پژوهشی درباره تغذیه تهرانی ها
متخصصان، تغذیه را خوردن، نوشیدن، نفس کشیدن، خوابیدن و آرامش تعریف می‌كنند و هر گاه یکی از این فاکتورهای مهم در نظر گرفته نشود، مسئله تغذیه به درستی انجام نگرفته است.
اما معمولا افراد دیدگاه‌های متفاوتی در زمینه تغذیه صحیح دارند. به نظر می‌رسد بیشتر مصرف‌کنندگان هنوز نگرشی غیر منطقی نسبت به غذا دارند و مبنای قضاوت آنها در مورد خوبی یا بدی غذا این است که آن را دوست دارند یا ندارند.
به همین مناسبت مركز تحقیقات و مطالعات رسانه‌ای موسسه همشهری از تاریخ 13 تا 16 مرداد امسال، پژوهشی در زمینه دیدگاه مردم تهران نسبت به رژیم غذایی انجام داده است. هدف کلی این تحقیق دستیابی به مجموعه اطلاعات و پاسخ‌هایی است که پاسخگویان در مورد رژیم غذایی، ویژگی‌های یك رژیم غذایی مناسب و انگیزه خود از گرفتن رژیم غذایی بیان كرده‌اند.
طی دوران مختلف تاریخ و از دیدگاه مذاهب گوناگون، رژیم های غذایی حائز اهمیت بسیار بوده و در بسیاری از کتب مذهبی، مطالبی در زمینه ی تغذیه در دوران بارداری، شیردهی و روزه منعکس شده است. شهرنشینی و تشکیل اجتماعات باعث ایجاد تغییرات زیادی در طرز تغذیه بشر شده است.
اولین اجتماعات و شهرها در بین‌النهرین، آسیای باختری، مصر و یونان به وجود آمدند. شهرنشین های اولیه، کشاورزی و دامپروری را به خوبی می‌دانستند و برای تغذیه خود از محصولات متنوع استفاده می‌کردند. به عنوان مثال، بقراط غالباً در زمینه ی مصرف یا عدم مصرف بعضی از غذاها به بیماران خود نصایح و توصیه‌هایی می‌کرده است و اکثر پزشکان یونان باستان رژیم درمانی را به عنوان بخش مهمی از معالجه ی بیماری ها به کار می‌بردند.
زکریای رازی که از دید عده ی زیادی پدر علم تغذیه و رژیم های غذایی کودک شناخته شده، توصیه‌های مختلفی در زمینه رژیم های غذایی دارد. همچنین در کتاب «حفظ‌الصحه» اثر اسرف‌بن‌محمد در زمینه تغذیه و رژیم در دوران مختلف زندگی مطالبی سودمند عنوان شده است.
با وجود اینكه این رشته در حفظ سلامت انسان از گذشته تا حال اهمیت زیادی داشته، ولی تا سال های پایان جنگ جهانی اول هیچ سازمانی که رسما در این زمینه فعالیت کند وجود نداشت، تا اینکه در سال 1917 نخستین انجمن مربوط به رژیم‌دانان توسط گروهی از کارشناسان تغذیه آمریکا تاسیس شد.
این انجمن برای اولین بار مجله علمی رژیم‌شناسان را در سال 1925 منتشر کرد و به تدریج دامنه فعالیت خود را در زمینه مدیریت خدمات غذایی مراکز تغذیه توسعه داد. فارغ التحصیلان این رشته که رژیم‌شناس (Dietition) نامیده می‌شوند، باید تمام اطلاعات و دانش خود را در راه کمک به برقراری و بهبود سلامت بشر به کار گیرند.
ضرورت داشتن برنامه غذایی
انسان بر خلاف حیوانات وحشی که بر حسب غریزه خود دچار عدم تعادل غذایی نمی‌شوند، با غریزه طبیعی قادر به تشخیص نیازهای حیاتی خود نیست و باید از طریق علمی، راهنمایی شود. توجه به طعم و مزه غذا و فرآوری غذاها به منظور مطبوع کردن آنها از جمله اشتباهات اساسی است که سبب اختلالات و بروز عوارض متعددی شده و خواهد شد. انسان برای رشد و نمو، ترمیم و تندرستی خود نیاز به برنامه غذایی مناسب دارد.
امروزه چاقی یکی از معضلات زندگی صنعتی برای تمام گروه‌های سنی است. نوع رژیم غذایی و کاهش فعالیت بدنی، عوامل اصلی این صعود ارقام شناخته شده‌اند. بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت (افزایش قند خون)، پرفشاری خون، سنگ کیسه صفرا، نقرس، آرتروز و نیز سرطان‌های سینه، روده بزرگ و پروستات به دنبال چاقی شکل می‌گیرند. همچنین میزان بستری شدن افراد چاق در بخش‌های مختلف بیمارستانی و نیز زمان لازم برای بهبود کامل آنان تفاوت بسیاری با سایر گروه‌ها دارد.
طبق پژوهش‌های انجام‌شده در ایران، میزان شیوع چاقی در مردان حدود 27 درصد و در زنان 40 درصد است. همچنین، شایع‌ترین محدوده سنی ابتلا به چاقی در مردان 40 تا 50 سالگی و در زنان 50 تا 60 سالگی است. چاقی در ایران حدود 32 درصد شیوع دارد که میزان آن از کشورهای غربی کمتر است. یک بررسی عمومی نشان داد که نزدیک به 13 درصد از دختران تهرانی در زمره افراد چاق قرار دارند و شیوع چاقی در سنین مدرسه در حدود 10 درصد تخمین زده شده است.
در سال 83 دكتر فریدون عزیزی، عضو هیات علمی گروه غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی، در پژوهشی با عنوان «بررسی كفایت رژیم غذایی بزرگسالان تهرانی» 819 نفر از شهروندان بالای 19 سال تهرانی را مورد بررسی قرار داده است.
34 درصد از كل افراد مورد مطالعه در این تحقیق دارای اضافه وزن و 21 درصد افراد چاق بودند. همچنین این پژوهش نشان می‌دهد كه افراد با سطح تحصیلات دانشگاهی، شاخص تغذیه سالم مطلوب تری در مقایسه با سطوح تحصیلی پایین دارند. بر اساس این پژوهش، گروه‌های نان و غلات و سبزی و میوه كه در رژیم غذایی بزرگسالان تهرانی به مقدار كافی مورد استفاده قرار می‌گیرد، نشان از فرهنگ غذایی مناسب متداول در جامعه دارد، اما در این رژیم امتیاز گروه لبنیات و گوشت ها بسیار ضعیف بوده است.
این محقق با توجه به نتایج بدست آمده مبنی بر این كه رژیم غذایی 73 درصد از افراد جامعه نیازمند اصلاح و تغییر است، اعمال مداخلات آموزشی و محیطی را در این زمینه پیشنهاد كرده است.
یک برنامه غذایی صحیح، باید اولا از نظر مقدار انرژی کافی باشد، یعنی انسان را سیر کند، ثانیا باید متنوع باشد، یعنی اینکه از مواد غذایی مختلف باید در جیره غذایی روزانه استفاده شود، طوریکه نیاز انسان را به تمام مواد مغذی برطرف کند.
یک رژیم غذایی متعادل، به معنای مصرف مواد مختلف برای اشخاص مختلف است. یک رژیم غذایی خاص لزوماً برای همه افراد مناسب نیست، ولی صرف نظر از سن یا سطح فعالیت برای تغذیه مناسب سه اصل کلی وجود دارد: تعادل، تنوع و میانه‌روی.
برای اکثر ما، بدست آوردن تعادل در زندگی یک امر بسیار حیاتی و مهم است و جنبه‌های مختلف زندگی نظیر فعالیت‌های درسی، ورزشی، شغلی، اجتماعی و... را در بر می‌گیرد. ایجاد تعادل در تغذیه نیز به همین ترتیب است. برای اینکه بدن خود را در بهترین وضعیت حفظ کنیم لازم است که نوع و زمان مصرف مواد غذایی را به دقت تنظیم کنیم .
مشخصات یک رژیم غذایی مناسب
تعادل: برنامه‌ای سالم است كه در آن با كاهش حجم مواد غذایی مصرفی، میزان كالری دریافتی كاهش یابد، نه اینكه غذا یا گروه خاصی از غذاها منع گردد. میزان كاهش وزن، حدود یك كیلوگرم در هفته مناسب است. بیش از یك و نیم كیلوگرم در هفته ممنوع است.
همه جانبه بودن: برنامه غذایی باید دارای برنامه ورزشی مناسب و معمول باشد كه به بدن فشار خاصی وارد نیاید.
تناسب با فرهنگ و عادات غذایی: این برنامه غذایی باید با عادات و فرهنگ تغذیه‌ای سازگار باشد.
صرفه اقتصادی: یعنی لازم نباشد برای استفاده از این برنامه غذایی هزینه‌ای اضافه بر معمول بپردازیم. چه این هزینه مربوط به مكمل‌های غذایی باشد و چه مربوط به استفاده از غذاهای خاص.
تداوم: برنامه غذایی باید به گونه‌ای باشد كه اگر به فرض به ما گفته شد، باید تا آخر عمرتان از آن استفاده نمایید این امكان برای ما وجود داشته باشد.
پشتیبانی: رژیم غذایی باید دارای برنامه‌ای باشد كه بعد از رسیدن به وزن ایده‌آل‌مان با ارائه پیشنهاداتی بتواند ما را تا آخر عمر در وضعیت تعادل و ثبات نگه‌دارد.
انعطاف: باید بتوانیم علایق تغذیه‌ای خود را در انتخاب غذاهایی كه هر روز می‌خوریم شركت دهیم، نه اینكه از ما خواسته شود راس ساعتی خاص، غذایی خاص را میل کنیم .
تغذیه صحیح و متعادل نه تنها پدیده رشد را میسر می‌سازد و به تندرستی و طول عمر می‌انجامد، بلکه با تاثیر بر روی اعصاب و روان، سبب رشد فکری و نمو نیروهای روانی می‌شود .
*مطالب مرتبط:
