شاخص های عزاداری ایده آل در محرم
عزاداری ایده آل و مقبول چه شرایطی دارد؟ آیا بعد از ده روز و یا دو ماه عزاداری برای سید الشهداء بدون اینکه تغییری در شخصیت و زندگی ما ایجاد شود، می توان ادعا کرد که عزاداری ما ایده آل بوده است؟
عزاداری بر ابا عبد الله الحسین علیه السلام قدمتی همزمان با خلقت آدم و حوا و یا حتی قبل از آن دارد، آن هنگام که جبرئیل امین از طرف خداوند زیباترین نام های عالم هستی را به او تعلیم داد:
«یا حمید بحق محمد (صلی الله علیه وآله) یا عالی بحق علی (علیه السلام) یا فاطر بحق فاطمه (سلام الله علیها) یا محسن بحق الحسن و الحسین (علیهما السلام) و منک الاحسان.
او یکی یکی این اسماء طیبه را بر زبان جاری کرد تا رسید به اسم امام حسین (علیه السلام) تا این نام را برلبش جاری ساخت حزن و اندوه بی شماری بر قلبش مستولی گشت و اشک از هر دو دیده اش جاری شد.
حضرت آدم (علیه السلام) از جبرئیل علت این امر را جویا شد ، پس جبرئیل نیز برای او مصیبت امام حسین (علیه السلام) را نقل کرد، ای آدم این حسین فرزند توست که مبتلی به مصیبت بزرگی می شود ، مصیبتی که تمام مصائب درمقابل آن اندک و کوچک است. [بحار، ج 44، ص 245]
اما در این میان سۆال مهمی که می توان مطرح کرد این است که عزاداری ایده آل و مقبول چه شرایطی دارد؟ آیا بعد از ده روز و یا دو ماه عزاداری برای سید الشهداء ، بدون اینکه تغییری در شخصیت و زندگی ما ایجاد شود، می توان ادعا کرد که عزاداری ما ایده آل بوده است؟
با توجه به اهمیت نماز در حماسه عاشورا، در این مقاله به معرفی مهمترین ویژگی های عزاداری ایده آل از دیدگاه قرآن و روایات اسلامی با توجه به مسئله نماز می پردازیم تا در سایه سار عمل به این توصیه های طلایی بتوانیم یک عزاداری ایده آل و موثر را تجربه کنیم.
عزاداری که مانع گناه شود
یکی از مهمترین نکاتی که در آیات الهی و روایات در ارتباط با نماز بیان شده است، مسئله جلوگیری نماز از فحشاء و زشتی هاست چنانچه خداوند متعال در این آیه شریفه به رسول و فرستاده خود دو دستور مهم را بیان کرده است:
«اتْلُ مَا أُوحِیَ إِلَیْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ : آنچه را از این كتاب به سوى تو وحى شده تلاوت كن، و نماز را برپا دار، زیرا نماز از گناهان بزرگ و آنچه (در شرع و عقل) ناپسند است بازمى دارد، و البته در یاد خدا بودن انسان، و یادكردن خدا انسان را بزرگتر است، و خدا مىداند چه مىكنید .[عنکبوت:45]
دستور اول: آنچه را از کتاب آسمانی (قرآن) به تو وحی شده تلاوت کن" (اتْلُ ما أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتابِ).
این آیات را بخوان که هر چه می‌خواهی در آن است: علم و حکمت، نصیحت و اندرز، معیار شناخت حق و باطل، وسیله نورانیت قلب و جان، و مسیر حرکت هر گروه و هر جمعیت.
بخوان و در زندگیت به کار بند، بخوان و از آن الهام بگیر، بخوان و قلبت را به نور تلاوتش روشن کن.
دستور دوم: و نماز را بر پا دار" (وَ أَقِمِ الصَّلاةَ) و سپس به فلسفه مهم این دستور می پردازد و می فرماید: زیرا نماز انسان را از زشتی ها و منکرات باز می‌دارد" (إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ)
چرا که نماز مبدا و معاد را به آدمی گوشزد می کند، در نماز خدا را از همه چیز برتر و بالاتر می دانیم و می خوانیم و به بندگی او اعتراف می کنیم و به یاد روز جزا می افتیم، برای خدا به رکوع می رویم و سر به خاک می گذاریم و به همین جهات موجی از معنویت در درون آدمی ایجاد می شود که مانند سدی محکم و استوار مانع انجام گناه خواهد شد.
و این موضوع به عنوان رمز مهمی برای قبولی و رد نماز بیان شده است، چنانچه امام صادق علیه السلام می فرماید:
«مَنْ أَحَبَّ أَنْ یعْلَمَ أَ قُبِلَتْ صَلَاتُهُ أَمْ لَمْ تُقْبَلْ فَلْینْظُرْ هَلْ مَنَعَتْهُ صَلَاتُهُ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنْکَرِ فَبِقَدْرِ مَا مَنَعَتْهُ قُبِلَتْ مِنْه» هر کس دوست دارد بداند نمازش قبول شده یا نه ، ببیند که آیا نمازش او را از گناه و زشتی باز داشته یا نه؟ پس به هر قدر که نمازش او را از گناه باز داشته، به همان اندازه نمازش قبول شده است.»[بحارالانوار،ج 82، ص 198]
حال همین معیار را می توان به عنوان یک ملاک معتبر و مهم برای قبولی عزاداری معرفی کرد، و هر کس دوست دارد بداند که عزاداری های او مورد قبول قرار گرفته، ببیند که شرکت او در مجالس سوگواری تا چه اندازه توانسته است او را از گناه و معصیت دور کند؟
آیا با شرکت در مراسمات سوگواری، گناهی از زندگی ما حذف می شود؟ آیا تغییری در شخصیت ما ایجاد خواهد شد؟
آیا در حالی که نمازمان قضا می شود، شب ها با تمام وجود لبیک یا حسین می گوییم ، غافل از آنکه امام برای برپایی و اقامه نماز به شهادت رسید؟
آیا با صدایی که حسین حسین می گوییم و اشک های مان جاری می شود، بر سر پدر و مادر خود فریاد می زنیم و احترامی برای آنان قائل نیستیم؟
آیا در حالی که در آخرین لحظات روز عاشورا سید الشهداء نگاهش به یاری من است و صدای حسین علیه السلام را با گوش جان و دل می شنوم که فریاد می زند: هل من ناصر ینصرنی، غرق در گناه و معصیت هستم و ندای امامم را لبیک نمی گویم؟
آیا صدای من از تکرار لبیک یا حسین در مراسمات عزاداری گرفته است و چشمانم خیس است در حالی که جستجوهای اینترنتی من، همه شیطانی و مستهجن است؟
آیا میلیون ها تومان برای عزاداری سیدالشهداء هزینه می کنم در حالی که تاکنون حقوق واجبی که خداوند در ثروتم قرار داده است، مانند خمس و زکات را پرداخت نکرده ام؟
و هزاران آیا و سوال دیگر که پاسخ صحیح به آنها می تواند عزاداری ما را تبدیل به یک عزاداری ایده آل و مقبول کند.
عزاداری عملی با دو ویژگی مهم
به تحقیق یکی از مهمترین اهداف عزاداری و ذکر مصیبت و سوگواری بر اباعبد الله الحسین علیه السلام، ارتباط عملی با سیره و سنت سیدالشهداء است، ارتباطی که می تواند سبب کسب موفقیت در زندگی مادی و معنوی شود و عزاداری که تنها بر شعار و فریاد استوار باشد، نمی تواند تغییری شایسته در دنیا و آخرت ما ایجاد کند چنانچه در آیات الهی به دو معیار اصلی برای قبولی اعمال و نائل شدن به رضوان الهی اشاره شده است:
«بَلَى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِندَ رَبِّهِ وَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ : چرا كسى كه تمام وجود خود را تسلیم خدا كند در حالى كه (در عمل) نكوكار است، او را پاداشى است درخور مقامش در نزد پروردگار خود، و نه بر آنها بیمى مىرود (در آخرت) و نه غمگین مىشوند.» [بقره:112]
معیار اول آنکه در برابر دستورات خداوند تسلیم محض باشند و چنین نباشد که هر دستوری را که موافق میلشان بود انجام دهند و هرچه را دوست نداشتند را نادیده بگیرند.
معیار دوم: ایمان آنها تنها به شعار خلاصه نشود بلکه آثار آن در اعمال و رفتار به صورت انجام کار نیک منعکس شود . [برگرفته از تفسیر نمونه، ج 1، ص 404]
به امید آنکه با اجتناب از گناهان و عزاداری عملی بتوانیم نقش خود را در به پایان رساندن نهضت عاشورا و آغاز نهضت جهانی حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه الشریف به خوبی ایفا کنیم.
امین ادریسی
بخش قران تبیان
