از این «خندوانه» دفاع می کنید؟

گفت و گو با رامبد جوان

مدت هاست که رامبد جوان بیشترین وقتش را به ساخت «خندوانه» اختصاص داده است. اتفاقی که از ابتدا برای جوان تعریف دیگری داشت و همین باعث شد فعالیت های دیگرش در سینما محدودتر شود و «خندوانه» با نام او گره بخورد. اما افت کیفی برنامه در مقطعی باعث شد نقدهایی به ادامه برنامه وجود داشته باشد. اما این روزها سازوکار دیگری برای ادامه این مسیر اتخاذ شده است. با رامبد جوان از اتفاقاتی که در ماه های گذشته در «خندوانه» رخ داد، صحبت کردیم:

 مدتی است «خندوانه» زیر ذره بین بسیاری از کارشناسان رسانه و مخاطبانی است که کیفیت این برنامه را رصد می کنند و البته انتقادهایی به عملکرد اخیر برنامه دارند. تا چه حد از نظر شما این نقدها منصفانه است؟
حتما منصفانه است. البته بخشی از این نظرها که از سر غرض ورزی است، برای من اهمیتی ندارد و سعی می کنم آنها را نادیده بگیرم. اما نظرات مردم واقعی تر است؛ لزوما می تواند کارشناسی هم نباشد اما به نظر من واقعی تر است.
اختصاصا کدام بخش از نقدهای مردم در این مدت توجه شما را جلب کرده است؟
یکی از این نقدها بزرگ بودن دکور است که همه معتقدیم با این دکور، صمیمت سابق وجود ندارد. در دکور پیشین این مزیت بود که تماشاچی به من و موقعیت های دوربین نزدیک تر بود و همین مسئله کمک می کرد که آنها جزئی از برنامه باشند. الان جمعیت جزئی از برنامه است نه افراد. این بزرگی دکور من را هم خسته کرده است. به عنوان مثال مدت زمانی که برای راه رفتن در استودیو طی می کنم، زیاد است و طبعا خسته می شوم و بی جهت زمان زیادی هم تلف می شود و تسلطی بر تماشاچیانی که در ردیف های بالا نشسته  اند، ندارم.
اصلا چه شد که مکان برنامه را تغییر دادید؟
تقصیر من بود. می خواستم جای بزرگ تری داشته باشیم. استودیو قبلی کوچک بود و نیاز داشتم در جایی کار کنم که جای مانور بیشتری داشته باشد. در دکور قبل مشکلاتی از قبیل جای دوربین ها و مواردی از این دست داشتیم و الان در این دکور، زیادی بزرگ بودن دردسرساز شده و نیاز است تا حد وسطی به دست آید. در نهایت تصمیم گیری غلط درباره اندازه استودیو، چیزهایی را به هم ریخت که در روند برنامه تأثیر داشت. علاوه بر اینكه فصل جدید خیلی زودتر از چیزی که ممکن بود آغاز شد. متأسفانه از جانب تلویزیون موظف شدیم که زود شروع کنیم و برنامه ما 20 اسفند آغاز شد؛ در صورتی که از نظر ما تابستان برای شروع فصل جدید ایده آل بود. این زودتر شروع کردن ما باعث شد آمادگی لازم را برای طراحی هایی که از قبل در نظر گرفته شده بود، نداشته باشیم. پس به ناچار، آیتم «لباهنگ» را شروع کردیم تا موقتا عید را بگذرانیم. بگذریم که بابت همین مسابقه چقدر به تلویزیون جواب پس دادیم؛ اینكه چرا میزان موسیقی در برنامه زیاد است و ایراداتی از این دست.
دلیل این عجله از جانب تلویزیون چه بود؟
تلویزیون برنامه ندارد و ساخت برنامه «خندوانه» اصلا کار آسانی نیست. هر شب اجرای برنامه و تفاوت هر شب با شب قبل، کار را سخت تر می کند و قطعا به دلیل حفظ احترام به رئیس شبکه، کار را شروع کردیم.
آقای جوان برخی از کارشناسان تلویزیون معتقدند دلیل افت کیفی برنامه هایی از جنس «خندوانه» که ایده محور است و نیاز است تا مدام به روز باشد، این است که اگر در مدت پخش برنامه تغییراتی در آن حاصل شود، تلویزیون این تغییرات را به راحتی نپذیرد و شاید برای سازندگان برنامه ریسک محسوب شود؛ پس راه کم خطرتر این است که مطابق سلایق تلویزیون پیش رفت.

«خندوانه» خودش را نشان داده است و اصولا فضای متنوعی می تواند در آن ایجاد شود. علاوه بر اینکه مدیر شبکه، آقای دکتر کرمی، این اختیار عمل را به ما می دهد که تنوع موضوعی و مضمونی را در برنامه داشته باشیم. هر کاری را که از نظر آقای کرمی و من مناسب است انجام می دهم. درباره موضوع مالی هم، قبل از شروع فصل، مبلغی گرفته و در ساخت برنامه خرج می شود. اما همیشه از فصل یک تابه حال بیش از برآورد خرج کردیم. اصولا اخلاقم این است که بابت اینکه پول بگیرم و کاری انجام دهم، همیشه اول محکم سر مواضعم می ایستم و پولم را دریافت می کنم و قیمت بالایی هم می گیرم. من اصلا آدم ارزانی نیستم. پروژه من و خودم باید پول خوب داشته باشد و از لحظه ای که قرارداد می بندم و کار شروع می شود، به پول فکر نمی کنم و فقط كارم را انجام می دهم. اینکه می گویم همیشه برنامه ما هزینه بردارتر از برآورد بوده، به این دلیل است که مثلا در استندآپ کمدی ها یا برای حجم انبوهی از تماشاگران استودیو که هزینه هایی را به پروژه اضافه کرد، هیچ گونه محاسبه مالی نداشتیم. اما همان طورکه گفتم، وقتی کار شروع می شود، به این چیزها فکر نمی کنم چراکه عملا نمی توان به کار اصلی رسید. حالا اینکه چقدر اعتبار نزد همکارانم دارم و کاری را به کمک آنها انجام می دهم، چیزی است که متعلق به من و آنهاست. ولی واقعیت این است که هر چیزی در برنامه اتفاق می افتد، هزینه بردار است.
از هزینه ها و دریافتی های برنامه نگذریم؛ «خندوانه» از جمله برنامه هایی است که موضوع اسپانسر در آن، بحث و نظرات زیادی به راه انداخته است. از میزان مبلغی که از اسپانسرها گرفته می شود تا حجم بالای صحبت درباره اسپانسر در برنامه که بسیاری از مخاطبان به آن نقد دارند.
شما من را به عنوان یک آدم حرفه ای که متر و معیار کارم را می شناسم، قبول دارید؟
بله.

خب، وقتی من می پذیرم که از اسپانسر در برنامه صحبت کنم، دلایل زیادی برای کارم دارم و قطعا بی سلیقگی و بی فکری در آن نیست. موضوع این است که تلویزیون و سازمان صداوسیما از اسپانسرهای برنامه، 780 که دیگر نیست و ایرانسل که همچنان هست، مبلغی دریافت می کند و می دانید که به سازنده هم ربطی پیدا نمی کند چراکه سازنده برآوردش را از تلویزیون می گیرد. اینکه هزینه های برنامه را تلویزیون از اسپانسر بگیرد یا طور دیگری تأمین کند، بستگی به خودش دارد. از آنجایی که «خندوانه» برنامه پربیننده و محبوبی است، طبعا برنامه ارزانی هم برای تلویزیون و اسپانسر نیست. اما مشکل از جایی شروع می شود که سازنده برنامه که قرار است بابت حضور اسپانسر در برنامه فکر کند و ایده بدهد، با او در ارتباط نیست. فکر می کنم درست ترین شکل ممکن هم این است که اسپانسر با سازنده بابت نوع تبلیغ و اندازه آن هم فکری کند و بر این اساس قیمت گذاری کنند و بعد از آن با تلویزیون قرارداد ببندد. اما در تلویزیون ما جریان به گونه دیگری است. اسپانسر با تلویزیون صحبت می کند و بعد به سازنده ابلاغ می شود که اسپانسر مبلغی داده و بر اساس مبلغ داده شده باید فضا به اسپانسر تعلق بگیرد. اتفاقی که در «خندوانه» افتاد این بود که ما را وادار کردند عجله کنیم و ما با دست خالی رفتیم روی آنتن. آماده نبودیم و متوجه ضعف های آن هم بودیم. برنامه اوج گرفت اما آرام آرام شروع کرد به پایین آمدن. در این شرایط توقع اسپانسر هم برآورده نشده بود. من در بررسی هایی که کردم، متوجه شدم آیتم هایی که به مردم بابت ایرانسل نشان می دهیم، خیلی ها متوجه نمی شوند. اینها را بیشتر از تماشاچی در استودیو متوجه شدم که بعد از صحبت های من درباره اسپانسر و نحوه استفاده از خدمات متوجه نمی شدند من چه گفتم. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که درک نکردن درست مخاطب از موضوعات اسپانسر باعث می شود بازخورد خوبی برای اسپانسر نداشته باشد و اسپانسر فکر کند این نوع تبلیغ کارایی ندارد. در این شرایط اسپانسر داشت عقب نشینی می کرد. برای اینکه عقب نشینی نکند و من بتوانم برنامه را نگه دارم، به تلویزیون گفتم بروید عقب، اجازه بدهید من بررسی کنم و انجامش دهم. تیم «خندوانه» با گروه اسپانسر جلسات زیادی گذاشت و به یک فرمول رسیدیم؛ اینکه من مثل کلاس باید به مردم درس بدهم و با این شیوه کم کم متوجه تغییرات شدیم و به این نتیجه رسیدیم که باید ادبیات مفهوم و آموزش برای مخاطب ایجاد کنیم. چیزی که الان اتفاق افتاده این است که اصولا شکل «خندوانه» عوض شده و به کیفیت مطلوبش که من دوست دارم، رسیده است. درحال حاضر ممیزی و فشارهای مضمونی در آن نیست. ما با ماندنمان ثابت کردیم که نه قصد مطرح کردن حرف سیاسی و ضدنظام را داریم و نه می خواهیم علیه مردم حرف بزنیم. ما دشمن نیستیم، رفیقیم، با همه دوستیم و ثابت کردن آن زمان می برد. چراکه کافی است برنامه ابعادی پیدا کند که همه مخاطبش شوند. از مذهبی های خیلی سختگیر گرفته تا کسانی که برژس گروه اول فکر می کنند، متوجه شدند که می توانند «خندوانه» را ببینند.
وقتی وزارت بهداشت اعلام می کند از هر چهار نفر یک نفر افسرده استاندارد است، این آمار وحشتناکی است. اینجاست که برنامه ای مثل «خندوانه» و امثال آن باید به رسالتشان عمل کنند. در اینجا دیگر موضوع خندیدن مطرح نیست. مهم این است که یادآوری کنیم از خودت مراقبت کن. چیزی شبیه آموزش کمک های اولیه است. فرهنگ سازی اتفاقی است که در این برنامه به آن قائلیم. موضوع اسپانسر را چون اشاره کردید، اصطلاحا بازش کردم و می توان درباره اتفاقات دیگری که در این مدت مردم به آن نقد داشتند هم صحبت کرد كه چرا «خندوانه» به اینجا رسید؛ مثل کم رنگ شدن حضور میهمان بازیگر که  به نوعی دست ما نبود.

اختصاصا درباره دعوت از میهمانان به شما گفته شد كه حق دعوت از میهمان بازیگر ندارید؟
فشارهایی روی ما بود که منجر به محدودیت برنامه می شد و دست وپای ما را بسته بود اما خدا را شکر درحال حاضر آرامشی بین ما، تلویزیون و مدیریت حاكم است که حال برنامه را هم در سه هفته گذشته بهتر کرده که تماشاچی هم شاهدش است.
مدت هاست مقایسه ای بین «خندوانه» و «دورهمی» پیش آمده است؛ هرچند كه دو گونه متفاوت هستند اما به دلیل تشابهی كه هر دو در سرگرم كردن مخاطب دارند، ناگزیر از افت یكی و قوت گرفتن دیگری صحبت می شود. خودتان تا چه حد به این رقابت قائل هستید؟
هیچ برنامه ای رقیب دیگری نیست. فکر کنید مقطعی ما را با برنامه 90 مقایسه می كردند؛ ما چه رقابتی می توانیم با هم داشته باشیم؟ صرفا به این دلیل كه یكی دیده می شود كه معنی آن رقابت نیست. تلویزیون به عنوان یک رسانه پرمخاطب قطعا به برنامه های جذاب بیشتری نیاز دارد و هر جنس از مخاطبان در هر ساعتی از روز، وقتی به تلویزیون مراجعه می كنند، باید یک چیز جذاب و موردپسند خودشان پیدا کنند. برنامه های جذاب تلویزیون درحال حاضر «دورهمی»، «خندوانه» و «نود» است؛ به نظر شما این برای تلویزیون ما كافی است؟ تصور نمی كنم رقابتی بین ما وجود داشته باشد. برای من به عنوان یكی از افرادی كه در تلویزیون ایران كار می كند، این اهمیت دارد كه مردم كمتر سریال های پوچ و بی معنی ترك ببینند. بدیهی است وقتی تولیدکنندگان داخلی کار خوب تولید كنند، قطعا ترجیح مردم تولیدات داخلی است. اتفاق خوشایند در برنامه هایی مثل برنامه من و مهران مدیری این است كه می توانیم با مردم به روز صحبت كنیم و ما مردممان را می شناسیم؛ با دغدغه ها و مشكلاتشان آشناییم و می توانیم درباره آنها حرف بزنیم. آرزوی من این است كه ای كاش تعداد بیشتری برنامه سرگرم كننده برای مردم ساخته می شد. خوشحالم كه برنامه مهران مدیری مخاطب زیادی دارد و خوشحالم كه مردم «خندوانه» را تماشا می كنند.