خوشه بندی قرآنی

خوشه بندی قـــــرآنی ... هدفمند کـردن یاران

برگرفته از مفاهیم ارزشمند سوره الواقعة

مدتی است افراد جامعه درباره خوشه بندی 1و 2 و 3 مرکز آمار صحبت می کنند و به دنبال این هستند که بالاخره برای دریافت یارانه، در کدام خوشه جای می گیرند تا معلوم شود که نصیبشان از این دیار خاکی چقدر است! هـــدف از طـــــرح این خوشه بندی قرآنی (خوشه بندی قرآنی هیچ ربطی به تقسیم بندی دولتی ندارد ) تلنگری است به هــر آن کسی که برای تحصیل آخرت خود تلاش می کند و فراورده دنیا را برای روز واپسین می پسندد.

در آیات شریف سوره واقعه، خداوند متعال، بندگان را به سه دسته تقسیم می کند: وَكُنتُمْ أَزْوَاجًا ثَلَاثَةً  و شما به سه گـــروه تقسیم خواهید شد .... (آیه 7﴾

بعد از بیان وقوع واقعه عظیم و رستاخیز بزرگ به چگونگى حال مردم در آن روز پرداخته ، و قبل از هر چیز آنها را به سه گروه تقسیم كرده ، مى گوید: «و شما در آن روز سه دسته خواهید بود».

در مورد دسته اول مى فرماید: «نخست اصحاب میمنه هستند، چه اصحاب میمنه اى »؟! (فاصحاب المیمنة ما اصحاب المیمنة). منظور از اصحاب المیمنه كسانى هستند كه نامه اعمالشان را به دست راستشان مى دهند و این امر در قیامت رمزى و نشانه اى براى مؤ منان نیكوكار و اهل نجات است ، چنانكه بارها در آیات قرآن به آن اشاره شده .

در مورد دسته دوم فرموده است: (و اصحاب المشئمة ما اصحاب المشئمة ). گروهى بدبخت و تیره روز و بیچاره و بینوا كه نامه هاى اعمالشان را به دست چپشان مى دهند كه خود نشانه و رمزى است براى تیره بختى و جرم و جنایت آنها. تعبیر به «ما اصحاب المشئمة » نیز در اینجا نهایت بدبختى و شقاوت آنها را منعكس مى سازد.

سرانجام گروه سوم را چنین توصیف مى كند: «و پیشگامان پیشگام» (و السابقون السابقون ). «آنها مقربانند»! (اولئك المقربون ). «سابقون» كسانى هستند كه نه تنها در ایمان پیشگامند، كه در اعمال خیر و صفات و اخلاق انسانى نیز پیشقدمند، آنها«اسوه » و «قدوه» مردمند، و امام و پیشواى خلقند، و به همین دلیل مقربان درگاه خداوند بزرگند. بنابراین اگر بعضى از مفسران پیشگام بودن آنها را تنها به سبقت در طاعت الله (اطاعت خدا) یا نمازهاى پنجگانه، یا جهاد، یا هجرت، یا توبه و امثال آن تفسیر كرده اند، هر كدام گوشه اى از این مفهوم وسیع را مورد توجه قرار داده اند، وگرنه این كلمه اینها و غیر اینها از خیرات و بركات را شامل مى شود.

خوشه 1:

فَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ اما اگر او از مقربان باشد (۸۸)

فَرَوْحٌ وَرَیْحَانٌ وَجَنَّةُ نَعِیمٍ در روح و ریحان و بهشت پرنعمت است (۸۹)

خوشه ۲:

وَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ أَصْحَابِ الْیَمِینِ  و اما اگر از اصحاب یمین باشد

فَسَلَامٌ لَّكَ مِنْ أَصْحَابِ الْیَمِینِ  سلام برتو از سوی اصحاب الیمین(۹۰)

خوشه ۳:

وَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ الْمُكَذِّبِینَ الضَّالِّینَ  اما اگر او از تكذیب كنندگان گمراه باشد (۹۲)

فَنُزُلٌ مِّنْ حَمِیمٍ با آب جوشان دوزخ از او پذیرائی می‏شود! (۹۳)

وَتَصْلِیَةُ جَحِیمٍ سپس سرنوشت او ورود در آتش جهنم است (۹۴)

إِنَّ هَذَا لَهُوَ حَقُّ الْیَقِینِ  این همان حق و یقین است آیه (۹۵)

در ابتدای سوره واقعه، مردم به سه دسته تقسیم شد: «كنتم ازواجاً ثلاثة»، مقرّبان درگاه الهى، اصحاب یمین و اصحاب شمال، پایان سوره نیز سرنوشت این سه گروه را تكرار مى‏كند. هر كس به میزان قرب خود، پاداش دریافت مى‏دارد؛ چنانكه امام صادق علیه السلام فرمود: اگر محتضر از مقرّبان باشد، روح و ریحان در قبر و بهشت پر نعمت براى آخرت او مقرر مى‏شود. البتّه «مقرّبون» با توجّه به آیات 10 و 11، همان پیشتازان در ایمان و عمل صالح مى‏باشند.

«و السابقون السابقون اولئك المقرّبون» از اصحاب یمین در لحظه مرگ، رفع نگرانى مى‏شود تا در قیامت پاداش دریافت كنند. ظاهراً مراد از اصحاب یمین كسانى هستند كه نامه عملشان به دست راستشان داده مى‏شود.

مراد از اصحاب شمال نیز كسانى هستند كه نامه عملشان به دست چپشان داده مى‏شود.

در این آیات، لحظات جان دادن سه گروه در كنار هم مطرح شده است تا انسان در این نمایشگاه معنوى، كدام یك را انتخاب كند: «روح و ریحان و جنّة نعیم... نزل من حمیم و تصلیة جحیم» براى پاداش مقرّبان و اصحاب یمین دلیلى نیامده است، ولى براى كیفر كافران دلیل آمده كه چون مكذّب و ضالّ هستند. پس تنبیه، دلیل مى‏خواهد ولى در لطف و محبت، كسى سراغ علّت نمى‏رود. امام صادق‏علیه السلام فرمود: پذیرایى با آب جوشان، در برزخ و قبر است و ورود به دوزخ، در قیامت است. این سوره با یاد معاد آغاز و با نام معاد ختم گردیده است.

1- مقرّبان، پس از جان دادن، بلافاصله به راحت و رفاه مى‏رسند. «فروح و ریحان» (حرف «ف» دلالت بر گذشت زمانى اندك مى‏كند.)

2- مرگ براى مقرّبان، زمینه‏ساز سه رحمت است: رهایى از غصّه‏ها و سختى‏هاى دنیا «فروحٌ»، رسیدن به الطاف الهى «ریحان» و رسیدن به كامیابى ابدى. «جنّة نعیم»

3- لحظات احتضار و مرگ و اخبار مربوط به نحوه جان دادن مقرّبان، اصحاب یمین و اصحاب شمال را باور كرده و جدّى بگیریم. «ان هذا لهو حق الیقین»

4- سختى جان دادن كفار و كیفر آنان با حمیم و جحیم، حق و عادلانه است. «فنزل من حمیم و تصلیة جحیم... ان هذا لهو حق الیقین»

5 - كیفر یك عمر انحراف و تكذیب، «المكذّبین الضالّین» پذیرایى با نوشیدنى سوزان در جایگاهى آتشین است «فنزل من حمیم و تصلیة جحیم» و خداوند از كیفر نابجا منزّه است. «فسبح باسم ربّك...»

6- وجود قیامت و نظام كیفر و پاداش، نشانه ربوبیّت خداوند در جهت تربیت انسان است كه ستایش پروردگار را مى‏طلبد. «فسبّح باسم ربّك العظیم» «والحمدللّه ربّ العالمین»

حال به محکمه قضاوت برویم و با گزارش هایی که از کردار و اعمال خود سراغ داریم، خود حکم صادر کنیم که در کدام خوشه قرار خواهیم گرفت؟!

تفاوت های پسین «هدفمند کردن یاران» و «هدفمند کردن یارانه»

روز رستاخیز و واقعه روزی خواهد بود که یاران از نااهلان تشخیص داده خواهند شد و بر اساس یارانه هایی که از دنیا به همراه خود برده اند به جایگاه ابدی و در خور شان خود، قرار می گیرند.

در طرح هدفمند کردن یارانه ها امکان اعتراض درمهلت قانونی به خوشه بندی دولت وجود دارد.

اما در روز واقعه هیچ توان، مجال و فرصتی برای اعتراض نخواهد بود.

یَوْمَئِذٍ یَتَّبِعُونَ الدَّاعِیَ لا عِوَجَ لَهُ وَ خَشَعَتِ الْأَصْواتُ لِلرَّحْمنِ فَلا تَسْمَعُ إِلاَّ هَمْساً  طه108

در طرح هدفمند کردن یارانه ها ممکن است عده ای بتوانند خود را در خوشه 1 جا دهند.

اما در روز واقعه کسی به جز خداوند، قادر به هیچ عملی نیست و هر فردی بنابر پرونده اعمال در جایگاه خود قرار می گیرد و بطور قطع، هیچ اشتباهی وجود ندارد. یَوْمَ تُبْلَى السَّرائِر (طارق9)

در طرح هدفمند کردن یارانه ها طبیعی است که به دلیل زائیده بودن دست بشر از خطا عاری نیست و ممکن است عدالت به طور کامل اجرا نشود.

اما در روز واقعه عدالت کامل تنها در آن روز است که اجرا خواهد شد و اصولا آن عدالتی که در آنروز عملی می شود در ظرف دنیا، امکان عملی شدن ندارد. وَ الْوَزْنُ یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ (اعراف/8) فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرًا یَرَهُ (الزلزلة/7) وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ (الزلزلة/8)

تهیه و تنظیم : گروه دین و اندیشه - مهدی سیف جمالی

منابع: تفسیر نور ، پرسمان قرآنی