از اسلحه ‌‌ستارخان ‌تا ‌عاشقانه‌های شهریار

یكی ازشهر‌هایی كه اغراق نیست آن را با عنوان شهر موزه‌ها نام ببریم تبریز است. در این شماره به برخی از موزه‌های این شهر اشاره‌ای داریم.

موزه شهرداری تبریز

عمارت شهرداری تبریز طی سال‌های 1314 تا 1318 در گورستان متروك و خرابه كوی نوبر با نظارت و طراحی مهندسان آلمانی ساخته شد.

این عمارت، وسط شهر تبریز و در میدانی به نام ساعت قرار دارد‌ كه هم‌اكنون به موزه تبدیل شده است. این اولین موزه شهرداری‌های كشور است كه پس از كشور چین، در ردیف اولین موزه‌های شهرداری‌های جهان نیز قرار دارد.

در این موزه اسلحه قاسم خان والی، اولین شهردارتبریز، اولین پمپ «آتش خاموش كن» برج یانقین، وسایل مورد استفاده شهرداران در زمان‌های مختلف، عكس‌های بناهای قدیمی تبریز، عكس‌هایی از سرداران مشروطه، اولین خیابان‌كشی‌ها و چراغ گازی كه با نفت كار می‌كرد و در معابر عمومی استفاده می‌شد، اولین مكاتبات شهرداران و بسیاری چیزهای دیگر‌ را می‌توان تماشا كرد.

اگر دنبال قالی و فرش‌های اصیل و ناب هستید كه قدمت آنها به بیش از 110 سال قبل برگردد حتما در موزه شهرداری به تالار فرش هم سر بزنید، چرا كه این نوع فرش‌ها را می‌توان در این تالار یافت.

12 تخته فرش موجود در این مجموعه زیبا مربوط به فرش‌هایی است كه از زمان تاسیس عمارت شهرداری تا سال 1320 به دستور ارفع‌الملك جلیلی بافته شده و به اتمام رسیده است. و اگر علاقه‌مند به دوربین و فیلم و دنیای عكاسی هستید پس بد نیست كه نیم نگاهی هم به تاریخچه و روند تكوین و شكل‌گیری دوربین‌های نسل قدیم در تالار دوربین‌های قدیمی بزنید و به خاطر بسپارید كه دوربین‌های دیجیتال و چند بعدی و گران قیمت امروزی چند جلد عوض كرده‌ تا به شكل كنونی و امروزی در‌آمده ‌است .

موزه آذربایجان

حدود 500 متری كه از موزه شهرداری تبریز جلو بروید موزه آذربایجان را مقابل دیدگان خود مشاهده می‌كنید. موزه آذربایجان از جمله مهم‌ترین موزه‌های ایران است كه سال 1336 شمسی توسط آندره گدار، معمار معروف فرانسوی در سه طبقه طراحی ‌ و به‌دست هنرمندان پرتلاش كشورمان ساخته شد.‌ در این موزه آثار مربوط به هزاره‌های پیشین تا دوره اسلامی در معرض دید عموم قرار گرفته است. كهن‌ترین آثار موجود در این بخش متعلق به مجموعه كوچكی از سفال‌های تپه اسماعیل‌آباد مربوط به هزاره پنجم قبل‌از میلاد است.

از دیگر آثار شاخص دوران پیش از تاریخ سنگ‌های منقش به تصاویر حیوانات و گل و گیاه مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد است. مجسمه الهه زن متعلق به هزاره اول قبل از میلاد به‌دست آمده از رستم‌آباد در شمال ایران یكی دیگر از آثار برجسته این بخش به‌شمار می‌رود.

موزه سنجش

فكر می‌كنید قبل از این كه ماشین حساب‌ها و ترازوهای بزرگ دیجیتال‌ به كمك حساب و كتاب مردم بیاید آنها چطور‌ داد و ستد كرده و حساب‌های روزمره خود را راست و ریست می‌كردند؟برای پی‌بردن به این امر هم كه شده بهتر است‌ تماشای موزه سنجش تبریز را فراموش نكنید.

به موزه سنجش تبریز كه قدم می‌گذارید انواع ادوات مقیاس توزین از قبیل ترازوهای ظریف زرگری تا قپان‌های بزرگ میادین بار مربوط به قرون گذشته، سنگ وزنه‌ها و پیمانه‌های نفتی، وسایل مربوط به علم نجوم و اخترشناسی مانند اسطرلاب و كره سماوی، ابزارهای سنجش مربوط به علم هواشناسی و قطب‌نماها و سایر مقیاس‌های دیگر به نمایش گذاشته شده است.

موزه قاجار

اگر شما جزو افرادی هستید كه تبریز را با خانه‌های قاجاری و عمارت‌نشین و ولیعهد نشین‌اش می‌شناسید پس حتما می‌دانید كه موزه قاجارتبریز درمحله ششگلان كه یكی از محلات قدیمی این شهر بوده و به «دار‌السلطنه» معروف است قرار دارد.

در دوره قاجار عمارت‌های بسیار زیبایی در این محله احداث شده كه خانه امیر نظام گروسی (موزه قاجار) یكی از با ارزش‌ترین بازمانده‌های خانه‌های تاریخی بوده كه هنوز هم با صلابت و عظمت خاص، خودنمایی می‌كند.

این خانه كه اكنون از آن به‌عنوان موزه قاجار استفاده می‌شود در دوره ناصرالدین شاه و در زمان پیشكاری امیر نظام گروسی و توسط وی بنا گردیده است.‌ ساختمان امیرنظام گروسی اردیبهشت سال 1385 شمسی موزه قاجار شد.

این موزه دارای تالارهای سكه، بافته، چینی، آبگینه، موسیقی، خاتم و فلزات، سنگ، تالار فرامین و رجال، معماری و شهرسازی است.‌لباس تشریفات محمدحسین‌خان حاج علیلو (ملقب به سردار عشایر) و فرمان‌هایی با مهر مظفرالدین شاه، از آثار این موزه است.

موزه قرآن و كتابت

در موزه قرآن و كتابت تبریز كه در محل مسجد صاحب‌الامر و در مركز شهر تبریز قرار دارد و یكی از بناهای تاریخی تبریز است می‌توانید نسخ نفیسی از قرآن كریم مربوط به‌دوره‌های گوناگون تاریخ كه یكی از آنها، دستخط علی بن موسی حضرت امام‌رضا(ع) است را بیابید.‌‌

علاوه بر این نسخ خطی، انواع قلمدان‌های مقوایی دارای نقوش مینیاتوری و روكش لاكی، همچنین انواع پلاك‌های فلزی منقوش به ادعیه و اوراد، ظروف چینی، سفالی، برنجی مزین به آیات قرآنی و بسیاری از آثار و تصاویر بزرگان دینی در این موزه به نمایش درآمده ‌است، در موزه قرآن و كتابت نسخه‌هایی از قرآن مجید به خط ائمه و خوشنویسان معروف جمع‌آوری و در معرض تماشای علاقه‌مندان گذاشته شده است. از جمله این نفایس می‌توان به‌یك صفحه از قرآن‌كریم منسوب به دستخط مبارك حضرت امام رضا(ع) اشاره كرد كه روی تكه‌ای از پوست نوشته شده است.

موزه استاد شهریار

حیف است به تبریز بروید و بدون این كه از خانه‌ـ موزه شهریار بازدید كنید به شهر و دیار خود بازگردید. منزل مسكونی استاد شهریاركه به شماره 1000 در فهرست آثار ملی ثبت است بعد از فوت او به موزه تبدیل شد. در این موزه برخی دستنوشته‌های استاد به صورت خوشنویسی و برخی نامه‌ها و مكاتبات وی با افراد و شخصیت‌های ادبی و هنری به چشم می‌خورد.

در بین نامه‌ها می‌توان اولین نامه شهریار به اولین استادش یعنی ملاابراهیم صدری را هم دید. در این نامه، شهریار از غریبی و دلتنگی خود در زمان زندگی در تهران سخن گفته است. آثار متعددی كه از استاد شهریار به زبان فارسی و تركی آذربایجانی به‌جا مانده است را می‌توانید در این موزه مشاهده كنید كه از مهم‌ترین آنها می‌توان به منظومه «حیدربابا سلام» به زبان تركی یاد كرد.

موزه مشروطه

بنای تاریخی خانه مشروطه با معماری دوره قاجار كه قدمت آن به 110 سال قبل باز می‌گردد در محله قدیمی راسته كوچه و در ضلع‌غربی مجموعه بازار تبریز واقع است. این خانه بعد از به توپ بستن مجلس در سال 1287 شمسی مركز تجمع جمعی از برجسته‌ترین چهره‌های مشروطه آذربایجان بوده و در جنگ‌های یازده ماهه تبریز علیه نیروهای دولتی ستاد فرماندهی و تشكیل جلسات مجاهدین مشروطه به‌شمار می‌رفت.

‌اسلحه كمری ستارخان، لوازم شخصی سران انقلاب و دیگر اسناد و مدارك اهدایی مرتبط با انقلاب در این موزه وجود دارد.‌ خانه مشروطه، معروف‌ترین و پرافتخارترین خانه تاریخی تبریز است كه در اوج انقلاب مشروطه محل تصمیم‌گیری‌های سرنوشت‌ساز سران مشروطه بوده‌است.

بخش گردشگری تبیان

برگرفته از: جام جم