پوستر فیلم با عکس معنا می یابد

از روز اول که عکاسی اختراع شد برای خلاقیت هنری نبود و در راستای ثبت لحظه ها و وقایع به کار گرفته شد.

به همین دلیل بعضی ها تلقی می کردند عکاسی قصد دارد رقیب نقاشی شود و نزاع های لفظی نیز بر سر این ماجرا اتفاق افتاد، اما عکاسی راه خود را پیدا کرد.

زمانی هم که عکاسی وارد ایران شد داشتن شناسنامه اجباری شده بود و این شناسنامه ها به عکس نیاز داشت، پس این عکس ها بی آن که تلقی هنری از آنها وجود داشته باشد، استفاده شد، ولی به سبب کنجکاوی بشر و ذهن هنرمندانه ای که همیشه داشته، شاخه ای از عکاسی با عنوان عکاسی هنری ایجاد شد و خیلی از هنرمندان به سمت آن گرایش پیدا کردند. در سینما و سریال های تلویزیونی نیز عکس در وهله اول همچنان وظیفه اطلاع رسانی را به عهده دارد.

آن موقع که عکس ها بر سر در سینماها نقش مهمی داشتن و البته امروزه کمتر شاهد این مساله هستیم، مردم با دیدن این عکس ها متوجه حضور بازیگران مورد علاقه خود می شدند و از نوع فیلم آگاهی می یافتند. همین موضوع باعث می شد جذب فیلم شوند و بلیت بخرند. همچنان عکس های فیلم این کارکرد را دارد و برای اطلاع رسانی استفاده می شود. نکته خوشحال کننده هم این است که عکاسان فیلم، تئاتر و سریال در سال های اخیر توانسته اند راه خود را بازیابند و به صورت مستقل تری کار کنند. به همین دلیل انجمن های مستقلی تشکیل داده اند.

اما اگر بخواهیم سراغ بحث اولیه و وظیفه عکاس در یک طرح فیلم و سریال بپردازیم نباید از یاد ببریم غیر از عکس هایی که برای اطلاع رسانی استفاده می شود، وظیفه دیگرش حفظ راکورد فیلم و گریم بخصوص برای فیلم ها و سریال هایی است که زمان زیادی می برد. مثلا ممکن است سکانسی از یک سریال ابتدای یک سال و سکانس دیگری از آن صحنه انتهای سال یا حتی اواخر سال فیلمبرداری شود، بنابراین حفظ راکورد از روی عکس ها مهم است.

اینجاست که عکاس نقش موثری در اتاق گریم دارد. البته در سال های اخیر فیلم های ویدئویی هم برای حفظ راکوردها گرفته می شود که به این کار کمک می کند، ولی همچنان عکس مهم ترین وظیفه را در این زمینه دارد.

غیر از این، عکس ها به عنوان موارد تبلیغاتی استفاده می شود که یکی از این موارد پوستر است. برای همین یکی از کسانی که با این عکس ها در تماس است، گرافیست است. حالا این که گرافیست چگونه از عکس ها استفاده می کند به رابطه اش با کارگردان و تهیه کننده برمی گردد. به طور مثال یکی از شاخص ترین گرافیست هایی که برای فیلم های سینمایی پوستر تهیه می کرد، مرتضی ممیز بود.

کارگردان ها و تهیه کننده ها به واسطه شناختی که از کار او داشتند، عکس های فیلم را در اختیارش قرار می دادند و او با برداشت خودش از این عکس ها، پوستری تهیه می کرد. بنابراین لزوم حضور عکس در یک طرح همیشه وجود دارد.

حالا در این مسیر عکاسانی داریم که علاوه بر گرفتن عکس برای تهیه کننده و حفظ راکوردها و نصب در ویترین سینماها، عکس هایی گرفته اند که وجه شاخص تری داشته و زاویه دید آنها هم دیده می شود. یکی از معروف ترین آنها عزیزساعتی است که سال گذشته نمایشگاهی از عکس های فیلم های علی حاتمی را به نمایش گذاشت.

این عکس ها بیانگر رفتار شخصی او بود. اکبر اصفهانی و امیر عابدی نیز از همین افراد هستند. تجربه خود من از آلبوم های عکسی که برای تهیه پوستر یک فیلم در اختیارم گذاشته شده اند، بسیار جالب است. مثلا برای طراحی پوستر فیلم «زندان زنان» که قرار بود به جشنواره فیلم ونیز برود، از عکسی استفاده کردم که اتفاقا توسط تهیه کننده در آلبوم عکس قرار داده نشده بود. امیر عابدی که عکاس این فیلم بود، به خاطر دوستی ای که با یکدیگر داشتیم، بخشی از عکس هایی را که برای دل خودش گرفته بود به من داد و من از روی یکی از همین عکس ها پوستر تهیه کردم یا برای سریال «کلاه پهلوی» عکس های مریم تخت کشیان را به من داده بودند و من از عکسی استفاده کردم که او برای گریم و حفظ راکورد گرفته بود بی آن که از روز اول بداند این عکس ممکن است برای تهیه پوستر به کار رود.قصدم از گفتن چنین حرف هایی این بود که بگویم حضور عکاس در یک طرح، کارکردهای مختلفی دارد. من داوری چند دوره از مسابقه عکاسی جشن خانه سینما و جشنواره فیلم فجر را به عهده داشته و در این رقابت ها شاهد بوده ام عکاسان آثاری ارائه کرده اند که لزوما مورد انتخاب تهیه کننده نبوده و بیشتر به وجه هنری اثر توجه کرده اند.

اینجاست که آزادی عکاس و استقلال او مهم می شود و چراکه نه! هر عکاسی در طرح فیلم و سریال خارج از وظیفه ای که دارد عکس هایی می گیرد که ممکن است با سلیقه کارگردان و تهیه کننده مطابق نباشد و اگر فرصتی برای ارائه آنها داشته باشد، می تواند دیدگاه شخصی خود را نمایش دهد. خوشبختانه ما عکاس های جوان هوشمندی داریم که در این راه گام برداشته اند.

روزنامه جام جم / ابراهیم حقیقی