سرمایه گذاری خارجی در پسا برجام ؛ از سراب تا واقعیت

روزگاری بسیاری در کشور تحریم را تنها عامل عدم پیشرفت اقتصادی می دانستند و بعد از برجام که به دوران پسابرجام مشهور شده است، توجه ها به سمت یافتن راه کارها برای جذب سرمایه گذاری خارجی جهت رونق بخش اقتصاد و چرخش چرخهای اقتصاد کشور است. موضوعی که چندان در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی نخواهد بود اما از سوی برخی ناجی شناخته می شود

روزگاری بسیاری در کشور تحریم را تنها عامل عدم پیشرفت اقتصادی می دانستند و بعد از برجام که به دوران پسابرجام مشهور شده است، توجه ها به سمت یافتن راهکارها برای جذب سرمایه گذاری خارجی جهت رونق بخش اقتصاد و چرخش چرخ های اقتصاد کشور است. موضوعی که چندان در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی نخواهد بود اما از سوی برخی ناجی شناخته می شود.
سرمایه گذاری یکی از عوامل اصلی رونق اقتصادی محسوب  و به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم می شود که هر کدام در جایگاه خود دارای اهمیت هستند. رییس دولت یازدهم که از سال 92 فعالیت خود را آغاز  کرده در یکی از شعارهایش اc نجات اقتصاد ایران سخن گفته و در پی آن وعده رونق سرمایه گذاری را به مردم داده است و در برخی از نطق های انتخاباتی خود گفته است ما باید قبل از جذب سرمایه خارجی ابتدا به فکر جذب سرمایه ایرانیان خارج از کشور باشیم. اگر موانع و مشکلاتی در زمینه جذب سرمایه خارجی داشتیم حتماً لوایح مورد نظر را به مجلس می دهیم که سرمایه را جذب کنیم.
رییس جمهوری همچنین نوید تشویق افراد به سرمایه گذاری و جذب سرمایه گذاران خارجی در کشور برای راه اندازی بنگاه های جدید اقتصادی و تولیدی را نیز داد تا شاید راهی جهت جلب اعتماد برای تحقق این وعده ها باز شود.

از سوی دیگر نوبخت که به عنوان نماینده اقتصادی دولت روحانی در کارزار انتخاباتی شرکت کرده بود و حالا سخنگوی دولت است، در مورد سرمایه گذاری اذعان کرده بود: در حال حاضر یارانه نقدی به صورت مساوی بین همه مردم تقسیم می شود که این درست نیست چراکه افرادی که در دهک بالا قرار دارند به جای یارانه 45 هزار تومانی نیاز به امنیت در سرمایه گذاری هستند و می توان به جای این رقم شرایط را برای سرمایه گذاری آنها فراهم کرد که با این کار و ورود سرمایه این اقشار در تولید، اشتغال ایجاد می شود و همین افرادی که در حال حاضر شغل ندارند می توانند وارد بازار کار شوند.
این وعده ها و نگاه حاکم بر دولتمردان اما تاکنون و علی رغم سفر بسیاری از هیاتهای خارجی به ایران در حدی که باید و توقع می رود، محقق نشده است.

چه باید کرد؟

با توجه به اینکه در حال حاضر بخش قابل توجهی از سرمایه گذاران خارجی کماکان حاضر به حضور در بازار ایران و انتقال سرمایه به ایران را ندارند، برخی کارشناسان بر این باورند بهتر است دولت به فکر جذب و نگهداری سرمایه های داخلی از حوزه های پربازده اقتصادی و تولید باشد. به عنوان مثال می توان سرمایه گذاری در بخش کشاورزی که در حال حاضر کاهش داشته را افزایش دهیم و این کار برای کشور ما که با تحریم روبرو است و در مقابل نیز امنیت غذایی مردم از اهمیت بالایی برخوردار است، می توان مشکلات این بخش را حل کرد.
از سوی دیگر بسیاری از تولیدکنندگان نیز قصد کار کردن دارند و وقتی تسهیلاتی را دریافت می کند سود آن بیش از 24 درصد است بنابراین تولید کننده باید در کاری سرمایه گذاری کند که حداقل 35 درصد سود به وی بدهد در این شرایط نقش دولت مشخص می شود و براساس برنامه های موجود اهداف مشخص شده و باید ببینیم سرمایه گذاری در کدام بخش ها می تواند ما را به اهدافی که در اولویت کارمان است برساند این در حالی است که در حال حاضر مردم برای جبران کاهش ارزش پول خود به بازار ارز یا سکه می روند زیرا هم نقد شوندگی آن بالا است و هم امکان خارج شوندگی آن از کشور بیشتر است .

در زمینه سرمایه گذاری خارجی همچنین باید یادآور شد وزیر صنعت معدن و تجارت پیش از این در برنامه پیشنهادی خود در بند 10 اهداف کمی خود عنوان کرد بود که جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در صنعت به رقم متوسط سالیانه 8 میلیارد دلار یکی از اهداف اوست اما در واقع چه میزان از این مهم تاکنون اجرایی و عملیاتی شده است مساله ای ست که نیاز به پاسخگویی صریح و شفاف از جانب دولت دارد. همچنین در بخش مجزایی از این برنامه تحت عنوان سرمایه گذاری آمده است : «حمایت قانونی و فرهنگی از سرمایه گذاران داخلی و خارجی. ایجاد زمینه های جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی. همکاری در باز نگری و توسعه مناطق آزاد تجاری و ایجاد کلیه تسهیلات لازم جهت توسعه سرمایه گذاری.کمک به سرمایه گذاری در جهت ایجاد برندهای تجاری ایرانی و ترویج و توسعه آن در بازارهای جهانی.همکاری برای ایجاد و تقویت نهادهای مالی، پولی و توسعه ای در جهت حمایت پایدار و هدایت شده از توسعه بخش صنعت و معدن و تجارت.تسهیل و کمک به سرمایه گذاری خارجی در صنایع مختلف و تحت برندهای معتبر جهت اتصال تجارب عملی، مدیریتی و فناوری.»
طبق آخرین اعلام سازمان توسعه تجارت 145 هیات تجاری در 9 ماه نخست سال 94 به ایران آمدند، اما به گفته مهدی پورقاضی عضو اتاق بازرگانی تهران تنها یک هیات با ایران قرارداد تجاری امضا کرده که البته جزئیات آن هم مشخص نیست.
به نظر می رسد امیدوار بودن بیش از حد دولت به اتفاقات پسا برجام در جهت جذب سرمایه گذاری خارجی بزرگترین مشکل برای رکود در این زمینه است. سرمایه گذاری در عرصه داخلی که موجب شکوفایی تولید و رفع بیکاری می شود نیز نیاز به تضمین سود سرمایه گذاری از جانب دولت دارد که این مهم تاکنون اتفاق نیفتاده است.