بر اعتماد به نفس کودکمان بیفزاییم

اولین جامعه ای که کودک در آن قرار می گیرد خاواده است. خانواده مهم ترین نقش را در تربیت و ساختن آینده ی کودک ایفا می کند. یکی از مسائلی که پدر و مادر نقش مستقیمی در آن دارند، میزان اعتماد به نفس کودک است. والدین می تواند همچون پرورش اخلاق و مسوولیت پذیری در کودکان، اعتماد به نفس آن ها را نیز پرورش دهند.

اعتماد به نفس چیست؟

اعتماد به نفس مجموعه باورها و احساسات ما، در مورد خودمان است. این‌كه ما چگونه شخصیت خود را تعریف می‌كنیم، انگیزه‌ها، نگرش و رفتار ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و بر سازگاری عاطفی ما نیز تاثیر دارد. الگوی اعتماد به نفس خیلی زود در زندگی شكل می‌گیرد. پس از همان دوران كودكی باید به فكر باشیم. كودك باید درك كند كه اگر شكست می‌خورد، باید دوباره تلاش كند و اگر باز هم شكست خورد بداند در نهایت موفق می‌شود. در چنین سیری آنها در مورد توانایی‌های خود تصور مثبتی پیدا می‌كنند. در كنار احساس توانایی، احساس دوست داشته شدن نیز در ایجاد اعتماد به نفس نقش مؤثری دارد. كودكی كه احساس می‌كند دوست داشته می‌شود، اما در مورد توانایی‌های خود تردید دارد، باز هم با مشكل اعتماد به نفس ضعیف روبه‌رو خواهد شد. اعتماد به نفس واقعی در صورتی به وجود می‌آید كه میان این دو حالت توازن ایجاد شود.

علائم اعتماد به نفس

كودكان و نوجوانانی كه اعتماد به نفس پایینی دارند، علاقه‌ای به امتحان موارد جدید ندارند و اغلب در مورد خودشان منفی صحبت می‌كنند؛ این جمله را زیاد از آنها می‌شنویم: «من نمی‌توانم». آن‌ها هنگام مواجهه با مشكلات، تحمل كمی دارند، براحتی كارها را رها می‌كنند یا منتظر كس دیگری می‌مانند و زود ناامید می‌شوند. كودكان و نوجوانان با اعتماد به نفس پایین، موانع موقتی را به شكل مشكلی دائمی و غیرقابل تحمل می‌بینند و حس بدبینی در آنها غالب است.  در مقابل، كودكانی كه اعتماد به نفس خوبی دارند از تعامل با دیگران لذت می‌برند. در روابط اجتماعی راحت هستند و از فعالیت‌های گروهی لذت می‌برند؛ درست مانند فعالیت‌های مستقل خود. هنگام مواجهه با چالش‌ها، می‌توانند نسبت به یافتن راه‌حل مناسب اقدام كنند. نقاط ضعف و قوت خود را می‌شناسند و آنها را می‌پذیرند. در ضمن حس خوش‌بینی میان آنها غالب است.

نقش والدین

امری بدیهی است که پدر و مادر نقش مهم و موثری در پرورش اعتماد به نفس کودک دارند.

بچه ها نسبت به کلمات و جملات والدین بسیار حساس هستند. پس به یاد داشته باشید که نه تنها فقط زمانی که کاری را درست انجام می دهد، بلکه برای تلاش های فرزندتان هم از او تعریف کنید و در این تعریف و تحسین راستگو باشید.

الگوی مثبتی برای او باشید. اگر شما بسیار از خودتان انتقاد می کنید، بدبین هستید یا غیرواقعی و نامعقول در مورد توانایی ها و محدودیت های خود فکر می کنید، بدانید این موارد را به کمک خود نیز آموزش می دهید. عشق و علاقه شما می تواند کمک باشد برای تقویت اعتماد به نفس فرزندتان. پس او را در آغوش بگیرید و بگویی که به او افتخار می کنید. از فرزندتان مکرر و با صداقت تعریف کنید البته بدون افراط کردن. باز خوردی مثبت و دقیق به فرزندتان بدهید. با این روش، رفتار فرزندتان را تأیید کرده و به انتخاب های او پاداش می دهید. همچنین او را برای برخورد مناسب آینده تشویق می کنید. محیط خانه را امن و آرام نگه دارید. کودکانی که در خانه احساس امنیت ندارند، اعتماد به نفس کمی خواهند داشت.

همیشه به یادداشته باشید که به کودک خود احترام بگذارید. به فرزند خود اجازه بدهید تجارب جدیدی کسب کند. به او فرصت بدهید که در فعالیت هایی شرکت کند، به خصوص فعالیت هایی که مشوق همکاری هستند و نه رقابت، در تقویت اعتماد به نفس او کمک می کنند.

وقتی کودک احساس ارزشمند بودن داشته باشد، می تواند برای آینده خود اهداف خوبی تعیین یا چیزهای جدیدی را امتحان کند. به عنوان پدر یا مادر، این وظیفه شما است که احترام به خویشتن و ارزش قایل شدن برای خود، توانایی های خود و فرهنگ خود را به کودک بیاموزید. در همین راستا، 10 راهکار موثر برایتان نام برده ایم تا با کمک آنها این ماموریت را به خوبی به انجام برسانید:

بی قید و شرط به او عشق بورزید

احساس اعتماد به ‌نفس در کودکان زمانی شکوفا می شود و رشد می کند که از والدین خود بشنود: «من تو را دوست دارم و مهم نیست چه کسی هستی و چه کارهایی می کنی». این عبارت حس رضایت و اعتماد به نفس زیادی به کودک می دهد و تلاش می کند تا نقاط قوت خود را افزایش دهد و بر مهارت‌هایش بیفزاید.

به او توجه کنید

توجه ویژه خود را همیشه به فرزندتان نشان دهید. این باعث می شود تا کودک به طور غیرمستقیم درک کند تا چه اندازه برای او ارزش قایل هستید. این توجه زمان زیادی از شما نمی گیرد. مثلا وقتی در حال چک کردن ایمیل های خود هستید، می توانید چند دقیقه از کار دست بکشید و به حرف های او گوش کنید. یا هنگامی که سوالی از شما می پرسد با دقت به او پاسخ دهید و در آن لحظه کوتاه، کارهای دیگر خود را کنار بگذارید. در چشمان او نگاه کنید تا باور کند واقعا به او توجه دارید و همه حرف هایش را می شنوید. اگر کودک با حرف های زیاد خود شما را از کارهایتان انداخت، بدون اینکه نیاز او را نادیده بگیرید از او بپرسید مثلا نقاشی کشیدن او چقدر طول می کشد زیرا شما باید بروید و شام درست کنید.

محدودیت ها را با او بیاموزید

به کودک پیش دبستانی خود باید برخی قوانین و محدودیت ها را بیاموزید. به طور مثال، اگر به او گفته اید باید اسنک و میان‌ وعده های خود را در آشپزخانه میل کند، هرگز به او اجازه ندهید با بیسکوئیت یا میوه‌ای که در دست دارد در اتاق ها رژه برود. هر محدودیتی برای او تعیین می کنید تا انتها به آن پایبند باشید. این رفتار به او می آموزد برخی از قواعد را باید رعایت کرد و همیشه به آنها پایبند بود. خیلی زود هم به آنها عادت می کند و جزوی از وجود او خواهد شد.

خطر کردن را به او بیاموزید

این شهامت را در وجود فرزند خود پرورش دهید تا مسایل جدید را امتحان کند. غذاهای جدید امتحان کند، با افراد جدید دوست شود یا سه‌چرخه سواری را امتحان کند. به او بیاموزید بدون خطر کردن در زندگی نمی تواند موفق شود. البته میزان این ریسک ها باید کنترل شده و اصطلاحا سالم باشد.

اجازه دهید اشتباه کند

یکی از احتمالات و نتیاج خطر کردن فرزندان، این است که اشتباه کنند. این امر اشکالی ندارد. حتی کودک می آموزد اشتباه کردن نیز جزوی از زندگی است و این به رشد اعتماد به ‌نفس او کمک می کند.  به طور مثال، هنگامی که کودک بشقاب خود را لبه میز می گذارد و بشقاب به زمین می افتد، به او اجازه دهید تا خودش یاد بگیرد دفعه بعد بشقاب را کجا باید بگذارد که به راحتی واژگون نشود. به این ترتیب، او اعتماد به ‌نفس خود را از دست نمی دهد و متوجه می شود گاهی می توان اشتباه کرد.

از مقایسه کردن دست بردارید

صحبت هایی همچون: «چرا نمی توانی همچون سارا خوب باشی؟» به فرزند شما این پیغام را القا می کند که او خوب نیست و برای شما ارزش و احترامی ندارد. حتی مقایسه های مثبت همچون: «تو بهترین بازیکن هستی» نیز به روحیه و اعتماد به ‌نفس کودکان لطمه وارد می کند. باید بدون اینکه او را با دیگران مقایسه کنید – یا او را بالا ببرید و از دیگران بهتر نشان دهید یا او را تحقیر کنید – به او حس ارزشمند بودن بدهید. باید بداند کاری که انجام می دهد بدون قیاس با دیگران درست یا نادرست است.

ابراز همدردی کردن

اگر کودک قادر نیست کارهایی راانجام دهد که هم‌سن و سال های او انجام می دهند، با او همدردی کنید و این درد را با اشاره به نقاط مثبت او، تسکین دهید. به طور مثال، اگر کودک نمی تواند همچون سارا توپ بگیرد به او بگویید: «سارا خیلی خوب توپ ها را می گیرد و تو هم خیلی خوب نقاشی می کنی». این باعث می شود تا کودک به جای تمرکز روی نقاط منفی خود به توانایی ها و مهارت های خود فکر کند و در نتیجه اعتماد به ‌نفس بیشتری بیابد.

به او شهامت بدهید

همه کودکان به توجه، تشویق و حمایت افراد مورد علاقه‌شان، نیاز دارند. به طور مثال: «من به تو ایمان دارم و می دانم موفق می شوی زیرا تلاش های تو را می بینم. به تلاش هایت ادامه بده» شهامت بخشیدن به کودک در خلال انجام کارها باعث می شود تا با توان بیشتری مسوولیت هایش را به انجام برساند. این حتی از تشویق پس از انجام کارهای نیز موثرتر است. به طور مثال، اگر کودک در تلاش برای بستن بند کفش خود است، او را تشویق کنید که می توانید به جا اینکه بگویید من برایتان انجام می دهم.

کارهای مثبت او را تحسین کنید

همه انسان ها از بزرگ و کوچک گرفته تا پیر یا کودک از تحسین شدن و مورد تشویق قرار گرفتن لذت می برند. همین باعث می شود تا کارهای مثبت بیشتر انجام دهند و بیشتر مورد تشویق قرار بگیرند. به طور مثال، وقتی پدر خانواده به خانه آمد به او بگویید: «سارا همه وسایل سالاد را خودش شسته است» این باعث می شود تا کودک احساس فوق العاده ای پیدا کند و به دنبال آن، محبت و تشویق پدر را نیز دریافت کند.

با دقت به حرف هایش گوش دهید

هنگامی که فرزندتان با شما حرف می زند، دست از کارهای خود بکشید و با دقت به حرف هایش گوش کنید. در چشمان او نگاه کنید تا متوجه شود همه کلماتش را می شنوید و حواستان جای دیگری نیست. به این ترتیب متوجه می شود عقاید و حرف های او ارزش دارند. در برابر غم ها و خوشحالی هایش پاسخی داشته باشید که حس همدردی را القا کند. با پذیرش احساسات کودک این مساله را به او القا می کنید که همه حرف های او برای شما ارزشمند است.

منبع: فصلنامه خانواده بشری،سال نهم ، شماره24، معصومه حسن پور