ورود محتاجان به این افطاری ممنوع!!
چرا سادگی افطار ولو با یک آب دادن و با یک عدد خرما و یا لقمه‌ای نان، افطار دادن پذیرفته شده است؟ در افطار ساده و بی‌تشریفات چه اثری است که در افطارهای رنگین و پر خرج نیست؟
از جمله سنت‌های پسندیده‌ای که مدتی است در کشور ما رایج شده است، موضوع «افطاری ساده» است. رهبر معظم انقلاب نیز در یکی از خطبه‌های نماز عید فطر سال گذشته ضمن تأکید بر این سنت حسنه، خواستار توجه مردم به آن شدند: «یک سنت خوب هم امسال بیش از سال‌های دیگر دیده شد که خوب است مورد توجه قرار بگیرد و آن، افطاری دادن‌های ساده و بی‌پیرایه در مساجد و در خیابان‌ها بود در بیشتر شهرهای کشور - که بسیار کار شایسته‌ای است - در مقابل افطاری‌های مسرفانه‌ای که شنیده شد، دانسته شد که بعضی‌ها به بهانه‌ی افطار، حرکات و عمل مسرفانه انجام می‌دهند و به جای این‌که در ماه رمضان وسیله‌ای بشوند برای نزدیکی روحی به فقرا و مستمندان، با این عمل، با این حرکت، خود را در لذات جسمانی غرق می‌کنند.»
سنت افطاری ساده
رمضان -ماه خدا- مثل هر مسجد و بقاع متبرکه، حرم خداست ولی از نوع زمان. همان‌طور که شب و روز و جمله «حتی لیلة‌القدر» و سایر ایام و لیالی برجسته، حرم‌های زمانی خداوند‌ند. همان‌طور که گناه در خانه‌ی کعبه و مسجدالحرام و حرم مجازات سنگین دارد و عبادت، اجر عظیم، در حرم‌های زمانی چون جمعه و شب قدر نیز اجرها و زجرها مضاعف است.
چرا این همه بر سنت افطاری دادن تأکید شده؟ چرا سادگی افطار ولو با یک آب دادن و با یک عدد خرما و یا لقمه‌ای نان، افطار دادن پذیرفته شده است؟ در افطار ساده و بی‌تشریفات چه اثری است که در افطارهای رنگین و پر خرج نیست؟
افطاری‌های ساده و بی‌پیرایه
مسأله‌ی خود نخوردن و به دیگران خوراندن، یعنی روزه‌گرفتن و افطاردادن دو روی یک سکه‌اند. وقتی انسان خود را از خوردن و آشامیدن و امور دیگر بازمی‌دارد، خود را به خدای خود مرتبط می‌کند. فرمانِ روزه از خداست و انسان در حال روزه در اطاعت و ارتباط با خدای خویش است. اصولاً ایمان یعنی ارتباط .
چه زیبا در داستان مادر موسی به این نکته اشاره شده است: «وَأَصْبَحَ فُۆَادُ أُمِّ مُوسَی فَارِغًا إِن کَادَتْ لَتُبْدِی بِهِ لَوْلَا أَن رَّبَطْنَا عَلَی قَلْبِهَا لِتَکُونَ مِنَ الْمُۆْمِنِینَ» نزدیک بود مادر موسی وقتی فرزندش را در صندوق گذاشته و آب، صندوق او را می‌برد بگوید فرزندم! و همه چیز فاش شود، اگر نه این بود که قلب او را مرتبط کردیم تا به وعده‌ی ما مۆمن باشد و آن را باور داشته باشد. اگر ولی بود ایمان روشن است، این روشنی نتیجه ارتباط با دستگاه الهی است، چراغ برقی خانه‌ها هم با ارتباط با شبکه روشن است.
افطار دادن هم احیاء ارتباط انسان با خدا از طریق برادران و خواهران دینی است. همان‌طور که روزه از خودگذشتگی است و به خدا رسیدن و ارتباط با خدا، روشنی دل یعنی ایمان را هم تأمین کرده است. افطار دادن هم از خودگذشتن و به باورمندان خداوند پیوستن است، ارتباط با مرتبطین به خدا، ارتباط با خداوند است.
گذشت از خود، هم در خودداری از خوردن و هم افطار دادن به دیگران است؛ ولی همان‌طور که روزه‌دار باید زبان و دل او هم از گناه به دور باشد، افطار دادن هم باید از خودنمائی و تفاخر مبرّا و منزه باشد.
همان‌طور که گناهان بازگشت به خودخواهی خویشتن است و روزه را آسیب می‌رساند، رنگین شدن افطاری، بازگشت به خودنمائی است و روح از خودگذشتگی افطار را می‌میراند.
چقدر خوب است هزینه‌های سنگین افطار برای سیران و بی‌نیازانِ کم‌شمار را به افطار دادن ساده به روزه‌داران پرشمار تبدیل کنیم. چه سود است در افطاری‌ای که اغنیاء در آن دعوت شده و محتاجان در ورود به آن ممنوع باشند؟
آثار افطاری دادن
حضرت محمد(صلی الله و علیه وآله) می‌فرمایند اگر کسی به روزه داری افطار دهد ثواب عمل روزه و هر عمل نیکی که در آن روز توسط روزه دار انجام شده است را بدون آنکه از اجر روزه دار چیزی کم شود، برای خود کرده است، پس افطاری دادن یک نوع رندی در عبادت است. کسی که افطاری می‌دهد در مقابل میزان کمی خوراک، میزان زیادی ثواب را از آن خود می‌کند. برای همین است که می‌بینیم در جمع‌های خانوادگی گاهی روز برای افطاری دادن کم می‌آید.
البته در گذشته بیشتر این اعتقاد وجود داشت و اتفاق می‌افتاد که خانواده‌های یک فامیل برای افطار دادن به دیگران قرعه کشی می‌کردند! چرا که همه می‌دانستند افطاری دادن به یک مسلمان روزه دار ثوابی بزرگتر و برتر از روزه داری مستحبی دارد. اگر به تاکیداتی که در روایات و احادیث به انجام این عمل شده نگاهی بیندازیم، متعجب می‌شویم.
حضرت باقرالعلوم(علیه السلام) فرموده‌اند اجر و ثواب افطاری دادن به یک مسلمان روزه دار در ماه مبارک رمضان مساوی با آزاد کردن یکی از فرزندان پیامبر خدا، حضرت ابراهیم(علیه السلام) است. امروز دیه برای آزاد کردن یک فرد زندانی چقدر است؟ چه کسی توانایی آزاد کردن یک زندانی را دارد؟ شاید تعداد خیلی کمی از افراد توانایی مالی و سعادت این کار را داشته باشند اما افطاری دادن یکی از میان‌برهایی است که افراد را به دستیابی به این ثواب مفتخر می‌کند.
افرادی هستند که برای افطاری دادن بهانه می‌آورند. این افراد باید بدانند معنای افطاری دادن پهن کردن سفره‌های رنگین نیست و یک دانه خرما و یک ظرف آب می‌تواند آتش را از آنها دور کند و کلید ورود آنها به بهشت باشد.
فلسفه افطاری دادن چیست؟
گرسنگی در این ماه نمادی است برای فهم ضعف و ناتوانی انسان در برابر خداوندی خدا. به این ترتیب که مسلمانان به مدت یک ماه از خوردن به شیوه عادی و معمولی هر روزه محروم می‌شوند و تنها در ساعت‌های خاصی می‌توانند برای رفع نیاز غذا بخورند. خوبان در این معامله نه تنها تقصیر نمی‌کنند بلکه با چشم سر می‌بینند که چه اندازه در رفع ضعف بد‌ن‌های دنیایی و خاکی خود ناتوانند، اگر اذن و اجازه خداوند نباشد.
از دیگر فلسفه‌های روزه که شاید همه آن را شنیده باشند درک رنجی است که فقرا می‌کشند. برنامه خداوند آن بوده است که به این وسیله قلب توانگر‌ها را به قلب فقرا پیوند دهد و مردم را متوجه آن کند که تفاوت زیادی بین توانگری و فقر نیست مگر آنکه دنیا به نوبت امکاناتی به هر یک از ما می‌دهد که برای پرداخت اجاره آنها از ما سوال خواهد شد.
هر روز ماه عظیم الشأن رمضان لحظه‌های طلایی بی‌شماری دارد. از مهم‌ترین این لحظات، لحظات غروب آفتاب و اذان مغرب است. روزه‌داران در این لحظات از امساک فارغ می‌شوند و می‌توانند به نعمت خوراک دست پیدا کنند.
مردم روزه دار در سراسر جهان و سراسر اعصار از زمان پیامبر(صلی الله و علیه وآله) تا امروز دقیقه‌های افطار را از مهم‌ترین دقایق ماه رمضان و بلکه تمام سال دانسته‌اند.
برای همین هم هست که در دین تأکید شده در این لحظه‌ها به ناتوان‌ها و فقرا بیشتر توجه کنید. در این لحظه‌ها کنار هم باشید تا به برکت یک جمع دینی دعاها و حاجات افراد جمع برآورده شود. اما فلسفه اصلی افطاری دادن از خودگذشتگی است.
خداوند می‌خواهد ببیند مومن روزه دار حاضر است بخشی از غذای خود را با دیگری شریک شود؟ آیا در این مشارکت فقط خداوند را در نظر می‌گیرد؟ پس افطاری دادن نوعی امتحان الهی هم هست برای آنکه عیار ما معلوم شود.
خدا نکند هدف ما از افطاری دادن در تناقض با هدف خداوند باشد. افطاری دادن عبادت است و اولین شرط پذیرفته شدن هر عبادتی هم داشتن قصد قربت. قربت به خداوند نه به بنده‌های خدا! روایت است که شخصی در زمان حضرت امیر(علیه السلام) شتری کشت و از آن شتر به همه طعام داد.
در این میان افراد دیگری هم پیدا شدند که قصد کشتن شتر و طعام دادن به دیگران کردند و هر کسی سعی کرد طعام بیشتری را به دیگران بدهد و تعداد بیشتری شتر بکشد. حضرت امیر(علیه السلام) به همه یاران خود فرمود از گوشت آن شترها نخورند، به این دلیل که برای رضای خداوند قربانی نشده بودند و مقاصد دیگری در کار بوده است.
بعضی از افطاری های امروزی فایده ای ندارد
متاسفانه گاهی افطاری‌ها مثل این است که دست در جیب دیگران کنیم و از پولی که در جیب آنها هست برای کمک و انفاق به فقرا استفاده کنیم. این روش هیچ ثوابی ندارد. یعنی یک مسلمان وقت و هزینه خود و دیگران را اسراف کرده تا اقوام و آشنایان خود را به مجلسی دعوت کند که نام افطاری دارد اما مجلس گناه است.
کارخانه داری را می شناسیم که در ماه مبارک رمضان همه اقوام و کارگران و آشنایان خود را در بهترین هتل شهر برای افطاری دعوت می‌کرد. از لحظه اول مشخص بود که این مراسم افطاری فقط به منظور بزرگتر شدن و عزیزتر شدن بین مردم انجام می‌شود، اما آیا هدف خداوند از دستور به افطاری هم همین است؟ حضرت محمد(صلی الله و علیه وآله) و خاندان پربرکت ایشان با دانه ای خرما افطار می‌کردند و بعد هرچه داشتند را به فقرا می‌دادند.
اما بعضی از ما دقیقا به صورت عکس عمل می‌کنیم. یعنی بهترین خوراک‌ها را برای افرادی تدارک می‌بینیم که برای ما عزت و آبرو بیاورند. با نگاه ساده‌ای به موضوع می‌توان تناقض‌های آشکاری در این باره دید. فلسفه روزه و افطاری دادن گذشت و بندگی و اقرار به ضعف است. چطور است که افراد می‌خواهند با این رفتارها برای خود آبرو و عزت دنیایی کسب کنند؟
افطاری دادن تمرین بندگی خداوند است نه بندگی برای نفس، چرا که جهاد اکبر جهاد با نفس است. پس بیاییم در این ماه افطار خود را پاکیزه کنیم. برای رضای خدا به دیگران افطاری بدهیم و در مهمانی‌های افطاری شرکت کنیم که می‌دانیم خداوند برکت آن سفره ها را فراهم کرده است. خدا نکند فردی برای افطاری دادن که به خودی خود عملی بسیار تاکید شده است، به شرک اصغر مبتلا شود.
شرک اصغر ریاکاری است. ریاکاران به اسم افطاری دادن مراسمی را برگزار می کنند که در کنار آن به مقام برسند. در آن دنیا جواب خداوند به این افراد آن است که بروید پیش همان ها که در پی کسب رضایتشان بودید و ببینید آیا پاداش اعمال خود را نزد آنها پیدا می‌کنید؟
فرآوری: زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
هفته نامه رفسنجان
بیانات حجت الاسلام حسین کشمیری
حوزه
پرسمان
بیانات آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی
نوشته ای از دکتر حسن خجسته
مطالب مرتبط:
