مشق زندگی (8)
دوست و دشمن خدا نباش!
اشاره:
نوشتار پیش رو، به صورت گزینشی به شرح احادیث شیعی می پردازد، بیشتر احادیث این مجموعه توسط مراجع عظام تقلید، آقا مجتبی تهرانی(سخنرانی معظم له در مسجد بازار تهران)، آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله مظاهری شرح و بسط یافته اند.
رُوِیَ عَنْ مُحمَّدِ بن علیٍ الجَواد علیهماالسلام قال:
لَا تَكُنْ وَلِیّاً لِلَّهِ فِی الْعَلَانِیَةِ عَدُوّاً لَهُ فِی السِّرِّ
بحارالانوار جلد75، صفحه 365
ترجمه حدیث: در ظاهر و آشكار، خودت را دوست خداوند نشان مده، (در حالی كه) در پنهان و در درون، دشمن خدا باشی.
شرح حدیث: گاهی در مقابل عَلَن، خِفاء است. معنای خفاء و علن، عرفی است. خفاء، جایی است که انسان تك و تنها باشد و كس دیگری نباشد. علن، یعنی غیر از خودِ شخص، كس دیگری هم حضور داشته باشد. گاهی در مقابل علن، سرّ است؛ كه این با قبلی متفاوت است. سرّ، یعنی درون؛ یعنی در دلت یك چیزی باشد، اما به زبانت چیز دیگری بگویی.
ما در روایات هر دو را داریم؛ هم «علن در مقابل خفاء» و هم «علن در مقابل سرّ»، که در این روایت، علن در مقابل سرّ مطرح شده است. و آن این است كه پیش روی مردم، خودت را دوست خدا و فردی متشرّع و متدیّن جلوه دهی ولی در آنجایی كه كسی نیست، معصیت کنی؛ یعنی كارهایی انجام دهی كه مورد رضای خدا نیست.
در اینجا نكته ای را تذکّر بدهم كه «حفظِ ظاهر» با «ظاهرسازی» تفاوت دارد و عدّهای هم اینها را با هم اشتباه میكنند. حفظِ ظاهر، یعنی كسی كه از نظر درونی، آدم معتقدی است، امّا ایمانش به آن درجه ای نرسیده كه بر روی تمام اعضاء و جوارحش، اثر بگذارد تا به تمام دستورات ظاهری اسلام مقیّد شود، ظاهر خود را اصلاح نماید و كارها و اعمالش را بر طبق دستورات شرع تنظیم كند. به این سنخ از افراد گفته میشود که: حفظ ظاهر كن! تویی كه از نظر درونی انسان معتقدی هستی، ولی ضعف ایمانی داری، از نظر ظاهر، اعمالت را درست كن تا با این كارهای خوب، درونت هم خوب شود و ایمانت قوی گردد. این كارِ بسیار خوبی است و بر روی انسان، نقش سازندگی دارد. انسانی كه معتقد و مؤمن است ولی ایمانش ضعیف است، می تواند از راه حفظِ ظاهر، باطنش را هم اصلاح كند.
اما «ظاهرسازی» یعنی چه؟ معنای ظاهرسازی این است که انسان، صورت ظاهرش را متشرّع جلوه بدهد، ولی در همان ظاهر، خلاف شرع هم مرتكب شود. در جایی متشرع است و در جایی دشمن خدا است. او دارد «ظاهرسازی» می کند نه «حفظ ظاهر»! این با آن مورد قبلی تفاوت دارد. این فرد ظاهرسازی می كند؛ مثلاً دعا می خواند و... ولی میبینی در یك جاهایی خلاف شرعِ بیّن هم مرتكب می شود؛ مال مردم می خورد، دروغ می گوید، غیبت می كند. این را میگویند ظاهرسازی.
در این روایت از «حفظِ ظاهر» نهی نشده است. بلكه كسی مورد نظر است که در باطن به این كارها اعتقاد ندارد ولی در ظاهر، ظاهرسازی می كند و خودش را متشرّع جلوه می دهد. او ادّعا می کند که خدا و قیامت سَرَم می شود، اما باطناً اینطور نیست. لذا می بینیم از نظر ظاهر، گاهی خلاف شرع هم مرتكب می شود.
«لَا تَكُنْ وَلِیّاً لِلَّهِ فِی الْعَلَانِیَةِ عَدُوّاً لَهُ فِی السِّرِّ» یك چنین آدمی نباش؛ چون راه به جایی نخواهی برد. این را هم بدان که این رفتار، از شاخه های نفاق است! چه بسا كسانی كه از نظر باطن مشكل دارند و ظاهرشان هم مثل باطنشان است، از این آدم بهتر هستند. چه بسا اگر اینها توبه كنند، بیشتر مورد مغفرت الهی قرار بگیرند، (نسبت به کسانی که ظاهرسازی می کنند و با ظاهرسازی دیگران را فریب می دهند.)
فرآوری: شکوری_دین و اندیشه
چهارشنبه 2 تیر 1389 – 10 رجب 1431. مسجد جامع بازار تهران
