تجربه هنر بدوی 

« انسان شناسی و هنر» به پژوهش های مردم نگارانه جوامع غیر غربی نظر کرده و به موضوع انسان شناسی هنر جوامع کوچک مقیاس می پردازد تا تجربه هنری آنها را نشان دهد.

انسان شناسی هنر. نویسنده: روبرت لیتون. مترجم: اصغر ایزدی جیران. انتشارات فرهنگستان هنر. چاپ اول. تهران: 1393. 1000 نسخه. 244صفحه. قیمت: 14500تومان.
 
در مقدمه کتاب آمده است: انسان شناسی دانش بررسی تجربه فرهنگی است، نه فرهنگ. در توضیح بیشتر ،فرهنگ وقتی وجود دارد که در عمل رخ دهد. تا زمانی که به آن عمل نشود در واقع فرهنگی وجود ندارد." همانطور که سرمایه دار کسی است که از سرمایه اش استفاده کند. به نظر می رسد فرهنگ و هنر بدوی خود به تمامی سرمایه بشری است که تا زمانی که مورد استفاده قرار نگیرد در واقع نمی توان کلمه سرمایه بر آن نهاد. سرمایه بشری زمانی مفهوم پیدا می کند که مورد استفاده حال و آینده بشر باشد و نه صرفا بررسی و یا تقلید از گذشته ای که امروز بخش بزرگی از آن از کف رفته است. انسان شناسی هنر در واقع بررسی تجربه های هنری جوامع مختلف است. انسان شناسی تلاش می کند خود را در لحظه ای قرار دهد که جوامع بدوی دست به تجربه های هنری زده اند. تجربه های هنری در جوامع مختلف متفاوت اند. و نشان دادن این تفاوت کار یک انسان شناس است. انسان شناسی هنر مدعی است که از تعریف ها و مقولات نظری غرب در مواجهه با جوامع مختلف روی گردان است و سعی دارد مستقیم تر به کنه تجربه زیست و تجربه هنری آنها پی ببرد. لازمه این موضوع ارتباط بین فرهنگ ها و جوامع و تطبیق این تجربه ها با هم را پیش می کشد. آنچه به عنوان مفهوم تجربه هنری در این کتاب توضیح داده شده می رساند که تجربه هنری در واقع رویکردی نرم و لطیف به امر هنری و عمل هنری دارد. یعنی مرزهای هنر و غیر هنر را در هم می شکند و به زندگی واقعی بشر چشم می دوزد. زندگی ای که سراسر ناشی از تعامل، هم پوشانی و همزیستی با تاثیرات مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، تاریخی و حسی است. از این منظر جامعه ای مورد مطالعه را جامعه ای پویا می بیند.

آنچه در این کتاب می خوانید
این کتاب به نظریه انسان شناسانی می پردازد که عموما از فرهنگ غربی نبالیده اند. از این نظر مفهوم جوامع بدوی شکلی دیگرگونه به خود می گیرد و حاوی این اشاره نیست که جوامع بدوی شامل جوامع تکامل نیافته باشد. یعنی این موضوع که هنر نقاشی از نقش نگارهای انسان های غار نشین آغاز شده و مثلا به جکسون پولاک رسیده است. این موضوع نشان می دهد چطور ذهن اروپایی نقاشی دوران خود را هنری به کمال رسیده می داند و نقاشی های ابتدایی غارنشینان اولین تجربه های هنری بشری محسوب می شود. در حالی که ممکن است موضوع به این شکل نباشد. یعنی هنری هر دوره ای برای خود وضعیتی کامل و بی عیب و نقص دارد.

در این کتاب با بررسی نمونه هایی از هنر بدوی و یا آن طور که در این کتاب آمده، جوامع کوچک مقیاس، نشان می دهد انسان هایی که در این جوامع دست به تولید هنری زده اند اثر خود را چنان با دقت به اجرا در آورده اند تا بتواند به درستی منظور آیینی و مقدس خود را ایفا کند. در غیر این صورت پیکره های مذهبی و نمادها هرگز نمی توانست برای جوامع آنها کاربرد دینی و آیینی خاصی داشته باشد و مسلما گرفتاری هایی ایجاد می کرد. از این منظر نمی توان گفت پیکره های به شدت بی تزیین و انتزاعی دلیل آشنا نبودن آنها با موضوع مجسمه سازی بوده است. هیچ نمونه ای نبایستی شبیه نمونه قبلی باشد و هیچ پیکره ای نبایستی چنان ناشیانه کنده کاری می شد که قابل تشخیص نباشد. هنر بدوی به شدت اجتماعی است و لذا اشیاء به جا مانده از این فرهنگ ها نیز در نوع خود هم به تمامی هنری کاملند و هم کاربرد های متفاوت روزمره و فنی دارند و نمی توان صرفا به عنوان کالای هنری از آنها یاد کرد.

بررسی فصل های مختلف کتاب
در این کتاب ابتدا با بررسی تعریف هنر و تعریف جوامع کوچک مقیاس از ابعاد مختلف به آثار به جا مانده از این جوامع می پردازد. بعد زیبایی شناسی، بعد دینی، اجتماعی، کارکردهای روزمره و فنی آنها را نشان می دهد. حتی تلاش می کند با قرار دادن خود در لحظه خلق به نیت های هنرمند نیز پی ببرد. یعنی اندیشه ها را از روی آثار حدس می زند. در این کتاب ابتدا نشان می دهد که برداشت ما از هنری بدوی ممکن است بر اساس پیشداوری هایی باشد که از جوامع غربی آموخته ایم و سپس شیوه هایی را بررسی می کند در آنها هنرهای دیداری جوامع غیر غربی نقشی محوری در زندگی اجتماعی ایفا می کنند. در ادامه ارتباط دیداری به وسیله واژگان و دستور شکل ها بررسی می شود. در فصول بعدی نشان می دهد چگونه خلاقیت که در نظریه دورکیمی خلاف زندگی اجتماعی است برای فهم فرهنگ و جامعه انسانی امری محوری است. در نهایت نشان می دهد که هنرمندان نسبت به شکل و تصویر سازی که حوزه های متنوع تجربه را به هم پیوند می زنند و همچنین نسبت به مهارت های خاصی که این بینش ها را به شیوه های اصیل تحقق می بخشند، بسیار حساس اند.
این کتاب شامل پنج فصل است که عبارتند از: هنر فرهنگ های دیگر، هنر و زندگی اجتماعی، هنر و ارتباط دیداری، سبک، خلاقیت هنرمند.
در پایان کتاب نیز منابع و نمایه و فهرست اصطلاحات ضمیمه شده است.