مرزهای اخلاق

با اینکه تا کنون حوزه‌ی فلسفه‌ی اخلاق در تعاریف متعدد و متکثری محصور گشته اما با این حال هیچ مرز مشترک قطعی میان این تعاریف به وجود نیامده و البته بر همین اساس نیز راه را بر یافتن هر گونه مرکز ثقلی بر ویژگی‌های اخلاقی بسته است. از این رو پیک حرفه در «مرز‌های اخلاق» که رساله‌ی دکترای وی نیز بوده در تلاش است تا به جای تبیین تعاریف مشخص و مرزبندی شده، تصاویر متعددی از مهم‌ترین مباحث طرح شده در زمینه‌ی فلسفه‌ی اخلاق عرضه کند تا بدین سان تمثالی کلی از فلسفه‌ی اخلاق در ذهن مخاطب ترسیم شود. وی با تاکید بر صبغه‌ی عقلایی و توجیه و توصیف عقلایی مفسران حوزه‌ی مزبور بحث از اخلاق هنجاری و یا دستوری را پیش می‌کشد و علی رغم اختلاف نظرهای موجود در اخلاق دستوری، از حرکت نظریه‌پردازان فلسفه‌ی اخلاق به سوی معنا‌شناسی الفا1 مفاهیم اخلاقی، اخلاق تحلیلی، اخلاق کاربردی و روان‌شناسی اخلاق صحبت می‌کند. لذا به زعم وی در شرایطی که حوزه‌ی مزبور از اختلاف نظر و کنش‌های متقابلی رنج می‌برد بایستی با تبیین دلایل منسجم و معقول، باور‌ها و امیال برخاسته از این باور‌ها را توجیه کرد. فلسفه‌ی اخلاق شاید تنها وسیله‌ای باشد که سلاح این نبرد را در اختیار ما می‌گذارد. از این رو نگارنده در این کتاب بیشتر می‌کوشد تا به سوال‌هایی از این دست پاسخ دهد که به واقع کرانه‌ی اخلاق تا کجا گسترده است؟ آیا تمام اعمال ما بایستی مورد داوری اخلاقی قرار بگیرد؟ آیا اخلاق مجاز است تا به طرح درخواست‌های پرهزینه‌ و خود محور روی آورد؟ آیا مطالبات اخلاقی توان تحققی خودآیین را دارند؟

همچنین نویسنده در این کتاب سوالات کلی تری را نیز طرح و پاسخ می دهد که از آن جمله سوالاتی است که گاه دغدغه ذهنی بسیاری از مردم است؛ «اگر تقاضاها و مطالبات اخلاق از ما، با علایق شخصی ما ــ مثلاً علایق ما نسبت به خود،‌ خانواده و دوستانمان ــ متعارض باشند، باید جانب کدام‌یک را بگیریم؟ آیا باید همیشه جانب اخلاق را بگیریم و از علایق شخصی خود دست بشوییم یا این‌که علایق شخصی می‌توانند بر الزامات اخلاقی اولویت داشته باشند؟ آیا مطالبات اخلاق می‌توانند حتی خودآیینی و تمامیت شخصی ما را نیز تحت‌الشعاع قرار دهند؟ آیا اخلاق می‌تواند تقاضاهای شدید و پرهزینه‌ای از ما داشته باشد یا این‌که تقاضاها و مطالبات اخلاق از ما باید به گونه‌ای باشند که بیش‌تر مردم از عهدهء انجام آن‌ها برآیند؟ چرا باید اخلاقی باشیم؟ از چه قواعد اخلاقی‌ای باید پیروی کنیم و آن قواعد چگونه توجیه می‌شوند؟ آیا پیروی از قواعد اخلاقی عاقلانه است؟ آیا، از لحاظ اخلاقی، مجاز هستیم، در برخی از موارد، آن قواعد را زیر پا بگذاریم؟

«مرزهای اخلاق» در دو بخش تنظیم شده که نویسنده در بخش نخست با مقدمه‌ای مبسوط به سراغ «تبیین، تحلیل و نقد نظریه‌های اخلاقی جدید درباره میزان مطالبه اخلاق» می‌رود. وی در این بخش با بررسی «مولفه‌ها و میزان مطالبه‌ی اخلاق» به تبیین سه نگرش حداکثر گرایی، اعتدال گرایی و حداقل گرایی پرداخته و با تحلیل و نقد محدودیت و اخلاق حداکثر گرا به بخش دوم می‌رسد. در این بخش با «تلاش برای دفاعی قراردادگرایانه از اخلاق اعتدال گرا» به دفاع از حوزه‌ی مزبور بر اساس مبانی قراردادگرایی سود محور و حق محور می‌پردازد.