امان از جوش آوردن/ چرا داد می زنیم؟
گاهی اوقات با خودم میگم: من چرا این طوری شدم؛ سر چیزای كوچولو خیلی زود جوش میارم و گاهی داد میكشم و بلافاصله بعد از پنچ دقیقه پشیمون میشم دلم می خواد مسلمونیم توی رفتارم كاملا مشهود باشه ولی احساس می كنم این عصبانیتم مانع می شه. چیكار كنم خشممو به راحتی فرو ببرم و به اصطلاح زود جوش نیارم؟
استادى از شاگردانش پرسید:
چرا ما وقتى عصبانى هستیم داد میزنیم؟
چرا مردم هنگامى که خشمگین هستند صدایشان را بلند میکنند و سر هم داد میکشند؟...
شاگردان فکرى کردند و یکى از آنها گفت: چون در آن لحظه، آرامش و خونسردیمان را از دست میدهیم.
استاد پرسید: این که آرامشمان را از دست میدهیم درست است امّا چرا با وجودى که طرف مقابل کنارمان قرار دارد داد میزنیم؟ آیا نمیتوان با صداى ملایم صحبت کرد؟ چرا هنگامى که خشمگین هستیم داد میزنیم؟
شاگردان هر کدام جوابهایى دادند امّا پاسخهاى هیچکدام استاد را راضى نکرد...
سرانجام او چنین توضیح داد:
هنگامى که دو نفر از دست یکدیگر عصبانى هستند، قلبهایشان از یکدیگر فاصله میگیرد. آنها براى این که فاصله را جبران کنند مجبورند که داد بزنند. هر چه میزان عصبانیت و خشم بیشتر باشد، این فاصله بیشتر است و آنها باید صدایشان را بلندتر کنند.
سپس استاد پرسید:
هنگامى که دو نفر عاشق همدیگر باشند چه اتفاقى میافتد؟
آنها سر هم داد نمیزنند بلکه خیلى به آرامى با هم صحبت میکنند.
چرا؟ چون قلبهایشان خیلى به هم نزدیک است. فاصله قلبهاشان بسیار کم است.
استاد ادامه داد:
هنگامى که عشقشان به یکدیگر بیشتر شد، چه اتفاقى میافتد؟
آنها حتى حرف معمولى هم با هم نمیزنند و فقط در گوش هم نجوا میکنند و عشقشان باز هم به یکدیگر بیشتر میشود. سرانجام، حتى از نجوا کردن هم بینیاز میشوند و فقط به یکدیگر نگاه میکنند! این هنگامى است که دیگر هیچ فاصلهاى بین قلبهاى آنها باقى نمانده باشد...
به تحقیق و بررسی پرداخته ایم تا انشالله راهکارهای مفید و کاربردی را از منبع وحی و اهل بیت علیهم السلام بدست آوریم.
خداوند متعال یكی از مهم ترین ویژگی های انسان های الهی و پارسا پیشه را كظم غیظ و عفو از مردم می شمارد و می فرماید:
«الكاظمین الغیظ و العافین عن الناس والله یحب المحسنین»؛ آل عمران.134 «مومنان در هنگام عصبانیت خشم خود را فرو می برند و ازخطای مردم در می گذرند وخدا نیكوكاران را دوست دارد.»
«كظم» در لغت به معنی بستن سر مشكی است كه از آب پر شده باشد و به طور كنایه در مورد كسانی كه از خشم و غضب پر می شوند ولی از اعمال آن خودداری می نمایند، به كار می رود.
«غیظ» به معنی شدت غضب وحالت برافروختگی و هیجان فوق العاده روحی است، كه بعد از مشاهده ناملایمات به انسان دست می دهد.
حالت خشم و غضب از خطرناك ترین حالات انسان است و اگر جلوی آن رها شود، در شكل یك نوع جنون و دیوانگی و از دست دادن هر نوع كنترل اعصاب خودنمایی می كند و موجب می شود كه بسیاری از جنایات و تصمیم های خطرناك از انسان صادر شود كه انسان یك عمر باید كفاره و تاوان آن را بپردازد.
افراط نكردن در حالات خشم
به طور طبیعی هر انسانی بر اثر عوامل و زمینه هایی كه برایش پیش می آید، گاهی خوشحال و گاهی نیز خشمگین و ناراحت می شود؛ اما اگر این حالات فطری با معیار دین و هدایت قرآن و رهنمودهای اهل بیت علیهم السلام همراه باشد، هرگز در آن افراط و تفریط دیده نخواهد شد.
قرآن خشم های بی مورد را به دوران جاهلیت نسبت داده و سكون و آرامش را در هنگام خشم ویژه رسول خدا(صلی الله علیه و آله) و مومنین می داند و خاطرنشان می كند كه این آرامش هم یك موهبت الهی است؛ همچنان كه خشم و تعصبات جاهلی را ره آورد افكار نادرست و عملكرد غلط كافران قلمداد می كند و می فرماید:
«به خاطر بیاورید هنگامی را كه كافران در دل های خود خشم و نخوت جاهلیت داشتند و در مقابل خداوند آرامش و سكینه خود را برفرستاده خویش ومومنان نازل فرمود.» (فتح.62)
خداوند در این آیه به ما می آموزد كه فرهنگ جاهلیت «حمیت»، «تعصب»، «غضب» و خشم جاهلی است؛ ولی فرهنگ اسلام «سكینه»، «آرامش» و «تسلط بر نفس» می باشد.
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
اِنَّ الغَضَبَ مِنَ الشَّیطانِ وَ اِنَّ الشَّیطانَ خُلِقَ مِنَ النّارِ وَاِنَّما تُطفَأُ النّارُ بِالماءِ فَاِذا غَضِبَ اَحَدُكُم فَلیَتَوَضَّاء
خشم از شیطان و شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش مى شود، پس هرگاه یكى از شما به خشم آمد، وضو بگیرد.
در ادامه به راهکارهایی برای مبارزه با این رذیله اخلاقی از منابع وحی خدمتتان عرض می کنیم:
یادآوری فضیلت كظم غیظ. عفو و بردباری و نیز پاداش عظیمی كه خدای متعال برای دارندگان این صفات تعیین كرده، از جمله این كه پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: «من كفّ غضبهُ كفّ الله عنهُ عذابه. آن كه خشم خود را باز دارد، خداوند عذاب خود را از او باز خواهد داشت.( مجلسی، محمد باقر، ج 73، حدیث 7، ص 263)
یادآوری عظمت عذاب الهی، گستردگی قدرت و حاكمیت او و این كه توانایی انسان بر كسی كه مورد خشم او قرار گرفته، در برابر قدرت لایزال خداوند نسبی و ناچیز است و نیاز او به عفو و اغماض الهی به مراتب بیشتر از نیاز مردم به عفو اوست. «آنها باید عفو كنند و چشم بپوشند، آیا دوست نمی دارید خداوند شما را ببخشد؟ و خداوند آمرزنده و مهربان است.» (نور.22)
در این باره امام صادق ـ علیه السّلام ـ چنین فرمود: «در تورات نوشته شده: ای فرزند آدم، مرا به هنگام خشم خویش به یاد آور تا تو را به هنگام خشم خود یاد آورم».( كلینی، كافی، ج 2، ص 304)
پناه بردن به خدا از شر شیطان و وسوسههای او، به این كه بگوید: «اَعوذُ بالله من الشّیطانِ الرّجیم»و این دستوری است كه گاهی رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ به افراد خشمگین میفرمود.(القمی، شیخ عباس، سفینة البحار، ج 2، ص 319)
وضو گرفتن یا غسل كردن با آب سرد نیز در فرو نشاندن آتش خشم موثر است. پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: «اذا غضبَ احدُكُم فلیتوَضّا بالماءِ الباردِ، فانّ الغضبَ منَ النّار. هر گاه یكی از شما را خشم فراگرفت، با آب سرد وضو بگیرد، زیرا خشم از آتش است.( همان، میزان الحكمة، ج 9، ص 4340، حدیث 15061)
سكوت و آرامش نیز در پیشگیری از خشم موثر است. علی ـ علیه السّلام ـ فرمود:«و داووا الغضب بالصّمت. خشم را با سكوت درمان كنید».( آمدی، غرر الحكم، حدیث 5155)
تغییر وضعیت از حالت ایستاده به نشسته یا به عكس نیز در برخی از روایات توصیه شده است. امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمود: «ایّما رجلٍ غضبَ و هُو قائمٌ فلیجلس، فانّهُ سیذهبُ عنهُ رجز الشیطانِ و ان كانَ جالساً فلیقُم. هر كه در حال ایستاده خشمگین شد، زود بنشیند، با این كار، وسوسه شیطان از بین میرود و نیز اگر نشسته است، زود برخیزد.( مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 73، ص 264)
مرحوم بهجت میگفتن موقع عصبانیت زیاد صلوات بفرستید.
کلام را با سخنی از امام باقر (علیه السلام) برای كنترل خشم و غضب به پایان می بریم:
آن حضرت در مورد ویژگی شیعیان علی فرمود: «الذین أذا غضبوا لم یظلموا و اذا رضوالم یسرفوا؛(5) آنان چنان اند كه در هنگام خشم و غضب دست به ستم و گناه و حركات جاهلانه نمی آلایند و هرگاه راضی و خشنود شدند، افراط و زیاده روی نمی كنند.»
فرآوری: زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
حوزه
پرسمان
اسک دین
راسخون
مطالب مرتبط:
فحش و لعنت فرستادن به اموات در هنگام عصبانیت!!
راهکارهایی برای عزیز و محبوب بودن
چگونه می توان حلیم و بردبار شد؟
چرا به خداوند "حلیم" می گویند؟