هدفمندی در زندگی نوجوان با قرآن

دهمین دوره از پروژه های دانش آموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پر شور شما دوستان و علاقمندان به پایان رسید اما کار ما هنوز تمام نشده است! این دوره نیز همچون سال های گذشته دوستان بسیاری با ثبت طرح ها و ایده های خلاقانه خود در منوی "پیشنهاد موضوع" ما را در ارتقای تنوع پروژه ها یاری نموده‌اند. هم چون گذشته بر آن شدیم تا با گردآوری این ایده های جالب، علاوه بر قدر دانی از این دوستان نوآور، زمینه ای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقمند فراهم آوریم. فراموش نکنید که ما همیشه منتظر طرح های جدید شما عزیزان هستیم.

نام ایده: هدفمندی در زندگی نوجوان در قرآن و روانشناسی با تاکید بر آموزه های سوره لقمان
نام ارایه دهنده/دهندگان: صبا فرحزادی، سمانه میرزا عبدالله
زمینه و نوع پروژه: علوم اسلامی. علوم تربیتی
درجه سختی: دشوار
نام مدرسه: دبیرستان دخترانه امام صادق

از مهم‌ترین ارکان حیات انسانی، هدفداری زندگی است.

زندگی بدون هدف، پوچ است و پوچ‌تر از آن، اشتباه در انتخاب هدف است. این سخن همیشه در میان ما گفته می شود که زندگی ارزشمند، هدفدار و هدفمند می باشد و هدفداری به عنوان یک اصل مسلم برای زندگی پذیرفته شده است؛ اما جای آن هست که با مراجعه به قرآن کریم این پرسش هم مطرح شود که به چه دلیل زندگی باید هدفمند باشد، چه ضرورتی احساس می شود که انسان دارای زندگی هدفدار باشد؟ آیا شناخت هدف، هم چنین شناخت وسایل و ابزاری که ما را به هدف می رساند، در سرنوشت ما موثر خواهد بود؟

در این پژوهش دانش آموزان با بررسی معنا و مفهوم هدف به سراغ آیات قرآن و دیدگاه روانشناسان در خصوص مسأله هدفمندی رفته و با بررسی سوره لقمان و واکاوی اهداف تعیین شده برای زندگی نوجوان، اهداف نزدیک، واسطه‌ای و اهداف نهایی زندگی را برای نوجوان با تاکید بر آموزه های این سوره تشریح نموده‌اند.

معنا شناسی هدف

در تعریف هدف، سخن ها گفته‌اند؛ بعضی از این تعریف ها عبارت‌اند از:
هدف، آن چیزی است که برای رسیدن به آن تلاش و کوشش می شود (. حسن انوری فرنگ بزرگ سخن، ج 8، ص 83(و نیز گفته‌اند: هدف، عبارت است از آن حقیقت مطلوب که اشتیاق وصول به آن، محرک انسان است به انجام کارها و انتخاب وسیله هایی که آن حقیقت را قابل وصول می نماید (علامه محمدتقی جعفری. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، ج 1، ص 80)
«فلسفه حیات» یا «هدف زندگی» از مسایل مهم انسان‌شناسی به شمار می رود و یکی از اساسی‌ترین موضوعات زندگی انسان است. اگر انسان نتواند در یابد که «هدف از حیات چیست» و پاسخ مناسبی برای این پرسش نداشته باشد، زندگی را بی معنی خواهد یافت. تلاش های روزمره زندگی انسان، زمانی مفهوم خواهد یافت که «هدف نهایی از زندگی» روشن باشد.

با اندکی دقت می توان دریافت، هدفی که ما برای زندگی خود در نظر می گیریم همه زندگی ما را تحت تأثیر قرار می دهد، به تعبیر دیگر، به زندگی ما «جهت» و «معنی» می دهد.
 
اگر انسان ها در زندگی خود روش های متفاوتی دارند، به این دلیل است که هدف های مختلفی را دنبال می کنند، هر قدر این هدف با ارزش‌تر و والاتر باشد، به همان اندازه زندگی از ارزش و کیفیت عالی‌تری برخوردار خواهد شد؛ بنابراین، سعادت و کمال انسان در گرو «شناخت هدف» و آگاهی از «فلسفه حیات» و تلاش بی‌وقفه در راه رسیدن به آن می باشد. یکی از بزرگ‌ترین آسیب زندگی اجتماعی همزمان با رشد روزافزون جوامع گسترش استفاده از ابزارهای الکترونیکی و اختلال در تنظیم دریافت اطلاعات صحیح و غیر صحیح توسط افراد و در نتیجه به وجود آمدن سردر گمی ها و حیرانی ها در تشخیص صحیح مسیر زندگی می باشد. تعیین اهداف صحیح برای زندگی و داشتن افق مناسب برای حرکت، کارآمدترین راه برای دوری از این سردرگمی ها است که انسان را در طی مسیر عقلانی و مناسب یاری می رساند.

با توجه به مسأله ذکر شده در خصوص تعیین اهداف، هم چنین با توجه به اهمیت دوران نوجوانی در دریافتن مسیر صحیح زندگی، دانش آموزان در این پژوهش به بررسی اهداف تربیتی مورد نظر قرآن کریم برای سنین نوجوانی پرداختند و در این راستا با تکیه بر آموزه های سوره لقمان مسأله مورد نظر را تشریح نمودند. انتخاب سوره لقمان به دلیل وجود نصایح لقمان به فرزند نوجوانش در این سوره می باشد. بر این اساس، در این پژوهش ابتدا به بررسی معناشناسانه اهداف پرداخته شد، سپس انواع اهداف در دو دسته اهداف غایی و نهایی و اهداف نزدیک یا میانی بررسی گردید. سپس به تشریح مفهوم اسلامی تربیت و ویژگی های آن پرداختند و با تکیه بر آیات شریفه سوره لقمان اهداف تربیتی اسلام در زندگی نوجوان را مورد بررسی قرار داده شد.

اهم این اهداف عبارت‌اند از:

هدف های تربیتی از نظر اسلام
- پرستش خدا به عنوان هدف اساسی تربیتی
- تقوا
- تعلیم حکمت
- عدالت خواهی
- تکامل انسان
- برادری و همکاری
- پرورش نیروی تفکر
- پرورش روح اجتماعی
- پرورش شخصیت اخلاقی

روش های تربیتی اسلام

- عبادت
- تلفیق ایمان و عمل
- توأم ساختن علم و عمل
- تربیت عملی یا پیروی از سیره پیامبر و پیشوایان دینی
- پیروی از عقل در تربیت اسلامی
- امر به معروف و نهی از منکر
- مجاهده در راه حق
- پاداش و تنبیه
- توبه
- پند و اندرز دادن
- تربیت از طریق جلب توجه به سرگذشت اقوام و ملل

مهارت های کسب شده

1. کار با نرم افزاارهای کاربردی نور
2. چگونگی استفاده از منابع در حوزه دین
3. روش استنتاج از آیات

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: مهدی رحمانی
تنظیم: نسرین صادقی