بدانند خالقشان من بوده ‏ام را ببینم. می‏توان گفت که هویت حقیقی فشاری را به‏ وجود می ‏آورد که منبع اضطراب می‏ شود. اما این حقیقت تنها در خصوص‏ نویسندگان وجود ندارد، افراد زیاد دیگری نیز به آن تن درمی‏دهند.

نمی‏توانم رمانی را بدون ترس و اضطراب بنویسم. این به آن معنا نیست که من مضطرب‏ بودن را دوست دارم. اضطراب بیش از حد، در نوشتار، داستان‏ها را به طرز وحشتناکی‏ احساسی می‏کند. . . . کسی استعداد دارد که اضطراب را در سبک و فرم داستان پنهان و در آن‏ تعادلی برقرار کند. به محض اینکه نویسنده ‏ای شروع به نوشتن می‏ کند، به هر شکل، به نظر من می ‏باید به اضطراب شخصیت ‏های داستانش خیلی بیشتر از اضطراب خودش بها دهد.  ارتباطی که بین داستان، سبک و اضطراب قهرمانان داستان وجود دارد، مسأله‎ی بسیار ظریفی‏ است.

ریتم رنج شبح‏1، به آرامی ولی با اطمینان، عصبی بودن شخصیت‏ها، احساس ناتوانی و اطمینانش از برتری دیوانگی را نشان می‏دهد. به خصوص از آنچه احساس می ‏کنند مطمئن‏ نیستند. آیا این احساس فرآیند اضطراب است؟  رنجی که در این کتاب مشاهده می‏شود،  رنجی است که جایگزین رنج حقیقی می‏شود.

ادبیات برای التیام بخشیدن زخم‏ها یا خوشبخت کردن آدم‏ها ساخته نشده است. و منظور این نیست که ادبیات هرگز نمی‏ تواند شما را خوشبخت کند و زخم‏هایتان را پانسمان کند. اما هدفش این نسیت. من مطمئن‏ نیستم که هر چیزی بتواند واقعا ما را التیام دهد. احتمالا هیچ‏ علاجی برای اضطراب‏ هایمان وجود ندارد، تنها آرام‏ بخش‏هایی‏ که دیر یا زود اثرشان از بین می‏رود. من با اضطرابی که صفحه‎ی سفید نامیده می‏شود، آشنایی ندارم. برای من، نوشتن به معنای صبر کردن برای به وقوع پیوستن معجزه الهام یا هر چیز دیگری نیست. نوشتن، پشت میز نشستن و شروع کردن به نوشتن است، یعنی کار کردن. صفحه‎ی سفید بی‏گناه است، نمی‏تواند موجب اضطراب شود!تنها دلیل اضطراب، دیگران و خود شما هستید. اما از دید من، اضطراب‏ فرآیند مثبتی است. بدون هیچ تردیدی، با یا بی‏ ادبیات.

پی نوشت ها:

(*)آرنون گرونبرگ (Arnon Grunberg ) متولد 22 فوریه سال 1971 در آمستردام؛ او تعدادی از آثارش را با نام مستعار مارن واندر جاکت به چاپ رسانده است.

(1). رمانی از آرنون گرونبرگ که با نام مستعار مارن واندر جاکت به چاپ رسیده است.

فرآوری: مهسا رضایی

بخش ادبیات تبیان

منابع: مد و مه، Wikipedia