توسل به اموات (3)

در بخش گذشته این مدعا به اثبات رسید که اموات علاوه بر اینکه در عالم برزخ ،دارای حیات و زندگانی می باشند،سخنان زندگان با ایشان را شنیده، و  به خوبی ادراک می کنند.این مدعا با ارائه اسناد و نشانه هایی از آیات قران کریم و بررسی برخی از احادیثی که در کتابهای پیشوایان فکری وهابیت نظیر کتاب (الروح)ابن قیم جوزی و  کتاب (اهوال القبور و اهوال اهلها الی النشور) تالیف حافظ  ابوالفرج زین الدین عبدالرحمن بن احمد بن رجب حنبلی دمشقی ،به اثبات رسید.

در این بخش برآنیم تا با  توجه به روایاتی که در کتب فوق الذکر  و کتب معتبر اهل سنت ،به چشم می خورد،مساله واکنش و پاسخگویی اموات به زندگان را مورد تدقیق و بررسی قرار داده و اثبات نمائیم که مردگان نه تنها صدای زندگان را ادراک کرده ، بلکه نسبت به آنان با پاسخ خویش ، واکنش نشان می دهند.

ارتباط زندگان و واکنش و پاسخگویی درگذشتگان

چنانکه در بحث قبل عرض شد، حافظ  ابوالفرج زین الدین عبدالرحمن بن احمد بن رجب حنبلی دمشقی که از شاگردان محبوب و مورد توجه ابن قیم جوزی و از علما و دانشمندان مذهب حنبلی و به تبع آن مورد تایید فرقه وهابی می باشد ، در باب هشتم کتاب خویش، تحت عنوان ( اهوال القبور و اهوال اهلها الی النشور) به مساله ارتباط با اموات پرداخته و آن را از زوایای گوناگون مورد بررسی قرار می دهد. از جمله نکات جالبی  که وهابیان در مساله توسل به اموات  به آن دست یازیده و در صدد  اثبات آن بر آمده اند، عدم امکان ارتباط با اموات و پاسخگویی آنان است .  جالبتر اینکه در مقابل این پندارموهوم، مولف کتاب فوق الذکر که از جمله دانشمندان  مورد تایید وهابیان نیز می باشد، درکتاب خویش در پی اثبات عکس این مدعا برآمده  و با ذکر ادله و احادیثی از جوامع روایی اهل سنت اثبات می کند که ارتباط با اموات، علاوه بر امکان وقوعی، واکنش آنان را برانگیخته و پاسخگویی آنان را نیز به دنبال دارد. که در این گفتار به بخشی از این موارد اشاره خواهیم داشت .

الف: اموات از زائرین خود مطلعند و به آنان سلام می دهند:

1-      از جمله مواردی که این عالم حنبلی به دنبال اثبات آنست ، اینست که اموات از زائرین خود اطلاع داشته و جواب سلام آنان را می دهند، چنانکه در کتاب خویش به حدیثی اشاره دارد که ابن عباس از حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله روایت کرده است :

( ما من احد یمر علی قبر أخیه المومن کان یعرفه فی الدنیا یسلم علیه الا عرفه و رد علیه السلام.) (1)

احدی نیست که از کنار قبر برادر مومنش که او را در دنیا می شناخته عبور کند ، و به او سلام دهد ، مگر اینکه صاحب قبر او را بشناسد و جواب سلامش را بدهد.

2 – به اسناد صحیح از ابو هریره نقل شده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در مراجعت از احد ، بر مزار مصعب بن عمیر ایستادند و فرمودند :

( اشهد أنکم أحیاء عند الله  فزوروهم و سلموا علیهم فوالذی نفسی بیده لا یسلم علیهم أحد الا ردوا علیه إلی یوم القیامه) (2)

شهادت می دهم که شما در نزد خداوند زنده اید ، پس آنان را زیارت کنید و به آنان سلام دهید ، پس قسم به آنکه جانم در دست اوست ، تا روز قیامت کسی به آنان سلام نمی کند ، مگر اینکه آنان جواب او را می گویند .

3 – همچنین از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است :

( ما من عبد یمر علی قبر مسلم یعرفه فی الدنیا فیسلم علیه الا عرفه و رد علیه السلام ).(3)

هیچ بنده ای نیست که بر قبر مسلمانی عبور کند و او را بشناسد و بر او سلام کند ، مگر اینکه صاحب قبر اورا می شناسد و جواب سلام او را می دهد .

شبیه همین روایت را نیز عایشه از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل می کند :

( ما من رجل یزور قبر أخیه و یجلس عنده الا إستأنس و رد علیه حتی یقوم) (4) بیهقی در الشعب و ابن ابی الدنیا در (الموتی) همین حدیث را از ابو هریره نقل کرده اند.

کسی نیست که به زیارت مزار برادر مومنش برود و نزد او بنشیند ، مگر اینکه با او انس می گیرد و جواب او را می دهد تا زمانی که باز گردد.

لازم به ذکر است که پاسخ دادن اموات به سلام زائرشان دائر مدار شنیدن آن زوار نیست . اما آنچه که مسلم است اهل قبور جواب سلام را می دهند و سلام کننده را هم می شناسند .

5 – در باب ثامن، فصل دوم کتاب اهوال القبور ، سه روایت در باره احاطه ی اموات به زائرینشان در روز جمعه و روزهای قبل و بعدش ، آورده شده است .

6 – در همین فصل از کتاب اهوال القبور صفحه 84 و 85، شش روایت در باره احاطه ی اموات و ارتباط آنان با زندگان در عالم خواب ، ذکر شده است .

ب:  اموات از احوال باز ماندگانشان نیز کاملا آگاهند:

نکته دیگری که جالب توجه است اینست که اموات علاوه بر آگاهی و شنیدن سخنان  کسانی که به زیارت آنان می آیند . نسبت به امور زندگی و احوالات بازماندگان نیز کاملا واقف بوده و مطلعند.

1 –  چنانکه در روایتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند :

( ان أعمالکم تعرض علی أقاربکم و عشائرکم فان کان خیرا استبشروا و إن کان غیر ذلک قالوا : اللهم لا تمتهم حتی تهدیهم کما هدیتنا .) (5)

همانا اعمالتان بر نزدیکان و خویشانتان عرضه می شود ، پس اگر خیر باشد شادمان می شوند و اگر غیر آن باشد دعا می کنند : خداوندا آنان را نمیران تا همانطور که ما را هدایت کردی هدایتشان فرمایی.

2 – مالک بن انس از نعمان بن بشیر نقل می کند که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند :

(فالله الله فی اخوانکم من اهل القبور ، فان اعمالکم تعرض علیهم).(6)شما را توصیه می کنم به برادران در خاک رفته تان ، بدانید که اعمالتان به آنان عرضه می شود.

در اهوال القبور چهارده روایت دیگر نیز مشابه همین مضمون آمده است . شایان توجه است که بسیاری از این روایاتی که از صحابه نقل شده ، نشانگر آنست که در آن زمان موضوع عرضه ی اعمال به برادران و اهل قبور ، از مسلمات اعتقادات  مشهور صحابه به شمار می رفته است .

ج:  عرضه ی اعمال امت به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم

چنانکه دانسته شد عرضه ی اعمال بر اموات و احاطه بر احوال زندگان ، از باورهای مهم صحابه به شمار می رفته است ، با در نظر گرفتن مطلب فوق ، و به نحو اولی کسی نمی تواند انکار کند که روح مقدس رسول اکرم از احوال زائرین خویش غافل است اگر چه ما نتوانیم نحوه این آگاهی را درک کنیم .

بزار در مسندش از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت می کند :

(ان لله ملائکه سیاحین یبلغون من أمتی السلام .) (7) برای خداوند ملائکه ای در رفت و آمد هستند که سلام امت مرا به من می رسانند.

ملاحظه می شود که در این  دو روایت یکی از روشهای آگاهی پیامبر از احوال امت بیان شده است . نیز از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم منقول است :

(حیاتی خیر لکم تحدثون و یحدث لکم و وفاتی خیر لکم تعرض علی أعمالکم ، فما رأیت من حمدت الله علیه ، و ما رأیت من شر استغفرت الله لکم .)(8)

زندگانیم برای شما خیر است ، چرا که من با شما سخن می گویم و شما با من سخن می گویید ، و وفاتم نیز خیر است بر شما ، چرا که اعمالتان بر من عرضه می شود ، هر عمل خیری که مشاهده کنم ،  خدا را سپاس می گویم و هر آن چه از بد اعمالتان ببینم برایتان طلب مغفرت خواهم کرد.

بنا بر این روشن می گردد که سایر احوال امت نیز اعم از خیر و شر به پیامبر عرضه می شود . این هم ترجمان آیاتی از قرآن است که پیامبر را شاهد بر امت معرفی کرده است .

خلاصه سخن

در نتیجه این گفتاربه روشنی  بر ای هر انسان حق‌طلب و ژرف اندیش  هویداست که هیچ کس یارای یورش به دیواره پولادین و استوار اندیشه فوق را ندارد، چرا که به چنین پیکره‌ای از باورها تاختن و رسم سلفی‌گری را اشاعه دادن، رهجویی حقیقت و شریعت نیست، بلکه تیشه بر ریشه‌ی دین زدن، و محو شریعت حضرت خاتم المرسلین صلی الله علیه و آله وسلم می باشد. اگر چه در خاتمه این گفتار باید خاطر نشان ساخت، که آگاهی و اشراف و احاطه انبیاء و اوصیاء و ائمه طاهرین علیهم السلام بر زائرین و دنیای زندگان، در بلندای دیگری از کمال و برتری است و قابل قیاس با عموم نبوده و در فهم و درک ما نمی گنجد، لذا انبیاء و ائمه معصومین علیهم السلام را همانند خود پنداشتن و کار پاکان را قیاس از خود داشتن، البته بی‌حرمتی و نادانی و حق ‌ناشناسی ‌است .

پی نوشتها:

1-      الحاوی للفتاوی ج2، ص 302- اتحاف الساده المتقین ج10،ص 365.

2-      مجمع الزوائد ج3، ص60 ، حلیه الاولیاء ج1، ص 108 ، اتحاف الساده المتقین ج4، ص423.

3-      ابن عساکر 3، ص 289 و ج10، ص 249.

4-      اهوال القبور و اهوال اهلها الی النشور- باب ثامن.

5-      مسند احمد حنبل ج3، ص 165 ، طبرانی در الکبیر ج4، ص 154، کشف الخفاء ج2، ص499.

6-      کنز العمال حدیث 42741، اهوال القبور ص 88- 93

7-      مسند احمد حنبل ج 1، ص452 ، سنن نسائی، ج 2، ص252

8-      کشف الخفاء ج1، ص-442مجمع الزوائد ج9، ص 24