کاوشگران شوش3

رونالد دومکنم

وی در سال 1903 میلادی به گروه باستانشناسی دمورگان پیوست. کنجکاویش بیش از هر چیز او را به کاوش در آپادانا سوق داد . دومکنم از سال 1909 تا 1913 میلادی با همکاری معماری جوان به نام پیله ، با کاوش قسمت مرکزی کاخ هخامنشی ، قاب هایی از آجرهای لعابدار، ستون ها و پایه ستون های را کشف کرد. پیله پس از پایان کار نقشه شماتیک کل مجموعه کاخ آپادانا را تهیه کرده بود و در ماه می 1914 میلادی ، چند ماه پیش از اینکه وقوع جنگ جهانی او را به تکاپو وادارد ، تک نگاره کوچکی منتشر کرد که همگی درباره کاخ داریوش بود.

جنگ جهانی اول کارها را متوقف می کند . به دنبال جنگ جهانی اول ، دومکنم به نیروهای زرهی جبهه وِردن پیوست . شوش توسط ارتش بریتانیا اشغال می شود و گروهی از سواره نظام بنگالی در قلعه فرانسوی ها مستقر می شوند.

پس از پایان جنگ، در سال 1920 میلادی، دومکنوم و همکارانش به شوش بازگشتند. وی تقریبا با تعداد زیادی کارگر ، همه جا گودال های وسیعی را ایجاد می کنند که واضح ترین نتیجه آن ها دادن اطلاعاتی درباره فرهنگ مادی شوش بود. دومکنوم کاوش گورستان حاوی ظروف منقوش را تمام می کند .

او روی محوطه مرسوم به " زندان" بنای بزرگی را متعلق به دوره ی پس از هخامنشی کشف می کند و در دشت شوشان ، توسط لویی لوبرتون تحقیقاتی روی تپه های پیش ار تاریخی جعفر آباد، جوی و بندبال انجام می دهد.

لوبرتون بعدها از اطلاعات جمع آوری شده نظریه ای ارائه می دهد که مدتها معتبر باقی می ماند.

در سال 1927 میلادی مجلس شورای ملی وقت ایران امتیازنامه های 1895 و 1900 میلادی را لغو کرد. از این تاریخ به بعد نیمی از اشیای مکشوفه از شوش به ایران تعلق می گرفت.

در سال 1935 زمین شناس مامور شرکت نفت ایرن و انگلیس با هواپیما تپه بزرگی را که با حصاری دوگانه احاطه شده بود در حدود 40 کیلومتری جنوب شرقی شوش شناسایی کرد. مکنوم در این محوطه که مساحتی حدود یکصد هکتار داشت و چغازنبیل نامیده می شد آجر نوشته هایی با نام "اونتش نپیریشه" کشف کرد که در مدارک کشف شده در شوش به خوبی شناخته شده است.

مکنم در آنجا به چهار عملیات کوتاه حفاری دست زد و خوشبختانه چون هیات وی از تعداد کمی کارگر برخوردار بود خسارت جبران ناپذیر به آثار وارد نیامد.

کشف زیگورات چغازنبیل در سال 1935 در 40 کیلومتری جنوب شرقی شوش ، تا سال 1939 و جنگ جهانی دوم تمام وقت دومکنم را گرفت.

رومن گریشمن

در سال 1946 با کناره گیری دو مکنم ، گیریشمن به سرپرستی هیات باستان شناسی فذانسوی در شوش رسید.

وی از سال 1946 حفاری در محوطه ای به وسعت تقریبی یک هکتار را در شهر شاهی الف در قسمت شمالی شهر شاهی در مقابل کاخ هخامنشی آغاز کرد. در این حفاری تاکید او بیشتر بر خاک برداری افقی بود تا لایه برداری و سرانجام در سال 1966 در عمق تقریبی 15 متر از سطح تپه شهر شاهی به خاک بکر رسید و موفق شد که بخش وسیعی از شهر عیلامی را آشکار کند.

شناختی که ما امروز از معماری و شهرنشینی ، مواد بکار رفته و توسعه شوش طی مدتی که شاید اصلی ترین بخش تاریخ آن باشد داریم، مدیون این فعالیتها است.

به موازات حفاری در شهر شاهی ، گیریشمن حفریات گسترده ای را نیز در بخش موسوم به روستای هخامنشی در شمال غربی شهر صنعتگران شوش آغاز کرد.

وی با توجه به علاقه ای که به موضوع ورود هند و اروپاییان به ایران و استقرار آنها در این سرزمین داشت آثار به دست آمده از روستای هخامنشی  شوش را نشان دهنده هخامنشیانی دانست که به تازگی به شوش رسیده و در آن مستقر شده اند. اما امروزه می دانیم که قدمت قدیمی ترین لایه های این روستا به مرحله دوم دوره ی عیلامی جدید ( حدود 725 تا 520 ق.م) می رسد. و ربطی به هخامنشیان ندارد.

از مهمترین خدمات گیریشمن به باستان شناسی ایران کاوش های پیگیر او در محوطه ی باستانی چغازنبیل بود که به صورت مقدماتی از زمان دومکنوم آغاز شده بود. با کاوشهای گیریشمن در چغازنبیل که از سال 1950 تا 1962 ادامه داشت علاوه بر زیگورات ، سازه های متعدد دیگری نیز آشکار شد که به اطلاعات ما درباره دوره تاریک عیلام میانه افزوده است. این مهم یکی از اقدامات استثنایی در تاریخ باستان شناسی مشرق زمین محسوب می شود. نتایج این کاوش ها در چهار جلد منتشر شده است.

هم اکنون کتاب هنر ایران در دوجلد از رومن گیریشمن به فارسی ترجمه شده است.

توضیح تصاویر

1- سمت چپ دومکنم و همسرش 1912م.

2- موریس پیله در کاخ داریوش

3- تپه جعفرآباد در 1934، از چپ به راست: دومکنم، لوبرتن و جمشید اونوالا

4- تصویر رومن گریشمن

5- بقایای شهر پانزدهم، حدود 1660 ق.م. گریشمن ، شوش، شهر شاهی

6- تیم کاری گریشمن در تپه ی سیلک 1934 گریشمن نشسته سمت راست در کنار همسرش تانیا

کتاب شوش شش هزار سال تاریخ/ لقمان احمدزاده شوهانی، مهدی امیدفر، مرضیه علی محمدی

تاریخ ایران/ رومن گریشمن/ انتشارات علمی فرهنگی