پیدایی داستان کوتاه

جایگاه داستان کوتاه در ادبیات امروز ایران. تورج رهنما.نشر اختران. چاپ اول. تهران.1388. 2000 نسخه.360 صفحه.6000 تومان.

«حاجی زین الدین مراغه ای یگانه رمان خود را، که در سه جلد است در استانبول نوشت. جلد نخست " سیاحت نامه ابراهیم بیگ" بدون ذکر نام نویسنده در 1312 ه. ق در قاهره به چاپ رسید. جلد دوم در1323 در چاپخانه حبل المتین در کلکته و بخش سوم به سال 1327 ه. ق در استانبول منتشر شد.»^[1]

«یکی بود یکی نبود» بزرگترین اتفاق ادبی در سال 1300 در ایران بود. داستان یکی بود یکی نبود محمد علی جمال زاده اولین داستان فارسی بود که به شیوه نو به رشته تحریر درآمد. این داستان کوتاه مهم ترین حادثه تاریخی ادبیات فارسی مدرن بود که تاکنون تاثیرات آن هنوز بر تاریخ ادبیات معاصر احساس می شود.

یکی بود یکی نبود شامل شش داستان کوتاه است که «درد دل قربانعلی» بهترین داستان کوتاه این مجموعه است. اما جمال زاده در عین حالی که شیوه غربی داستان نویسی را در این اثر به عاریت گرفته اما سنت داستان نویسی کهن را نیز یکسره کنار نگذاشته است.

از این تاریخ به بعد نویسندگان بسیاری ظهور کردند که همه تلاش خود را بکار گرفته تا با شیوه تازه ای که اکنون داشتند کم کم با آن آشنا می شدند داستان بنویسند.

حضور مجلات و روزنامه هایی که یکی پس ازدیگری در دوران مشورطه تاسیس می شد و همچنین ترجمه برخی آثار غربی زمینه ای مهم برای آشنا شدن نویسندگان با آثار داستان نویسی غرب بود. روزنامه های اختر، قانون، حبل المتین و دیگر مطبوعات سطح آگاهی اجتماعی را بسیار بالا برد.

قصه های هخدا تحت عنوان «چرند و پرند» نمونه های اولیه داستان نویسی است.

همچنین ایجاد مدارس عالی رتبه و بعد ها دانشگاه تاثیر عمیقی بر جامعه گذاشت.

کتاب جایگاه داستان کوتاه در ادبیات امروز ایران ضمن مقدمه ای درباره پیش زمینه ها و دلایل پیدایی ادبیات داستانی جدید در ایران، به معرفی پیشگامان ادبیات داستان نویسی مدرن ایران می پردازد. در این کتاب نمونه هایی از ادبیات داستان کوتاه از ابتدای پیدایی آن تا امروز آورده شده است. در پایان کتاب نویسندگانی که از آنها نمونه های آثارشان آورده شده به طور مختصر معرفی شده اند.

این کتاب شامل 18 داستان از 18 نویسنده مهم ایرانی است. از جمله داستان هایی که در این کتاب آورده شده اند: دوستی خاله خرسه اثر محمد علی جمال زاده، انتری که لوطی اش مرده بود اثر صادق چوبک، سگ ولگرد اثر صادق هدایت، گیله مرد اثر بزرگ علوی، شلوارهای وصله دار اثر رسول پرویزی، جشن فرخنده اثر جلال آل احمد، گاو اثر غلامحسین ساعدی ، غیر منتظر اثر بهرام صادقی و...

تورج رهنما درباره این کتاب می نویسد: وجوه مشابهی که تا پایان قرون وسطی بین ادبیات شرق و غرب وجود دارد اندک نیست. دلیل آن نیز روشن است، تشابه نظام اجتماعی، سیر تحولات فرهنگی و نحوه اندیشه انسان در هر دو بخش جهان. در پایان این دوره تاریخی است که راه شرق و غرب از هم جدا می شود. در حالی که تحولات اجتماعی و فرهنگی در اثر پیدایی رنسانس و سپس در پی انقلاب فرانسه چهره اروپا را به کلی دگرگون کرد. در شرق و از جمله ایران، آثار قرون وسطی در تمام شئون اجتماعی پایدار می ماند. ابتدا با ظهور مشروطیت فضایی نو در ایران پدید آمد.

تورج رهنما استاد زبان و ادبیات آلمانی در ایران است. وی آثار متعددی در زمینه ادبیات امروز ایران و آلمان منتشر کرده است. وی موفق به کسب جایزه ادبی شهر هانوور در سال 2000 و نشان بین المللی گوته در سال 2002 شده است.

«در میان آن گروه از نویسندگان فرانسوی که کتاب هایشان به فارسی برگردانده شده است، غیبت کامل رمان نویسان بزرگی چون بالزاک، استاندال و فلوبر سبب شگفتی است. حتی نخستین ترجمه های آثار ویکتور هوگو نخست پس از صدور فرمان مشروطیت در مجله " بهار" انتشار یافت.»^[2]

پی نوشت:

[1]صفحه 28 کتاب

[2]صفحه 24 کتاب

بخش کتاب و کتابخوانی تبیان