مرز همکاری ایران با روسیه
در ادامه "نشست روسیه و ایران" کارشناسان با اشاره به تاثیر امتیازهای رد و بدل شده میان واشنگتن و مسکو بر سیاست کرملین در قبال تهران بر لزوم تحلیل صحیح و واقع بینانه برای تقابل با سیاستهای ضد ایرانی تاکید کردند.
"حسن بهشتی پور" در آغاز سخنان خود نسبت به اینکه در این نشست کسی نیست که از موضع روسیه سخن بگوید انتقاد کرد. وی دربیان چرایی رفتار روسیه در قبال ایران گفت: تغییر در رفتار روسیه کاملا مشهود است و در توضیح اینکه چرا روسیه این رفتارها را از خود نشان می دهد نباید تمام مسائل را به موضع روابط آمریکا و روسیه و تاثیر آن بر ایران مربوط کرد بلکه مسائلی چون اقدامات تهران و روابط ایران و روسیه و همچنین منافع ملی روسها و بازتعریف آن در این موضوع تاثیر گذار هستند.
بهشتی پور در ادامه گفت: در مورد تغییر ایجاد شده در سیاستهای روسیه باید این نکته روشن شود که این تغییر در چه حوزه ای بوده و وقتی ما می گوئیم که روسیه سیاست خود در قبال ایران را تغییر داده آیا این به آن معناست که روسها قبلا دوست ایران بوده و الان دشمن شده اند؟ به نظر من تغییر اساسی ایجاد شده در مورد سیاست روسیه در قبال ایران مربوط به برنامه هسته ای است.
این تحلیلگر مسائل بین الملل در توضیح بیشتر این مطلب گفت: به عنوان سرفصل در این موضوع باید به سخنرانی پوتین در کنفرانس امنیتی مونیخ در سال 1385 اشاره کنم که در آن پوتین به شدت از سیاستهای آمریکا و بویژه طرح سپر موشکی انتقاد کرد و اگر ما آن سخنرانی را با سخنان اخیر مدودف مقایسه کنیم تغییر را کاملا احساس می کنیم.
وی در ادامه افزود: برای اولین بار یک مقام بلندپایه روسی از احتمال تولید سلاح هسته ای در ایران سخن می گوید و این مطلبی است که بارها از سوی مقامات غربی و صهیونیستی ادعا شده است و این همزبانی مدودف با مقامات و رسانه های غربی و صهیونیستی نکته ای قابل توجه است و می تواند شاخصی مهم در تحلیل نوع نگاه روسیه به ایران باشد.
بهشتی پور در ادامه گفت: این تغییر از بیش از یک سال و نیم قبل آغاز شده یعنی زمانی که اوباما در آمریکا به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد و تغیبراتی را در سیاستهای آمریکا اعمال کرد که تغییر در سیاستهای واشنگتن در قبال مسکو یکی از آن تغییرات بود.
"محمود شوری" دیگر کارشناس حاضر در این نشست در تحلیل سیاستهای روسیه در قبال ایران گفت: بحث روابط روسیه و ایران را باید در سطوح مختلف دنبال کرد.روابط فعلی ایران روسیه در سه سطح دو جانبه، منطقه ای و بین المللی دنبال می شود که در هر یک از سطح ها منطق خاص خود را دارد.
شوری در ادامه افزود: در مورد روابط دو جانبه، ما روابط اقتصادی با روسیه داریم و آن را دنبال می کنیم. در بعد منطقه ای موضوع رژیم حقوقی دریای خزر، تحولات آسیای میانه و حتی تحولات خاورمیانه ایران و روسیه با یکدیگر رابطه دارند و در بعد بین المللی بیشترین رابطه مربوط به برنامه هسته ای ایران بود.
این کارشناس مسائل بین الملل در ادامه گفت: در بعد بین الملل تغیبراتی رخ داده که آمدن مدودف به جای پوتین و تغییر دیدگاه های آنها با یکدیگر از اتفاقاتی است که نباید آنها را نادیده گرفت. در این میان وجود موارد دیگری همچون قصد روسیه برای خارج شدن از وضعیت یک صادر کننده مواد خام و تبدیل شدن به یک قدرت تاثیر گذار در بعد بین الملل از نکاتی است که در تغییر سیاستهای روسیه تاثیر گذار بوده اند.
به اعتقاد شوری نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که روابطی که ایران در سه سطح با روسیه دارد به یکدیگر مرتبط نیستند در حالی که کشورهای دیگر تلاش می کنند تا از روابط دوجانبه در روابط منطقه ای و از روابط منطقه ای در روابط بین الملل سود لازم را ببرند. در مورد روابط دو جانبه ایران و روسیه تغییری ایجاد نشده و روابط اقتصادی ما همچنان دنبال می شود و اخیرا نیز نقشه راه 30 ساله در بخش انرژی میان ایران و روسیه به امضا رسید.
محمود شوری در ادامه صحبتهای خود در خصوص روابط منطقه ای ایران و روسیه نیز گفت: در دوره ای از زمان همکاری های گسترده ای میان ایران و روسیه در مورد مسائل منطقه ای وجود داشت، اما در سالهای اخیر به نظر می رسد که روسیه دیگر در مسائل منطقه ای اهمیتی به نقش ایران نمی دهد و کشورهای منطقه خاورمیانه نیز به جایی رسده اند که دیگر جا برای نقش آفرینی کشورهایی چون ایران و ترکیه کم تر شده است.
حسن بهشتی پور در مخالفت با این سخنان شوری گفت: به اعتقاد من هنوز موارد زیادی در خاورمیانه وجود دارد که نقش ایران در آنها انکار ناشدنی است؛ مواردی چون لبنان، فلسطین، عراق و دیگر موارد که همکاری با ایران می تواند مشکلات آنها را کاهش دهد.
شوری در ادامه سخنان خود به سطح بین المللی روابط ایران و روسیه اشاره کرد و گفت: در این سطح از روابط تغییراتی رخ داده است. در مورد روابط روسیه و آمریکا باید به مواردی توجه کرد و یکی از موارد بحث موارد بنیادین در روابط این دو کشور است که بحث امنیت جهانی یکی از آنهاست که هر دو کشور به شدت نسبت به این موضوع حساس هستند و این موضوع ربطی به مدودف و پوتین ندارد و در طی 20 سال گذشته همواره در بعد بین الملل برای روسیه مطرح بوده و نقش روسها در امنیت جهانی به اندازه ای سهمی بوده که غرب برای آنها قائل بوده است.
شوری در ادامه افزود: به نظر می رسد که در دوران اوباما سهم اهدایی به روسیه در مورد امنیت بین الملل بیشتر شده و از همین رو تحرکات روسیه در این بخش افزایش یافته و در مورد بازار جهانی نیز این نکته قابل لمس است که روسیه احساس مسئولیت بیشتری در این بخش نسبت به گذشته می کند. و هر کشوری که بخواهد در این دو موضوع ( امنیت جهانی و نظام اقتصاد بین الملل ) خلل وارد کند روسیه با آن برخورد می کند. البته در این میان موضوعاتی چون مسئله گرجستان، اوکراین و قرقیزستان رخ می دهد که موجب نزدیکی و یا دوری روسیه و آمریکا می شود.
به اعتقاد شوری، ایران در روابط خود با روسیه نباید به این موارد توجه کرده و بر اساس تنشهای میان واشنگتن و مسکو اقدام کند بلکه باید بداند که روسیه در مورد چه مسائلی حساسیت دارد تا با بهره گرفتن از شرایط اوضاع را به نفع خود تغییر دهد.
"بهرام امیر احمدیان" دیگر کارشناس حاضر در این نشست در پاسخ به اینکه آیا رفتار روسیه در قبال ایران تغییر کرده است یا خیر گفت: تمام این تغییراتی که ما فکر می کنیم در روابط ایران و روسیه رخ داده شاید به این خاطر باشد که تهران استراتژی مناسبی در قبال روسیه ندارد. همانطور که دوستان اشاره کردند روسیه هیچ گاه خواهان شکل گیری ایرانی قدرتمند در مرزهای جنوبی خود نبوده است.
امیر احمدیان در ادامه گفت: در تمام 30 سال گذشته و در موارد متعددی چون دریای خزر، قفقاز و دیگر مسائل، روسیه رفتار خود در قبال ایران را نشان داده و آن این است که مسکو خواهان شکل گیری ایرانی قدرتمند در جنوب مرزهای خود نیست.
وی در ادامه به تصویب چهارقطعنامه ضد ایرانی در شورای امنیت اشاره کرد و گفت: در تمامی این قطعنامه ها روسیه علیه ایران رای داده و آنگاه ما می گوئیم که رفتار مسکو در قبال تهران تغییر کرده، اگر روسیه قطعنامه اخیر علیه ایران را وتو می کرد آنگاه می توانستیم بگوئیم که رفتار مسکو در قبال تهران تغییر کرده است. به نظر من رسانه ها باید در این امر تلاش بیشتری را به خرج دهند و واقعیتها را برای مردم بازگو کنند.
امیراحمدیان در ادامه به وضعیت ژئوپلتیک روسیه اشاره کرد و گفت: روسیه در مرزهای غربی و جنوبی خود احساس مشکل می کند. در بعد جنوب همکاری با ایران تا زمانی ادامه خواهد داشت که آمریکا وارد بازی نشده باشد ولی اگر آمریکا وارد شود و روسیه در تعامل با این کشور بتواند بر مشکلات مرزهای غربی خود غلبه کند روسیه دیگر نیازی به ایران نخواهد داشت.
این کارشناس مسائل روسیه در ادامه تاکید کرد: بنابراین نمی توان گفت روسیه در سیاست خود در قبال ایران تغییر ایجاد کرده چون همان دیگاه عدم شکل گیری ایرانی قدرتمند را دنبال می کند. و به اعتقاد من مشکل دیگری که در این میان وجود دارد آن است که ما برداشت صحیحی از موقعیت خود نداریم و در این بخش ضعیف عمل کرده ایم.
به اعتقاد وی اگر برداشت ما از موقعیت خود تحلیل درستی بوده چرا خط لوله باکو-جیحان از ایران عبور نکرد؟ چرا پروژه ناباکو بدون ایران مطرح شده و به پیش می رود .
به اعتقاد امیر احمدیان در ژئوپلتیک گفته می شود هر واحدی که جایگزین نداشته باشد ارزشمند است و وقتی جایگزین پیدا شد دیگر ارزشی ندارد هم اکنون روسیه برای ایران جایگزین دارد و بر همین اساس ما باید از وضعیت خودمان تحلیل درست و به روزی داشته باشیم.
وی در ادامه به رقابت روسیه با ایران در بخش صادرات گاز اشاره کرد و گفت: می گویند در امر صادرات گاز به اروپا ایران با روسیه رقابت می کند اما حقیقت آن است که صادرات روسیه در واقع انجام می شود اما صادرات گاز ایران به اروپا فقط در حد حرف است و به عبارت دیگردر این مورد ما وارد کننده گاز هستیم.
امیراحمدیان در ادامه به آمارهای موجود در این رابطه اشاره کرد و گفت: بر اساس اعلام شرکت ملی نفت ایران نیازمند سالانه سرمایه گذاری 20 میلیارد دلاری در حوزه های گازی خود است که برای 10 سال این میزان به 200 میلیارد دلار می رسد و خوب ایران این توان را ندارد بنابراین نمی تواند در امر صادرات گاز با روسیه رقابت کند.
مسئله دیگری که از سوی امیراحمدیان مورد اشاره گرفت وزن ایران در مبادلات اقتصادی با روسیه بود. وی با اشاره به آمار های موجود در این رابطه گفت: ایران در حدود یک درصد از تجارت خارجی روسیه را در اختیار دارد. بنابراین هیچ کشوری نمی آید مبادلات 20 درصدی یا 30 درصدی را با طرفهای دیگر فدای مبادلات یک درصد بکند بنابراین لزوم برداشت صحیح از توان ایران در امر داد و ستد اقتصادی با روسیه نیز مهم است و به نظر من بهتر است در این مورد با واقعیت کنار بیائیم و واقعیت گرایی را نیز مد نظر قرار دهیم.
در مرحله بعد درمورد اینکه آیا حضور لابی صهیونیست ها در روسیه و اینکه آیا نسبت "مدودف" با یهودیان تاثیری در رویکرد جدید روسیه در قبال ایران داشته یا خیر پرسشی مطرح شد که "حسن بهشتی پور" در پاسخ به این پرسش گفت : این مورد نمی تواند به عنوان یک عامل مستقل تاثیر گذار مطرح باشد بلکه باید آن را در چارچوب یک تسهیل کننده ( کاتالیزور ) در نظر گرفت.
بهشتی پور در ادامه گفت: با این وجود نمی توان این نکته را نادیده گرفت که رژیم صهیونیستی از نزدیک مناسبات ایران و روسیه را تعقیب می کند و از هر موقعیتی استفاده می کند تا فاصله روسیه از ایران را بیشتر کند اما اینکه آیا ارتباط مدودف با یهودیان در رویکرد روسیه در قبال ایران تاثیر گذار بوده را نمی توان به عنوان یک مولفه مستقل در نظر گرفت اما می توان گفت که این نوع نگاه نقش تسریع کننده در سیاست های روسیه را داشته است.
موضوع بعدی که در این نشست مطرح شد درباره نقش پوتین در سیاست خارجی روسیه و اینکه "مدودف زیر سایه پوتین فعالیت می کند" و اینکه آیا "هدف مدودف از ایراد سخنرانی های اخیر هموار کردن مسیر پیروزی در انتخابات آتی ریاست جمهوری روسیه است؟" بود که دکتر علایی در پاسخ گفت: طبیعتا هر کسی که به قدرت می رسد با حمایت کس دیگری روی کار آمده اما بعد از مدتی می بیند که خوب قدرت خوب است و می خواهد در این سمت بماند. اما من فکر می کنم که پوتین همچنان تاثیر گذاری خود را در سیاست های روسیه دارد.
علایی در ادامه گفت: به جای اینکه به تاثیر پوتین بر مدودف و یا برعکس پرداخته شود بهتر است در این مورد بحث شود که روسیه چه تغییراتی داشته که فرقی نمی کند چه کسی در راس کار باشد و مطمئنا اگر پوتین هم رئیس جمهور روسیه بود همین اقدامات و سخنان مدودف را ایراد می کرد.
"واقعیت این است که روسیه در وضعیتی قرار گرفته که دو مسئله اساسی را پیش روی خود دارد و باید این دو مسئله را برای خود حل کند و بر اساس این دو مسئله فرقی نمی کند چه کسی در این کشور روی کار باشد. اولین مسئله آن است که روسیه باید جایگاه بین المللی خود را بازسازی کرده و خود را تدبیل به یک قدرت تاثیر گذار در حوزه بین الملل کند و اگر از این بعد به رفتار روسیه در قبال آمریکا و اروپا نگریسته شود بهتر می توان آن را درک کرد."
"مسئله دوم موضوع توانمندی اقتصادی روسیه است. با آنکه سالها از فروپاشی شوروی می گذرد اما روسیه هنوز نتوانسته بر مشکلات اقتصادی خود فائق بیاید و این کشور از لحاظ فناوری هنوز در همان سالهای زمان فروپاشی به سر می برد و این در حالی است که چین در 20 سال گذشته یک جهش قابل لمس را در حوزه فناوری داشته است. بنابراین هر کسی که در روسیه در جایگاه قدرت قرار می گیرد باید با این مشکلات دست و پنجه نرم کند و اگر روسیه نتواند براین مشکلات فائق بیاید ممکن است موضوعاتی چون مسائل کشورهای تازه استقلال یافته، گسترش ناتوبه شرق و شیطنت های آمریکا درحوزه قدرت روسیه آغاز شود.
امیراحمدیان در تکمیل این مطلب گفت : برخلاف آنچه مشاهده می شود آنچه در روسیه حقیقت دارد آن است که روسیه فقط یک حزب دارد و آن هم حزب "روسیه واحد" است و پوتین هم دبیر کل آن است. استراتژی روسیه مشخص است و آن تبدیل شدن به یک کشور صنعتی است و فرقی نمی کند چه کسی در راس امور باشد. وضعیت حاضر در روسیه آن است که این کشور از لحاظ فناوری و تکنولوژی به هیچ وجه توان مقابله با غرب را ندارد.
به گفته این کارشناس مسائل روسیه، هم اکنون در خیابان های روسیه ماشینهای خارجی تردد می کنند و تمامی پرواز های داخلی در این کشور با استفاده از هواپیماهای ایرباس و بوئینگ انجام می شود. روسیه به هیچ وجه در حد و اندازه یک قدرت نیست و اگرشما به شهرهای مختلف این کشور سفر کنید ملاحظه می کنید که دربرخی موارد ایران بسیار پیشرفته تر از روسیه است. متاسفانه برداشت موجود در ایران همان برداشت جنگ سرد است و ما فکر می کنیم که روسیه قدرتی است که می خواهد در برابر غرب بایستد در حالی که اصلا چنین چیزی نیست.
وی در ادامه با اشاره به نقص های موجود در زمان شوروی سابق و در روسیه فعلی گفت که یکی از بزرگترین اشتباه های صورت گرفته در تاریخ ابرقدرت خوانده شدن شوروی بود.
موضوع بعدی که در این نشست مطرح شد بده وبستانهای صورت گرفته میان روسیه و آمریکا در یک سال اخیر و تاثیر آن بر سیاست خارجی مسکو بود که دکتر علایی در مورد همکاری میان روسیه و آمریکا گفت: برای این کار روسیه و آمریکا به یکدیگر امتیارهایی را دادند.
در مورد امتیازهایی که واشنگتن به مسکو داد اول این بود که آمریکا پذیرفت در طرح استقرار سپر موشکی خود در کشورهای لهستان و جمهوری چک تغییراتی را بدهد و دوم آنکه واشنگتن پذیرفت حضور خود در کشورهایی که حوزه قدرت سنتی روسیه محسوب می شوند مانند اوکراین، تاجیکستان، قرقیزستان و ... را کاهش داده و اجازه بدهد که همچنان روسیه در آنها حرف آخر را بزند به همین دلیل شاهد بودیم که در یک سال گذشته در اوکراین و قرقیزستان دولت ها تغییر می کنند و در گرجستان هم دیگر آن مسائل حاد همچون گسترش ناتو به شرق رخ نمی دهد.
اما به اعتقاد بهشتی پور، تغییر قدرت در اوکراین و عدم تمایل آن برای پیوستن به ناتو و تحولات انجام گرفته در قرقیزستان نیز ازمسائلی بود که به تغییر دیدگاه روسیه دراین مورد کمک کرد. اما درمورد گرجستان باید به سفر اخیر"هیلاری کلینتون" وزیر خارجه آمریکا به تفلیس اشاره کرد .
کلینتون دراین سفر به صراحت اعلام کرد که بخشی از خاک گرجستان اشغال شده و باید روسیه از خاک گرجستان بیرون برود بنابراین هر چند ممکن است آمریکا دست روسیه را در این منطقه باز گذاشته باشد اما باید گفت اختلافات آنها همچنان به قوت خود باقی هستند.
علایی در مورد امتیازهای ارائه شده از سوی روسیه به آمریکا نیز گفت : در مقابل این کارها آمریکا انتظار داشت که روسیه در سه حوزه همکاری های خود با ایالات متحده را افزایش بدهد که اولین مسئله اعمال فشار بر ایران، دومین مسئله کمک به آمریکا در افغانستان و سومین حوزه کنارگذاشتن زرادخانه هسته ای و پذیرفتن تروریسم هسته ای به عنوان تهدید مشترک به جای آنکه دو کشور یکدیگر را به عنوان یک تهدید هسته ای برای خود قلمداد کنند بود.
"بنابراین روسها برای آنکه همکاری خود در حوزه ایران را به آمریکائیها نشان دهند چند کار انجام دادند که این کارها عبارتند از: واگذاری موشک های اس-300 به ایران ملغی شد؛ البته بنده معتقدم که روس ها در این مورد سالهاست که با ایران بازی می کنند. روسیه قرار بود که شش سال قبل این سامانه را به ایران تحویل دهد و من بر اساس ارتباط با این موضوع می گویم که روسیه هیچگاه قصد تحویل این سامانه را به ایران نداشته و از آن به عنوان یک اهرم استفاده می کرد تا از آن به عنوان وسیله ای برای چانه زنی با آمریکا بهره ببرد.
وی در این مورد که آیا سامانه اس 300 برای ایران مفید است یا خیر گفت : معتقدم که این سامانه هیچ کمکی به ایران نمی کند و ایران از لحاظ قدرت دفاعی در حدی است که نیازی به این سامانه ندارد و به اعتقاد من تحویل ندادن این سامانه به ایران یک نعمت و یک موقعیت برای تهران است زیرا کشورمان را از یک هزینه بسیار بالا نجات داده است اما اگر از نگاه جنگ سرد به موضوع نگاه کنیم باید بگویم که نصب اس 300 در ایران به نفع روسیه بود و می توانست از آن در برابر آمریکا استفاده کند.
اما بهشتی پور در مورد اس 300 نظری متفاوت از دیگاه علایی داشت. این تحلیگر مسائل بین الملل در مورد سامانه اس 300 گفت : بر خلاف نظر آقای علایی باید بگویم اس 300 می توانست توان دفاعی ایران را در برابر تهاجمات احتمالی آمریکا و یا رژیم صهیونیستی بالا ببرد چون این سامانه ویژگی پدافندی دارد.
علایی در ادامه تشریح اقدامات روسیه برای همکاری با آمریکا گفت : نکته دوم نیروگاه بوشهر بود که همانطور که عرض شد تا زمانی که آمریکا وغرب تمایل نداشته باشند روسیه این نیروگاه را راه اندازی نمی کند ونکته سوم مربوط به قطعنامه شورای امنیت سازماتن ملل علیه ایران است.
"از همان ابتدای مطرح شدن موضوع ایران در شورای امنیت روس ها همواره با آمریکا همکاری می کردند اما به تهران می گفتند که ما قطعنامه ها را تعدیل کرده ایم و اگر اقدامات ما نبود آمریکا به ایران حمله می کرد و من باید بگویم که در سال های گذشته اصلا موضوع حمله آمریکا به ایران مطرح نبوده و واشنگتن با توجه به شرایط موجود قادر به انجام آن نبود.
بنابراین روسها دراین مورد با گفتن این سخنان به ایران ازظرفیت های تهران استفاده می کرد وهم اینکه همراهی خود با آمریکا را به واشنگتن می فروخت.
علایی در پاسخ به این پرسش که چرا روسیه هم اکنون این رفتارها را در قبال ایران انجام می دهد، گفت : دلیل آن این است که روسیه می بیند دیگر امکان بهره برداری از موضوع هسته ای ایران رو به اتمام است و دیگر نمی تواند همچون گذشته از آن استفاده کند بنابراین در تلاش هستند تا نهایت استفاده را از آن ببرند به همین دلیل می بینیم که همان سخنان مقامات غربی و صهیونیست که در سالهای قبل ایراد می شد هم اکنون توسط مقامات روسی بیان می شود.
