فتوای رهبری درباره تقلید لهجه

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در جلسه درس خارج فقه در ذیل بحث «غیبت» با اشاره به رواج تقلید لهجه‌ی اقوام ایرانی از سوی برخی، این كار را مصداق "غیبت" ندانستند لیكن تاكید كردند كه چنانچه این كار از باب تمسخر باشد، «حرام» است.

ایشان همچنین یادآور شدند: «غالب شهرهایی كه لهجه‌های آن ها تقلید می‌شود شهرهایی هستند كه مردم غیرت‌مند آن‌ها در حوادث مهم صد سال گذشته در مقابل دشمنان و مهاجمین ایستاده‌اند و این عمل تصادفی نیست». پایگاه اطلاع‌رسانی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بخشی از متن و صوت( )بیانات رهبر انقلاب در این جلسه‌ را به دلیل جنبه‌ی عمومی و اجتماعی آن، منتشر کرده است.

شایان ذكر است جلساتِ درس «خارج فقه» حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، به صورت منظم و سه روز در هفته، از ساعت 7.5 صبح تشكیل می‌شود و جزء برنامه‌های ثابت ایشان از سال 69 تاكنون بوده است. در این جلسات كه با حضور تقریبا 500 نفر از طلاب برگزار می‌شود، تاكنون مباحث جهاد و قصاص به طور كامل تدریس شده و در حال حاضر، «مكاسب محرّمه» تدریس می‌شود.

متن این سخنان به این شرح است:

«متأسفانه یك كار زشتی در بین مردم رایج است كه از لهجه‌های بعضی از ولایات تقلید می‌كنند؛ این آیا غیبت محسوب می شود یا نه؟

حالا این را هم من به شما عرض بكنم؛ غالب این شهرهایی كه لهجه‌های آن ها تقلید می‌شود، شهرهایی هستند كه دارای مردم غیرتمندی هستند كه در حوادث مهم صد سال پیش، در مقابل دشمنان و مهاجمین ایستاده‌اند. این تصادفی نیست. این تقلید هم سابقه ندارد؛ یعنی توی هیچ یك از این كتاب‌های ادبی و طنز و غیره، ما ندیدیم كه یك حرفی باشد كه نشان دهنده‌ی تقلید لهجه باشد. این مالِ همین اواخر است؛ یعنی مثلاً از صد سال پیش به این طرف؛ یعنی از وقتی كه كشور ما در مواجهه‌ی با این دشمنی‌ها قرار گرفته. یكی از مناطقی كه ایستادگی سرسخت كرده، مناطق شمال است، منطقه‌ی گیلان؛ یكی از مناطق، منطقه‌ی خراسان است؛ یكی از مناطق، مناطق آذربایجان است. اینها آن جاهایی هستند كه مردمش سرسختی و سلحشوری نشان دادند؛ اتفاقاً سعی شده است كه همین‌ها از لحاظ لهجه در بین مردم سبك بشوند. یعنی تقلید می‌شود. پس ضمناً در پرانتز، به این نكته هم توجه داشته باشید.

این مسلماً حرام است. در حرمت این عمل هیچ شكی نیست. لكن غیبت نیست. چون قیودی كه در غیبت ذكر شد -كه مقوّم معنای غیبت محرم شرعی است- در این جا وجود ندارد. یكی از قیود، مستور بودن بود. خب، این مستور نیست. علاوه بر این كه عیب نیست اصلاً. كسی این را به عنوان عیب ذكر می‌كند، ولی اصلاً عیب نیست! بنابراین وقتی عیب نبود، پس غیبت نیست. مثل این است كه مثلاً بگویند: آقا عمامه سرش است؛ این «عمامه به سر بودن» عیب نیست. ذكرش بنابراین غیبت نیست. علاوه بر این كه امر ظاهری است، امر واضحی است. پس تعریف غیبت بر این صدق نمی‌كند. اما مسلماً حرام است.

این از باب تمسخر و از باب استهزاء و اینهاست. اینجا دیگر فرقی نمیكند كه علی نحو عام استغراقی مورد نظرش باشد؛ یا نه، مثلا فرض كنید فرد خاصی را مورد نظر قرار بدهد و لهجه‌ی یك شخصی را –به عنوان اینكه لهجه‌ی او، لهجه‌ی عموم است- تقلید بكند. این صور مختلفی دارد. همه‌ی اینها محرّم است. منتها تفاوتش این است كه اگر غرض او لهجه‌ی عموم باشد، این میشود اهانت به همه‌ی آن جمعیت؛ كه خب طبعا آثار خاص خودش را دارد. مثلا فرض بفرمایید اگر بخواهد استحلال بكند، بایستی از یكایك اینها استحلال بكند. آنجایی كه یك نفر باشد، نه، از یك نفر استحلال می‌كند. این بحث عیبجوئی است.

اگر چنانچه نه، تمسخر  وجود نداشت، این از محل كلام خارج است. گاهی از این تقلیدها انجام  می گیرد، اما هیچ قصد تمسخری هم نیست. یك وقتی چند سال قبل از این، در رادیو یك گوینده‌ای تقریبا تمام لهجات ایران را در یك برنامه‌ی  رادیویی بیان میكرد! بعد هم ما آن شخص را دیدیم. گفتیم بالاخره تو كجایی هستی؟! چون هم تركی را مثل خود تركها حرف می‌زد كه ما می‌فهمیدیم، هم مشهدی را مثل خود مشهدی‌ها حرف می‌زد! نفهمیدیم بالاخره كجایی است، نگفت آخرش هم كه كجایی است؛ گفت من ایرانی هستم.

پس بنابراین گاهی تقلید لهجه به عنوان تمسخر نیست. كما این كه تقلید لهجه‌ی یك فرد هم به عنوان تمسخر نیست. یك عمل شیرینی است. خود آن فرد هم گاهی می‌نشیند و تماشا می‌كند كه تقلیدش را دارند می‌كنند. خودش هم می خندد، خوشش می آید. پیداست كه پس تمسخر نیست. این از محل كلام خارج است. آن جایی كه قصد، استهزاء باشد، تمسخر باشد، آن جا می‌شود محرّم.»