خاطرات تکرارشدنی
در سالهای اخیر مجموعههای تلویزیونی بسیاری با موضوعهای روز در شبكههای مختلف سیما تهیه و پخش شده كه نه تنها برای مخاطبان تلویزیون جنبه سرگرمی داشته، بلكه پیامهایی را به شكل غیرمستقیم به بینندگان تلویزیون منتقل كرده است.
در میان آثار تولید شده گاهی هم مجموعههایی دیده میشود كه اتفاقات تاریخ معاصر را روایت میكند. مسلماً دیدن چنین آثاری برای نسل گذشته جنبه نوستالوژی دارد و برای نسل امروز خاطرات گذشتگان را یادآوری میكند. گرچه تعداد این نوع مجموعهها در مقایسه با آثاری كه به اتفاقات روز میپردازد، كمتر است، اما دیدن سنتهای قدیمی و بعضاً فراموش شده در سریالهای تاریخی برای بینندگان جذابیت خاصی دارد و به چنین موضوعهایی احساس نیاز میشود.
شبكه یك سیما از چند ماه گذشته، تولید مجموعه تلویزیونی «خاطرات مرد ناتمام» را به كارگردانی صادق كرمیار و تهیهكنندگی محسن علیاكبری آغاز كرده است. این مجموعه روایتگر زندگی همایون پورسیناست كه بعد از برگشت به ایران قصد دارد در خانه قدیمی پدرش لابراتوار داروسازی راهاندازی كند، اما درگیر ماجراهایی میشود. تمام اتفاقات این مجموعه سال 1327 رخ میدهد. گرچه این مجموعه تصویرگر اتفاقات زندگی یك خانواده است، اما بحرانهای سیاسی و اجتماعی آن سالها هم مرور میشود.
دلتنگیهای پری
صادق كرمیار، كارگردان این مجموعه تلویزیونی، قصه زندگی آمیرزا ركنالدین عطار را با بازی محمود پاكنیت و پسرش همایون (امین زندگانی) در خانهای مقابل دوربین برده كه زمانی خانه داوود رشیدی و پروانه معصومی در مجموعه تلویزیونی «نشانی» به كارگردانی رامبد جوان بود.
این خانه در یكی از كوچههای بن بست نزدیك پیچ شمیران قرار دارد. از آن كوچههایی كه هنوز بافت قدیمیاش را حفظ كرده است. خانهای دو طبقه با طاق گنبدی شكل كه در انتهای كوچه قرار دارد. وقتی ما میرسیم در خانه باز است. عدهای در حیاط ایستادهاند. دور تا دور خانه را درختان و پیچكها سرسبز كردهاند و دیوارهای آجری و خاكخورده، نشانگر سالهایی است كه از عمر این خانه میگذرد.
نهتنها حیاط خانه بافت قدیمی دارد، بلكه داخل خانه هم با وسائل بسیار قدیمی تزیین شده است. روی دیوارها بشقابهای سنتی و یك تلفن قدیمی خودنمایی میكند. در گوشه دیگر خانه یك چرخ خیاطی قدیمی قرار دارد. همه جا تاریك است و كسی در طبقه اول حضور ندارد، اما سر و صدا از طبقه بالای خانه شنیده میشود. به واسطه پلكانی مارپیچ طبقه اول و دوم با یكدیگر مرتبط هستند. همه عوامل خودشان را برای ضبط صحنهای از سریال آماده میكنند. پری كه نقش او را مهشید حبیبی بازی میكند، در حالی كه جعبهای در دست دارد، كنار تختش نشسته است . وقتی در جعبه را باز میكند، صدای موسیقی سكوت اتاق را میشكند. بعد از چند دقیقه او از كنار تخت بلند میشود و روی صندلی مینشیند و شروع به نوشتن میكند.
داروسازی در زیر زمین
وقتی صدای كات از سوی صادق كرمیار در فضای اتاق میپیچد حركت دوربین روی ریل تراولینگ متوقف میشود. كارگردان به بازیگر نكات لازم را یادآور میشود. با وجود آنكه عوامل فنی از جمله تصویربردار و صدابردار از نتیجه كار راضی هستند، اما كرمیار از تصویربردار میخواهد كه دوباره این صحنه را تكرار كند. البته به او اشاره میكند كه این بار دستنوشتههای پری كاملا در تصویر مشخص شود. این صحنه بعد از چند برداشت ضبط میشود تا اینكه كارگردان رضایت خودش را اعلام میكند.
زندگانی: معمولا متهم میشوم كه نقشهایم شبیه خودم هستند اما اعتراف میكنم نقش همایون اولین نقشی است كه در چند سال اخیر بازی كردهام و به شرایط روحی و ذهنیام نزدیك است
صادق كرمیار كارگردان مجموعه تلویزیونی خاطرات مرد ناتمام در توضیح این صحنه میگوید: این لوكیشن خانه آمیرزا ركنالدین عطار و منزل خان عمو ـ برادرش ـ است. خان عمو از افسران دوره رضا شاه بوده و با آنها زندگی میكند. نقش آمیرزا ركن الدین عطار را محمود پاك نیت و نقش خان عمو را داود فتحعلیبیگی بازی میكند. مهشید حبیبی هم ایفاگر نقش پری ـ دختر خان عمو ـ است. او سالها منتظر بوده تا پسرعمویش، همایون از خارج برگردد، اما با بازگشت همایون مشكلات او شروع میشود، چون همایون بعد از برگشت به ایران به دنبال راه انداختن لابراتوار داروسازی در زیرزمین خانه است و اصلا به فكر ازدواج نیست. صحنهای كه امروز ضبط كردیم تصویرگر خلوت و تنهایی پری بعد از گرفتن سوغاتیاش از همایون است كه از فرانسه برایش یك جعبه موسیقایی آورده و او با گوش كردن موسیقی به یاد گذشته و خاطراتش میافتد.
عطاری كه دلبسته سیاست است
مجموعه تلویزیونی خاطرات مرد ناتمام روایتگر اتفاقات زندگی یك خانواده است و در بستر قصه، اتفاقات سال 1327 هم مطرح میشود.
وقتی از كارگردان این مجموعه میپرسم كه چرا اتفاقات سال 1327 را برای سریال انتخاب كردید، میگوید: جامعه ما سال 1327 بحرانهای اجتماعی و سیاسی زیادی را پشت سر گذاشت، چرا كه چند سالی از جنگ جهانی دوم گذشته و مردم دنیا داشتند كمكم آشفتگیها را سر و سامان میدادند. در ایران هم رضا شاه رفته بود و محمدرضا شاه میخواست به قدرت برسد، اما روحانیون، جبهه ملی و... مانع این اتفاق بودند. از طرف دیگر موضوع ملی شدن صنعت نفت هم مطرح شده بود. ملت برخلاف دولت نمیخواست به انگلیس وابسته باشد. در مجموع دو سال قبل از ملی شدن صنعت نفت به لحاظ سیاسی و اجتماعی برای كشور ما اهمیت داشت به همین دلیل سراغ این دوره زمانی رفتیم.
وی ادامه میدهد: داستان مجموعه تلویزیونی خاطرات مرد ناتمام با همایون پورسینا آغاز میشود كه فرزند آمیرزا ركنالدین است. نقش همایون را امین زندگانی بازی میكند. آمیرزا ركن الدین عطار یك عطاری در محله سنگلج دارد و پسرش در فرانسه داروسازی خوانده و به ایران آمده است. او قصد دارد با تولید دارو مشكلات مردم را حل كند، اما دولتمردان مانع كار او میشوند. این كارگردان اشاره میكند: آمیرزا ركنالدین عطار دوستی به نام كریم دارد كه روزنامه «جهان امروز» را منتشر میكند. از طریق این شخصیت، مسائل سیاسی روز كشور و دنیا را در سریال مطرح میكنیم. از سوی دیگر همزمان با ورود همایون به ایران، شاه هم ترور میشود و همین اتفاق گرههای داستان را شكل میدهد. كرمیار با ذكر این نكته كه پرداختن به سنتهای خانوادگی در سریال خاطرات مرد ناتمام اهمیت دارد، میگوید: در این سریال تلاش كردهایم سنتهایی همچون همنشینیهای شبانه خانوادهها برای حل مشكلات یكدیگر، نوع رابطه بزرگترها با كوچكترها و صمیمیتهای درون خانوادگی را به تصویر بكشیم. در سریالهای تاریخی مرسوم است بیشتر اتفاقات سیاسی به تصویر كشیده شود، اما مجموعهای كه ما میسازیم سیاسی صرف نیست و یك مجموعه خانوادگی، عشقی و... است كه دوستیها را روایت میكند و تداعی كننده حس زندگی است.
نقشهای وسوسهكننده
بعد از گفتوگو با كارگردان مجموعه تلویزیونی خاطرات مرد ناتمام به سراغ محمود پاك نیت میرویم كه در این مجموعه نقش آمیرزا ركن الدین عطار را بازی میكند. گریم او در این مجموعه متفاوت است و با دیگر نقشهایش در سریالهایی مانند پشت كوههای بلند، روشنتر از خاموشی، پس از باران، ساختمان 85 و... تفاوت دارد.
نقشهایی كه او تاكنون بازی كرده، رنگآمیزی خاصی دارد. از او میپرسم این مساله اتفاقی پیش آمده یا نشاتگرفته از انتخابهای دقیق اوست؟ پاكنیت در پاسخ به این پرسش میگوید: همیشه سعی كردهام نقشهای تكراری بازی نكنم و هر نقشی برایم تجربه تازهای باشد.
وی یادآور میشود: گرچه ما همیشه انتخاب میشویم، اما تلاش میكنم تفاوتهایی میان نقشهایم وجود داشته باشد. البته نقش پیرمرد را قبلا بازی كرده بودم، اما نقش آمیرزا ركنالدین عطار كاملا متفاوت است، چرا كه عطاری است كه زندگی او را از سال 1320 به بعد میبینیم.
پاكنیت ادامه میدهد: به همین دلیل این نقش برایم تازگی داشت و از این تجربه راضی هستم. در مجموع، سریال خاطرات مرد ناتمام روایتگر سنتهای قدیمی است و مخاطب با دیدن این سریال آرامش پیدا میكند.
امین زندگانی، بازیگر نقش همایون در اتاق گریم نشسته و مشغول گپ زدن با عوامل است و همزمان هم گریم میشود. بعد از تمام شدن گریم با او همصحبت میشویم.
امین زندگانی در پاسخ به این سوال كه نقش همایون شما را برای بازی در سریال خاطرات مرد ناتمام ترغیب كرده یا كارگردانی صادق كرمیار، میگوید: تقریبا همه این موارد دست به دست هم داد. حضور صادق كرمیار به عنوان كارگردان، محسن علیاكبری تهیهكننده و بازیگران خوب، تاثیر زیادی در انتخابم برای بازی در این مجموعه داشت. در واقع تمام این موارد مرا وسوسه كرد تا وارد كار شوم.
وی میافزاید: معمولا متهم میشوم كه نقشهایم شبیه خودم هستند اما اعتراف میكنم نقش همایون اولین نقشی است كه در چند سال اخیر بازی كردهام و به شرایط روحی و ذهنیام نزدیك است. البته سختی كار این است كه باید طوری در این مجموعه بازی كنیم كه روابط بیشتر از شخصیتها دیده شود. این مجموعه به نوعی بازگشت به روابط و سنتهای قدیم است كه در جامعه امروز به فراموشی سپرده شده است.
علی میرفتاح، نویسنده این سریال است. او درباره مراحل تحقیق و نگارش این مجموعه تلویزیونی میگوید: طرح اولیه را من، همراه صادق كرمیار و ابوالفضل زرویی نصرآباد نوشتم، اما فیلمنامه را به تنهایی نوشتم. اگر میخواستیم هر سه نفر با هم بنویسیم كار سختی بود. البته هنگام نوشتن طرح اولیه با یكدیگر گپ زدیم.
منبع:فاطمه عودباشی / جامجم