پلیس فاسد در سینمای ایران

یکی از خط قرمزهای سینما و تلویزیون ایران، نشان دادن پلیس فاسد است. و شاید به همین جهت

بخش عمده ی شوک و تعلیق گناهکاران در رازپوشی دراماتیک و بعد برملا کردن و پرده برداشتن از این راز نهفته است.

در سینمای ایران نمونه ی آدم فاسد که به لباس یک نیروی امنیتی درآمده است وجود دارد. بهترین مثال فیلم های قلاده های طلا و نفوذی است. حتی در سریال مزد ترس حمید تمجیدی نیز، یک مورد بسیار تخفیف یافته از این دست وجود دارد اما هرگز به غلظت ضد قهرمان های گناهنکاران نمی رسد.

صباغ زاده نیز یک تله فیلم ساخته است که در آن  نیرویی انتظامی و یا امنیتی را فاسد و خائن نشان می دهد.

مانگرو داستان یک سرگرد (با بازی فریبرز عرب نیا) نیروی انتظامی است که به عنوان یک خلاف کار حرفه ای به یک باند قاچاق مواد مخدر نفوذ می کند و در مسیر پی بردن به راز این باند و دستگیری شان به موانعی برخورد می کند. مهم ترین چالش سرگرد موانعی است که انگار از داخل سازمان پلیس طرح ریزی می شود. اما در این تله فیلم نیز لباس پلیس آسیب نمی بیند. سرانجام داستان پرده برداشتن از راز یک نیروی لباس شخصی است که سمتی هم در نیروی انتظامی دارد. (با بازی علی طالب لو)

با توجه به این نمونه ها که در آستانه ی خط قرمز قرار می گیرند، باید گناهکاران فرامرز قریبیان را اولین فیلم در سینمای ایران دانست که یک پلیس فاسد تمام عیار را نشان می دهد.

تدین (با بازی خود کارگردان) سرگردی است که هم قطارهایش همه سرهنگ شده اند و او بنا به روحیه ی پرخاشگری و ناسازگاریش و البته مدل کاملاً شخصی اش در تحقیقات پرونده ها در همان درجات پایین تر از سرهنگی درجا زده است . مسئول پرونده ی قتل دختری می شود که از قضا پدرش سرهنگ بازنشسته ی پلیس است و او هم پلیس کم حاشیه ای نبوده است.

بسیاری در نقد فیلم گناهکاران، این فیلم را یک فیلم بومی در فضای امنیتی و پلیسی ایران نمی دانند. شاید پس زمینه ی ذهنی نسبت به فیلم نامه نویس و مصاحبه هایش در این قضاوت نقش داشته باشد.

سام قریبیان فرزند فرامرز قریبیان دانش آموخته ی سینما در آمریکاست و بنا به گفته ی خودش این فیلم نامه را در زمان اقامتش در آمریکا نوشته و اصلاً قرار بوده است که این فیلم نامه را در قالب سینمای هالیوود ارائه کند و به دلایلی این اتفاق نیافتاده است.

سام قریبیان پیش از عزیمت به آمریکا و ادامه ی تحصیل، سابقه ی حضور در سینما و کار تصویر را داشته است.

شاید بسیاری از خوانندگان این متن بازی سام قریبیان را در فیلم شکار خاموش کیومرث پوراحمد به خاطر داشته باشند. اما این سابقه که مربوط به دوره ی کودکی اوست نمی تواند محل تأثیرپذیری از سینمای ایران باشد، علاوه بر این اجرای برنامه هایی برای گروه کودک و نوجوان شبکه ی یک در حدود ده سال پیش نیز نمی تواند معیار فعالیت سینمایی قلمداد شود و باید پذیرفت که تحصیل در ینگه دنیا، نمود عینی مشخص در فیلم نامه ی گناهکاران داشته است.

البته اشارات فیلم نیز در گریز یا پوشیدن این تمایل نیست. سکانس تعقیب و گریز در سالن سینما  موید این نکته است. فیلم هفت ساخته ی دیوید فینچر بر پرده ی سینما در حال نمایش است و شخصیت پلیس فیلم هفت هم بی شباهت به سرگرد تدین نیست.

علاوه بر همه ی این نکته ها سرگرد تدین در انجام وظیفه ی پلیسی اش دچار یک تنهایی مزمن است. از طرف همکارانش مورد بی مهری است و کارش به بازرسی نیرو کشیده و عنقریب خلع لباس و درجه می شود . شاید این تنهایی اجتماعی برای سرگرد تدین را بشود با سرپیکو مقایسه کرد. آل پاچینو در نقش سرپیکو (ساخته ی سیدنی لومت) نیز شرایطی این چنین دارد، با این تفاوت که سرپیکو بیشتر در مقابل یک نظام فاسد قرار می گیرد تا یکی، دو نفر که مانع کارش هستند.

گناهکاران در جشنوراه ی سی و یکم به نمایش درآمد و در کمتر از چند ماه نیز اکران عمومی شد. جالب این که در این مدت هیچ بازتاب منفی از سوی جامعه ی پلیسی نداشته است. قطعاً این فیلم با اخذ مجوزهای قانونی ساخته شده و پروانه ی نمایش گرفته است. اما شاید نگاه مختصر پس مدرن فیلم در پایان بندی و نتیجه گیری به نقطه ی توجیه فیلم در برابر انتقادها تبدیل شده باشد.

بخش سینما و تلویزیون تبیان

مطالب مرتبط:

روزگار خوش آقای قریبیان 

یکی از بهترین زوج های تاریخ سینمای ایران

پلیس جدی اما بذله گو