تبلیغات خلاف عفت
بررسی خلاء های قانونی صدا وسیما در خصوص حجاب و حیا (1)
[1] .... از تجربه های موفق یا ناموفق دوره ی پنجساله ی باید برای رساندن این رسانه به این کیفیت برتر سود ببرید و با زمانبندی برنامه ها و تعیین شاخصهای قابل اندازه گیری، حرکت مجموعه را تکمیل یا تصحیح نمائید. انتظار دارد نشانه های این تحول در اولین سال مسئولیت جنابعالی مشاهده شود . توفیق شما را از خداوند متعال خواستارم. سید علی خامنه ای 16/آبان/1388
مقدمه:
تاكید و سفارش اساسی رهبر معظم انقلاب اسلامی در حكم تمدید دوره ریاست سازمان صدا و سیما در مورخ 16/آبان/1388، مبنی بر نزدیك كردن و رساندن صدا و سیما به عنوان رسانهای فرهنگساز، به طراز رسانه ای كه دین و اخلاق و امید و آگاهی، بارزترین نمود آن باشد انتظار مشاهده نشانههای این تحول در اولین سال پس از انتصاب مجدد ریاست كنونی[1] از یكسو و ملاحظه بند دوازدهم مصوبه 12/7/1384 شورای عالی انقلاب فرهنگی كه مقرر می دارد: «سازمان صدا و سیما در حوزه روابط خصوصی و اجتماعی به كاهش حساسیتهای جامعه در رعایت حدود و مسائل شرعی و ترویج گناه دامن زده است» از سوی دیگر ، معضلی واقعی را در این خصوص نمایان می كند.
بدین ترتیب یكی از خلاء های جدی قانون صدا وسیما در خصوص حجاب و عفاف و مسایل مربوط به آن است ؛در همین راستا و با عنایت به تقدیم طرح جدید اداره صدا وسیما به مجلس شورای اسلامی تلاش می كنیم طی یك سلسله مقالات این موضوع را بررسی و خلاء های قانونی مربوطه را گوشزد نماییم .
مراجع مختلف قانونی مصوبات گوناگونی را در خصوص این موضوع به تصویب رساندهاند. رفع خلاها و اشكالات موجود در نحوه اجرای آنها نیازمند بررسی و نقد هریك از مصوباتی است كه ممكن است در این خصوص مورد استناد قرار گیرند؛ عمده این مصوبات عبارتند از:
1-1. اطلاق صدر اصل یكصدوپنجاه و هفتم قانون اساسی،
2-1. بند «خ» و «ت» مصوبه 27/12/1358 شورای انقلاب اسلامی،
3-1. بند «الف» ماده هفتم و هشتم قانون اداره صدا و سیما 8/10/1359،
4-1. بند «ج» ماده نوزدهم قانون خط مشی و اصول برنامههای صدا و سیما 17/4/1361،
5-1. اطلاق ماده (11) قانون اساسنامه سازمان صدا و سیما 27/7/1362،
6-1. مصوبه 26/8/1371 شورای عالی انقلاب فرهنگی" بررسی سیاستهای سینما، تئاتر صدا و سیما" ،
7-1. مصوبه 6/12/1376 شورای عالی انقلاب فرهنگی "اصول و مبانی و روش های گسترش فرهنگ عفاف"
8-1. نظریه مورخ 15/11/79 شورای محترم نگهبان در خصوص منع صدا و سیما از تأمین كسریبودجه از طریق افزایش بی رویه پخش آگهی های مغایر فرهنگ عفاف و حجاب و...
9-1. مصوبه 4/5/1384 شورای عالی انقلاب فرهنگی" راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف"،
10-1. مصوبه 12/7/1384 شورای عالی انقلاب فرهنگی "راهبردها و راهكارهای ارتقای فعالیتهای سازمان صدا و سیما" .
با عنایت به ماده (15) این مصوبه كه مقرر میدارد "آگهیهای تبلیغاتی كه از طریق رسانههای همگانی (رادیو، تلویزیون ...) پخش و انتشار مییابد تابع مقررات این مصوبه میباشد" از لحاظ شمول آن نسبت به صدا و سیما هیچ تردیدی نیست
11-1. مصوبه 13/10/1384 شورای عالی انقلاب فرهنگی "راهكارهای گسترش فرهنگ عفاف و حجاب" .
12-1. ضوابط فاقد ضمانت اجرای افق رسانه مدون سال های 1384، 1385 و 1386.مركز طرح و برنامهریزی صدا و سیما .
13-1. ماده دوم قانون سامان دهی مد و لباس مصوب 12/10/1385 و ( بخش ه ) آیین نامه اجرایی مصوب 12/3/1387 هیات وزیران .
14-1. حكم رسمی رهبر معظم انقلاب در تمدید دوره ریاست سازمان صدا و سیما مورخ 16/8/1388، مبنی بر انتظار مشاهده نشانههای تحول سازمان در اولین سال و رسیدن به طراز رسانه ای كه دین و اخلاق بارزترین نمود آن باشد .
پس از این مقدمه ضروری، در این مقاله تلاش می كنیم بررسی اطلاق صدر اصل یكصدوپنجاه و هفتم قانون اساسی و اطلاق ماده (11) قانون اساسنامه صدا و سیما 27/7/1362 را و نیز مصوبه 27/12/1358 شورای انقلاب اسلامی را تقدیم نماییم .
سلسله مقالات مربوط به این بحث:
اطلاق صدر اصل یكصدوپنجاه و هفتم قانون اساسی و اطلاق ماده (11) قانون اساسنامه صدا و سیما 27/7/1362
اطلاق صدر اصل یكصدوهفتادوپنجم قانون اساسی خصوص رعایت موازین اسلامی، صرفا اشارهای كلی محسوب میگردد؛ همچنین اطلاق ماده (11) قانون اساسنامه صدا و سیما 27/7/1362، اشاره ای اجمالی و كلی بر رعایت موازین اسلامی در گسترش مبادلات و ارتباطات بینالمللی از طریق تولید برنامههای مفید رادیو تلویزیونی و عرضه آن در سطح جهانی است .
بدینترتیب در وهله نخست به نظر میرسد در خصوص نحوه اجرای عفاف و حجاب در دو مصوبه فوق الاشعار بهدلیل كلی بودن وجایگاه آنها كه طبیعتا بیشتر در مقام سیاستگذاری و جهتدهی است، نمیتوان ارزیابی دقیق، منسجم و غیرقابل خدشهای را ارائه نمود و در واقع ارزیابی تحقق این سیاستها و اهداف را باید در مصادیق جزئیتر آنها كه در قوانین پس از آنها تبلور یافته است لحاظ ، ارزیابی و استنباط نمود؛
به عبارت دیگر این ها آنقدر كلی است كه خلاء موجود در خصوص حجاب و عفاف در قوانین صدا و سیما را ابدا مرتفع نمی كند و ضرورت رفع خلاء اشاره شده را نمی توان به بهانه وجود این مقرره ها منكر شد .
2. مصوبه 27/12/1358 شورای انقلاب اسلامی
هرچند عنوان این مصوبه در خصوص تاسیس و نظارت بر نحوه كار و فعالیتهای كانونهای آگهی و تبلیغاتی است اما با عنایت به ماده (15) این مصوبه كه مقرر میدارد "آگهیهای تبلیغاتی كه از طریق رسانههای همگانی (رادیو، تلویزیون ...) پخش و انتشار مییابد تابع مقررات این مصوبه میباشد" از لحاظ شمول آن نسبت به صدا و سیما هیچ تردیدی نیست.
در خصوص عفاف و حجاب نیز هرچند این مصوبه با این عنوان مفادی را به صراحت مقرر نمیدارد اما در دو بند «ث» و «خ» بهگونهای این موضوع را دربرمیگیرد و پوشش میدهد؛ براساس بند «ث» این مصوبه آگهیهای تبلیغاتی (صدا و سیما) نباید محتوی گفتار یا تصاویری باشد كه برای اخلاق و معتقدات مذهبی و عفت عمومی توهینآمیز باشد؛ همینطور بند «خ» این مصوبه مقرر میدارد: تبلیغاتی كه مروج فساد و برخلاف عفت عمومی باشد، ممنوع است.
اشكال و خلائی كه در این مصوبه نسبت به موضوع الزام كامل صدا و سیما به رعایت عفاف و حجاب ، به نظر می رسد قبل از همه فقدان ضمانت اجرای قانونی و خصوصا كیفری و نیز عدم تبیین شاخص های كمی و كیفی و حتی اصل عناصر تشكیل دهنده عفت و اخلاق و معتقدات مذهبی است ، علیهذا ارزیابی دقیق قطعی و محكمی را نمی توان از حسن یا سوء اجرای این مقرره ارایه داد و لذا چنانكه ملاحظه خواهیم كرد مراجع مختلف قانون گذاری را از پرداختن به این موضوع به صورت دقیق تر بی نیاز ننموده و شاهد ادامه سیر مصوبات در این خصوص هستیم كه طرح تاره تقدیم شده قانون اداره صدا و سیما باید تلاش كند در این موضوع خلاء ها را پر كند .
براساس بند «ث» این مصوبه آگهیهای تبلیغاتی (صدا و سیما) نباید محتوی گفتار یا تصاویری باشد كه برای اخلاق و معتقدات مذهبی و عفت عمومی توهینآمیز باشد؛ همینطور بند «خ» این مصوبه مقرر میدارد: تبلیغاتی كه مروج فساد و برخلاف عفت عمومی باشد، ممنوع است
نتیجه گیری
پراکندگی قوانین و مصوبات در این خصوص برخلاف اصول حقوقی و منطق قانونگذاری است و این امر سازمان صدا و سیما را برآن داشته تا راسا اعمال سلیقه نموده و به ظاهر ضوابطی را توسط مركز طرح و برنامهریزی صدا و سیما تعیین نموده كه متأسفانه فاقد هرگونه ضمانت اجرا نیز هست و در آخرین سطرش به صراحت نقض هریك از ضوابط را ( بدون استثنا ) حق مدیر محترم شبكه به شمار آورده است! مساله ای كه می تواند یكی از خلاء های طرح تقدیم شده به مجلس شورای اسلامی به شمار آید و ضرورت بررسی طرح را در صحن مجلس و نه صرفا در قالب اصل 85 و كمیسیون فرهنگی تاكید نماید .
ادامه دارد......
رضا زهروی/مدرس حوزه و دانشگاه بخش حقوق تبیان
منابع و مآخذ .
1- قانون اساسی،
2- مصوبه 27/12/1358 شورای انقلاب اسلامی،
3- قانون اداره صدا و سیما 8/10/1359،
4- قانون خط مشی و اصول برنامههای صدا و سیما 17/4/1361،
5- قانون اساسنامه سازمان صدا و سیما 27/7/1362،
6-مصوبه 26/8/1371 شورای عالی انقلاب فرهنگی" بررسی سیاستهای سینما، تئاتر صدا و سیما" ،
7- مصوبه 6/12/1376 شورای عالی انقلاب فرهنگی "اصول و مبانی و روش های گسترش فرهنگ عفاف"
8- نظریه مورخ 15/11/79 شورای محترم نگهبان در خصوص منع صدا و سیما از تأمین كسریبودجه از طریق افزایش بی رویه پخش آگهی های مغایر فرهنگ عفاف و حجاب و...
9-مصوبه 4/5/1384 شورای عالی انقلاب فرهنگی" راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف"،
10-مصوبه 12/7/1384 شورای عالی انقلاب فرهنگی "راهبردها و راهكارهای ارتقای فعالیتهای سازمان صدا و سیما" .
11-مصوبه 13/10/1384 شورای عالی انقلاب فرهنگی "راهكارهای گسترش فرهنگ عفاف و حجاب" ،
12- ضوابط فاقد ضمانت اجرای افق رسانه مدون سال های 1384، 1385 و 1386.مركز طرح و برنامهریزی صدا و سیما .
13- قانون سامان دهی مد و لباس مصوب 12/10/1385
14- آیین نامه اجرایی مصوب 12/3/1387 هیات وزیران در اجرای ماده یازده قانون سامان دهی مد و لباس .
15- حكم رسمی رهبر معظم انقلاب در تمدید دوره ریاست سازمان صدا و سیما مورخ 16/8/1388.