لطفا به یاری ریال بشتابید

برای بررسی بازار ارز و به ویژه دلار اطلاعات مربوط به بخشی از روزهای گذشته بررسی می شود. نگاهی به روند تغییرات قیمت دلار در سال جاری نشان میدهد که متوسط قیمت هر دلار طی نه ماهه ابتدای سال به 1219 تومان رسیده است و این در حالی است که جهش قیمت اتفاق افتاده در هفته اول باعث شده طی هفت روز نخست این ماه متوسط قیمت هر دلار به حدود 1480 تومان افزایش پیدا کند.

در روز اول دی جهش قیمت هر دلار به نظر می رسد به سطحی رسیده است که باید انتظار فتح قله 1600 تومان و حتی بالاتر را برای دلار داشته باشیم ولی تغییرات به شکل دیگری رقم خورد، طی این روزها می بینیم طی معاملات روزانه بر خلاف ماههای قبل نوسان قیمت شاهد یک فراز و فرود دائمی است.

قیمت از ابتدای صبح تا اواسط روز سیر صعودی دارد و در اواخر روز می بینم که قیمت اندکی تعدل شده و کاهش پیدا می کند، به طور مثال روز دو شنبه قیمت هر دلار در بازار تا 1550 تومان بالا رفت و بعد در اواخر روز کاهش و در انتهای معاملات به 1515 تومان رسید.

اگر فرض کنیم که بازی گر اصلی بازار ارز ایران بانک مرکزی است و مدیران ارزی این بانک نیز به دلیل مشکلات موجود تلاش می کنند کمترین استفاده را از ذخایر ارزی بکنند می توانیم به این نتیجه برسیم که باید بانک مرکزی نحوه عرضه دلار در بازار با به گونه ای تنظیم کند که از یکسو بازار با کمبود ارز مواجه نشود و از سوی دیگر قیمت در بازار به دیل کمبود عرضه به بالا جهش نکند.

در جلسه کمیسیون اقصادی مجلس که با حضور رئیس کل بانک مرکزی و وزیر امور اقتصاد و دارایی برگذار شد همین نکات مطرح شد و البته به نظر می رسد روش عرضه قطره ای و یا لحظه ای دلار نیز در همین جلسه از سوی نمایندگان دولت به صورت سر بسته مطرح شده است.

از هفته گذشته تا امروز بانک مرکزی تمام توجه خود را در عرضه بازار متوجه صرافی های رسمی کرده است و این صرافیها بنا به اشاره بانک مرکزی تنها زمانی عرضه را اغاز می کنند که قیمت در بازار به خط قرمز 1530 تومان نزیدک شده باشد.

همین مسئله باعث شده است که هر روزی که قیمت ها در میانه روز وطی معاملات جاری به حدود 1530 تومان نزدیک شد با عرضه ارز توسط صرافی ها قیمت ها اندکی تعدیل شده و شوک قیمتی تعدیل می شود.

هرچند ادامه این روند و میزان تاثیر گذاری این روش در کوتاه مدت نیز مورد تردید است ولی به هر شکل از رسیدن قیمت دلار به قله 1600 تومان با همین روش جلوگیری شده است. و البته در این میان نکته جالب افزایش قیمت ارز مسافری و نرخ رسمی ارز است که از سوی بانک مرکزی انجام گرفته و اگرچه شاید عنوان شود که این کار برای کاهش رانت ناشی از این دو قیمت فرعی بازار صورت گرفته است ولی به نوعی گویای سیاستهای یک بام چند هوا در سیستم پولی کشور است که از یکسو تلاش می کند قیمت ارز را تعدیل کند و از سوی دیگر خود با دنباله روی از قیمت بازار آزاد به افزایش نرخ های رسمی مبادرت می ورزد.

اما در نهایت باید این واقعیت قبول کرد که نرخ بالای سود معاملات ارزی در سال جاری باعث شده بانک مرکزی نتواند در مقابل سیل تقاضای این بازار مقاومت کند، مقایسه متوسط نرخ ماهیانه دلار طی ماههای گذشته نشان می دهد نرخ سود معاملات دلار در ماههای اخیر به 2.6 درصد رسیده است و البته در همین هفت روز اول دی ماه خرید و فروش هر دلار 7.7 درصد سود به همراه داشته است.

چنین نرخ سودی به قدری در بازار راکد دیگر فعالیت های اقتصادی به قدری جذاب است که باید نگران این باشیم که فعالین اقتصادی با تعطیلی فعالیت های مولد خود به این بازار هجوم بیاورند و البته کمبود نقدینگی که در بخش های مختلف اقتصادی وجود دارد و از زبان فعالان اقتصادی بارها به ان اشاره شده تا حدی به دلیل همین مسئله است.

سر جمع نرخ سود بازار دلالی دلار در نه ماهه نخست امسال به 23.5 درصد می رسد، نرخی که برای هیچ سپرده یک ساله ای توسط بانکها پرداخت نمی شود و البته بابت برخی از عقود بانکی از دریافت کنندگان تسهیلات دریافت می شود.

در تئوری و در حالت کلی می توان گفت که افزایش نرخ ارز می تواند به سود صادرات باشد. میتوان این مسئله را در وضعیت اقتصادی کنونی چنین شرح داد که در حال حاضر تورم در کشور ما بالا و در کشورهای رقیب پایین است که این امر باعث گران‌تر تمام شدن کالاهای صادراتی ما و تنزل قدرت رقابت در دنیا می‌شود. حال اگر قیمت دلار افزایش یابد، درآمد صادرکننده از فروش ارز حاصل از صادرات افزایش یافته و به نوعی فاصله تورم داخلی و خارجی برای او جبران می‌شود.

برای تولیدکننده داخلی نیز تقریبا و از یک نظر رشد قیمت دلار به صرفه است. چرا که کالاهای نهایی وارداتی در برابر کالای تولید داخل گران‌تر تمام می‌شود و قیمت کالای وارداتی واقعی‌تر خواهد بود. وقتی بحث مدیریت واردات مطرح شد، هنوز هم ایده غالب این است که به جای بازی تعرفه‌ای با دادن لیست‌های کالاهای ممنوعه وارداتی، نرخ ارز افزایش یابد و این امر قدرت رقابت تولیدکننده ایرانی را افزایش می‌دهد.

با این حال رشد قیمت ارز ممکن است به رشد قیمت مواد اولیه تولیدکننده ایرانی منجر شده و قیمت نهایی وی را بالا ببرد. در زمینه تامین ماشین‌آلات و خطوط تولید نیز این نگرانی وجود دارد.

از منظر مصرف‌کننده نیز رشد قیمت ارز به رشد قیمت کالای وارداتی و پولی که بیشتر باید بپردازد، منجر می‌شود.به نظر می‌رسد قدرت بانک مرکزی طوری است که دلایلی که می‌گوید بازار ارز از کنترل این بانک خارج شده یا مثلا ذخیره ارزی کم داریم، منتفی باشد.

اما متاسفانه به دلیل عدم شفافیت بازار و عدم اعتماد ناشی از کمبود آمار و اطلاعات مسئله شکل دیگری به خود گرفته است. نوسانات بازار ارز و افت و خیزهای ساعتی نرخ دلار در گام نخست موجب افزایش قیمت‌ها و بیشتر شدن صفرهای واحد پولهایمان شد. ریال به عنوان واحد رسمی پول کشورمان هر روز بی‌ارزش‌تر از گذشته شد تا جایی که رسیدن دلار به نرخ 1500 تومان، نفس‌های ریال ایرانی را به شماره انداخت. در این شرایط بود که تومان هم به عنوان واحد پول رایج کشورمان در بازار کالاهای لوکس و وارداتی عرصه را خالی کرده و جایش را به دلار داده است.

بر اساس آمارهای بانک مرکزی متوسط قیمت هر دلار در بازار آزاد ایران طی سال 89 معادل یک هزار و چهل و چهار تومان بوده است در حالی که متوسط قیمت هر دلار در بازار آزاد این روزها به حدود یک هزار و 515 تومان رسیده است این مسئله کاهش 37 درصدی ارزش ریال در مقابل دلار را به دنبال داشته است.

این کاهش ارزش در حالی اتفاق می‌افتد که بانک مرکزی در ایران به عنوان متولی بازار ارز و مسئول حفظ ارزش پول ملی همواره تلاش داشته است جلوی رشد بی رویه قیمت دلار را در بازار ایران بگیرد. این سیاست اگرچه از سوی اقتصاددانان کلاسیک مورد نقد بوده است و حمایت از افزایش نرخ برابر دلار و ریال را به عنوان تنها ابزار تشویق به صادرات در کشور مطرح کرده‌اند ولی با توجه به وابستگی تا 70 درصدی تولیدکنندگان داخلی به کالاهای وارداتی رهاسازی نرخ ارز در بازار به معنی تزریق تورم شدید به بازار مصرف است که دولت‌ها همیشه تلاش داشته‌اند از این موضوع پرهیز کنند اگرچه افزایش نرخ ارز در بازار به عنوان یک محل درآمد و راهی جهت پوشاندن کسری بودجه نیز برای دولت ها‌ همیشه جذاب بوده است. به هر شکل برآیند همه عوامل موثر در نرخ ارز نشان می‌دهد که اصلا بعید نیست، دولت بودجه سال آینده را با نرخ دلار 1200 تومانی نبندد. هر چند در مورد تاثیر کاهش ارزش ریال در افزایش صادرات نیز باید گفت روند اتفاق افتاده تاکنون تاثیری بر افزایش صادرات نداشته و آنچه در واقع به افزایش صادرات منجر شده رشد قیمت جهانی نفت بوده است. والا در حالی که واحد پول ایران به دومین پول بی ارزش دنیا بدل شده باید شاهد رخداد جهشی بزرگ در بخش صادرات می بودیم.

تغییر واحد پولی از ریال به دلار

از سوی دیگر در حالی تاثیر روند صعودی دلار در افزایش قیمت ها به وضوح احساس می شود که در پنج ماهه دوم سال جاری رشد 30 درصدی قیمتها و رسیدن نرخ تورم به مرز 20 درصد (طبق آمار بانک مرکزی) اتفاقی بود که بر حذف ریال از بازار مبادلاتی ایران و جایگزینی دلار به جای آن صحه گذاشت.

وقتی سری به بازار کالاهای لوکس و وارداتی می زنیم بیش از سایر بازارها بی ارزش شدن ریال را احساس می کنیم. بازار طلای کریمخان زند و بازار ساعت‌ها و لپ‌تاپ‌ها و کالاهای لوکس وارداتی، دیگر جایی برای واحد پولی ریال و حتی تومان ندارند.

گزارشات به دست آمده از بازار فروش کالاهای وارداتی از جایگزینی رسمی دلار به جای ریال حکایت می‌‌کند. کم نیستند شرکت‌ها و مغازه دارانی که برای پوشش نوسانات قیمت دلار فاکتورهای فروش کالا را با نرخ دلار می‌نویسند. به عنوان مثال دیگر لپ تاپ با مدل x را با قیمت چند میلیون تومان ارائه نمی‌شود بلکه در فاکتورها نرخ‌ها به دلار لحاظ می‌شود و در زیر قیمت با ذکر تبصره‌ای قید می‌شود که قیمت با دلار روز محاسبه می‌شود. در این شرایط اگر مشتری قصد پرداخت واحد پولی خودمان را داشته باشد، بهای آن کالا با نرخ دلار در بازار آزاد محاسبه می‌شود.

برخی فروشندگان نرخ دلار را محاسبه کرده و وجه ریال از مشتری دریافت می‌کنند. برخی دیگر پارا فراتر گذاشته و در قبال فاکتور فروش بر پایه دلار، اسکناس دلار تحویل می‌گیرند. در حقیقت بازار، سال جاری را زمان مناسب برای تغییر واحد پولی می‌داند و "دلار" را برای جایگزینی "ریال" انتخاب کرده است.

یقینا حفظ ارزش پول ملی بسیار اهمیت دارد و زمزمه اجرای طرح هایی مثل حفظ صفرها از پول ملی و مانند آن نشان می هد که این موضوع دغدغه بانک مرکزی هم هست. امید است که در روزهای آینده شاهد سر و سامان گرفتن بازار ارز باشیم و با تعادل مجدد بازار ادعاها مبنی بر تلاش دولت برای تامین نقدینگی از بین برود. خاصه اینکه زمزمه هایی از اجرای فاز دوم هدفمندی به گوش می رسد که اجرای درست آن جدای از در دسترس بودن آمار و اطلاعات به امنیت اقتصادی وابسته است.

منابع:خبرآنلاین/ سایت پارمیر

لینک های مرتبط:

اندر احوالات بازار ارز

دریای بازار سکه و ارز همچنان مواج