مبارزه با قاچاق کتاب از حرف تا عمل

قاچاق، بلایی که به جان کتاب ها افتاده است.

کلمه «قاچاق» برای ما ایرانی ها لغت بسیار آشنایی ست، اما معمولا وقتی اسم این کلمه بر زبان می آید همه ما به یاد کالاهایی چون سیگار، مواد مخدر و سایر کالاهای ممنوعه می افتیم و شاید کمتر کسی است که با شنیدن این کلمه، ذهنش به سمت کتاب برود. پدیده «قاچاق کتاب» البته از گذشته تا به امروز وجود داشته است و ما در دوره های مختلف شاهد قاچاق کتاب هایی بود ه ایم؛ برای مثال قاچاق برخی از کتاب هایی که دولت اجازه انتشار به آن ها نداده است. گاهی اوقات، قربانیان (خالقان آثار) از این اتفاق راضی اند، زیرا خوانده شدن قاچاقی مطالب آن ها بهتر از خاک خوردن اثرشان در کنج خانه است؛ البته نویسندگان و مترجمانی نیز هستند که دوست ندارند سر کتاب های نازنین شان چنین بلایی بیاید.

اما این روزها شرایط تغییر کرده و قاچاقچیان با گستاخی تمام به سراغ کتاب هایی می روند که با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر می شوند. در واقع قاچاقچیان این روزها دست به سینه نشسته اند تا ببینند کدام کتاب مورد استقبال مردم قرار می گیرد تا آن کتاب را به سرعت تکثیر و منتشر کنند و به قیمت پایین تر از واحدهای توزیع در اختیار کتابفروش ها قرار دهند.

اعتراض مکتوب ناشران

در روزهای پایاین شهریور ماه 435 ناشر و کتاب فروش در نامه ای سرگشاده خطاب به وزیر ارشاد خواستار برخورد صریح این وزارتخانه با تکثیر غیرقانونی کتاب هایشان شدند.

نویسندگان این نامه در ادامه اعتراضات ناشران نسبت به چاپ غیرقانونی کتاب هایشان در شبکه های زیرزمینی  در نامه ای سرگشاده خطاب به وزیر ارشاد خواستار اقدامات قانونی جهت مبارزه با این پدیده شدند.

در بخش هایی از این نامه آمده بود:

چند سالی است که به دنبال فناوری های جدید دیجیتالی در حوزه چاپ و نشر کتاب افراد خلافکار به محض اینکه از اقبال عمومی به کتاب آگاه می شوند نسبت به تکثیر غیرقانونی کاغذی آن اقدام می کنند و یا در فضای مجازی آن را به فروش می رسانند و متأسفانه به دلیل عدم برخورد قاطع با این پدیده مجرمانه مشاهده می شود که سال به سال بر تعداد این افراد و عناوین کتاب های تکثیرشده غیرقانونی اضافه می شود.

آنطور که قرائن نشان می دهد با گذشت زمان از قبح این عمل زشت کاسته شده و حتی این نوع کتاب ها رفته رفته - و در برخی موارد که تشخیص اصل از بدل سخت باشد- سهواً به قفسه های بعضی از کتاب فروشان مقید ما نیز راه پیدا می کند و حتی برخی سایت های رسمی و شناسنامه دار نیز آنها را بازنشر می دهند.

ما ناشران و کتاب فروشان، امضا کننده این عرض حال از شما به عنوان بالاترین مقام مسئول کشور تقاضا داریم هرچه زودتر برای حل این مسئله مهم و جهت خشکاندن سرچشمه هایی این اقدامات غیرقانونی دستور صریح و قاطع صادر فرمایید.

مبارزه با قاچاق دشوار است

علی جنتی وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی در آخرین روزهای وزارتش در پاسخ به نامه ناشران می گوید: مبارزه با قاچاق کار دشواری است و ما باید بتوانیم به کنوانسیون بین المللی حمایت از مالکیت معنوی بپیوندیم تا بتوانیم از این اقدام در خارج از کشور جلوگیری کنیم، اما تا آن زمان نمی توانیم برخورد کنیم. اگر سایت داخلی باشد، طبیعتا داخلی می شود برخورد کرد، اما این ها عموما در سایت هایی رُخ می دهد که پایگاه شان در خارج از کشور است و برخورد با آن ها مشکل است.
 
مواردی بوده که این ها کتاب های قاچاقی را از روی همین سایت ها دانلود می کنند و اینجا در نسخه های خیلی محدود مثلا 50 نسخه تکثیر می کنند و در اختیار افرادی که فکر می کنند با آن ها همسو هستند، قرار می دهند. اگر هر جایی ببینیم بدون تردید با آن کتابفروشی یا ناشر برخورد می شود.

گلایه های یک ناشر زیان دیده از قاچاق کتاب

یوسف علیخانی، نویسنده و مدیر انتشارات آموت، با اشاره به اینکه کتاب های تقلبی بازار کتاب را پر کرده اند، می گوید: «بسته شدن یک کتاب فروشی، دردی از ما دوا نمی کند. ما از مسئولان می خواهیم مجرم اصلی را شناسایی کرده و مانع از ادامه فعالیت آن بشوند؛ وگرنه چند کتاب فروشی را باید تعطیل کرد؟»

وی درباره کتاب های نشرِ  خود و سایر ناشران که به شکل تقلبی تولید و فروخته می شود، توضیح می دهد: «چهار کتابِ پرفروش من به صورت غیرقانونی تکثیر شده و به فروش می رسد. شواهدی دارم که انتشار غیرقانونی تنها یکی از کتاب های من، 30 هزار جلد تیراژ داشته است. ناشران دیگری مانند چشمه، ققنوس و تیسا هم همین وضعیت را دارند و پرفروش هاشان از سوی سودجویان به صورت غیرقانونی به کتاب فروشی ها ارائه می شود.»

وی ضمن بیان این مطلب که کتاب های قاچاق، در بازار کتاب در حال گسترش هستند، می گوید: «در گذشته، کتاب هایی مثل کتاب های صادق هدایت که مجوز نشر نداشتند به شکل غیرقانونی منتشر می شدند و در پیاده روها به فروش می رفتند. اما حالا کار به جایی رسیده که سودجویان مترصد این هستند که کتاب ناشری از چاپ پنجم-ششم بگذرد تا فوراً به سراغ انتشار غیرقانونی آن بروند.»

مدیر انتشارات آموت، هشدار می دهد: «اگر راه حل اساسی و کارآمدی برای مقابله با پدیده کتاب های تقلبی در دستور کار قرار نگیرد، اتفاق های به مرات بدتری در بازار کتاب رخ خواهد داد و عرصه نشر کتاب، به کلی دچار رکود و ضرر و زیان می شود.»

وزیر جدید وارد میدان مبارزه می شود

صالحی امیری  وزیر جدید فرهنگ و ارشاد اسلامی هم درباره انتقاد برخی از فعالان حوزه نشر درباره قاچاق کتاب می گوید:  مسئله قاچاق را باید به همان میزانی که هست طرح مسئله کنیم. از نظر من فربه کردن این مسئله بیش از آن چیزی که واقعیت خارجی دارد لطمه به اصحاب نشر و کتاب است.

تعداد محدودی از افراد هستند که عمل غیراخلاقی قاچاق کتاب را انجام می دهند. ما برای رفع این مشکل با همکاری قوه قضاییه و نیروی انتظامی به سرعت وارد عمل می شویم و اجازه نمی دهیم عده ای سودجو مسیر تحول و تکاملی را که با امید تازه آغاز شده از بین ببرند. اما واقعیت این است که این تعداد بسیار محدود و انگشت شمارند. ما در روزهای آینده جلساتی با قوه قضاییه و نیروی انتظامی برگزار خواهیم کرد تا جلو این کار را بگیریم.

این وعده آقای وزیر در روزهای گذشته بالاخره با نشست چند جانبه بین ارشاد و مسئولان قضایی و انتظامی کشور عملی می شود. جلسه ای با سردار ساجدی نیا فرمانده نیروی انتظامی تهران بزرگ برگزار می شود و طرفین به توافقاتی می رسند.

اول در مسئله کتاب هایی که بدون مجوز اداره کتاب وزارت ارشاد منتشر و چاپ می شوند؛ دوم در موضوع کتاب های پرفروش ناشران که توسط برخی افراد سودجو و دلالان به شکل زیر زمینی چاپ و وارد بازار کتاب می شود و سوم کتابفروشانی که نیازمند مجوز هستند.

برای پیگیری موارد فوق قرار شد کارگروه سه جانبه ارشاد، اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و سرهنگ بحیرایی رییس اماکن استان تهران تشکیل شود تا موراد به دقت بررسی شود، افزود: قرار شد موارد مذکور با نمایندگانی از ارشاد، اتحادیه ناشران و رئیس اماکن استان تهران بررسی شود.

کمپین مبارزه با قاچاق کتاب

مباحث مختلفی درباره موضوع قاچاق کتاب مطرح شد و ای کاش در این روزها که شبکه های اجتماعی بخشی از زندگی مردم شده اند و روزانه شاهد راه اندازی کمپین های مختلفی در جامعه هستیم، کمپینی با نام «مبارزه با کتاب قاچاق» راه اندازی شود تا شاهد یک برخورد همگانی با موضوع قاچاق کتاب باشیم، چراکه متاسفانه در سال های گذشته صنایع مختلفی به دلیل عدم مبارزه با کالاهای قاچاق نابود شده اند و این انتظار می رود که ما از اتفاقات گذشته درس بگیریم و به فکر صنعت نشر باشیم. شرایط فعلی، وضعیت مناسبی نیست و اگر با دخالت نهادهای مربوطه حل و فصل نشود، پیامدهای مختلفی را به دنبال خواهد داشت و این احتمال وجود دارد که فعالیت های این قاچاقچیان، به مرور زمان صنعت نشر را فلج کند. به همین دلیل برخلاف ایام گذشته پیشنهاد ما برای مطالعه آخر هفته کتاب نخواندن است، البته نه همه کتاب ها بلکه کتاب هایی که به شکل قاچاق منتشر می شوند.

منابع:
ایبنا
ایسنا
فارس
تسنیم