لطفا دور نزنیم !

 لطفا دور نزنیم آخرین سریال مهدی مظلومی كه از شبكه تهران پخش می‌شود از جمله سریال‌هایی است كه با هدف فرهنگ‌سازی‌ ترافیكی ساخته شده است.

البته اینكه ما این سریال را سفارشی بدانیم یا ندانیم فرقی در این تحلیل به وجود نمی‌آورد كه سریال‌هایی كه به‌صورت سفارشی فرهنگ‌سازی‌ را در دستور كار قرار می‌دهند نسبت به دیگر آثار افت كیفی مشهودی دارند؛ این قضیه در مورد آخرین سریال مهدی مظلومی هم صدق می‌كند.

به گزارش همشهری ، شاید بسیاری از مخاطبان عام تلویزیون مهدی مظلومی را نشناسند یا چهره‌‌اش را به خاطر نیاورند اما او بعد از مهران مدیری و مهران غفوریان (همكاران سابقش) یكی از مهم‌ترین طنزپردازان تلویزیون است ولی به‌دلیل فراز و فرود فراوانی كه در سریال‌هایش داشته نتوانسته مانند مهران مدیری امضای مخصوص به‌خود را پای اثرش به بیننده نشان دهد.

البته بخشی از این اتفاق به‌دلیل عدم‌حضور مظلومی به‌عنوان بازیگر آثار خود است كه مدیری، غفوریان و دیگر كارگردان‌های سریال‌های طنز ازآن بهره می‌برند اما بخش عمده این مشكل به‌دلیل فراز و فرود در كار خود اوست. به‌عنوان مثال وقتی سریال موفق «بدون شرح» را در كنار لطفا دور نزنیم می‌گذاریم هیچ عنصر مشتركی را به‌عنوان شگرد یا امضای كارگردان نمی‌توان یافت؛ پس لاجرم باید لطفا... را اثری مستقل در میان آثار مظلومی دانست؛ هرچند تعداد آثار مستقل وی در حال افزایش باشد.

مهدی مظلومی كارش را به‌طور مستقل با كارگردانی سریال بدون شرح آغاز كرد و با این سریال بسیار موفق، خود را به‌عنوان قطب سوم طنز‌پردازی در تلویزیون در اوایل دهه80 شناساند. او با فراتررفتن از الگوی طنز خانوادگی كه در «پاورچین» و «زیر آسمان شهر» ارائه شده و موفقیت‌هایی را هم كسب كرده بود الگوی نوعی طنز محل كاری یا خارج از خانه را ارائه داد؛ الگویی كه درصدد بود آدم‌ها را در موقعیت‌هایی فراتر از محیط خانواده به طنز و كمدی بكشد. او برای این منظور دفتر یك هفته‌نامه را برگزید.

او اگرچه نتوانست به‌طور كامل این الگو را از طنز‌های خانوادگی منتزع كند اما تا حدودی دایره طنز و كمدی در سیما را افزایش داد و گرچه در بدون شرح،  داستان بدون تعامل با روابط خانوادگی پیش نمی‌رفت اما قسمت اعظم بار كمدی داستان بر دوش روابط حرفه‌ای بیرون خانه بود.

بدون شرح بدون شك یكی از موفق‌ترین آثار نودشبی بوده كه تا امروز پخش شده اما نكته جالب این است كه این الگو در سریال «بانكی‌ها» جواب نداد و این سریال حتی گوشه‌ای از موفقیت‌های سریال قبلی ر ا تكرار نكرد درصورتی كه پافشاری مظلومی و گروه نویسند‌گانش بر این الگو در سریال «كمربندها را ببندیم» باعث موفقیت نسبی این سریال شد؛ سریالی كه در یك دفتر هواپیمایی یا یك فرودگاه خصوصی، همان راهی را در ارائه شوخی‌ها و موقعیت‌های طنز رفت كه بدون شرح رفته بود.

سریال نودشبی بعدی مظلومی «اكسیژن» بود كه باعث شد منتقدان به این باور برسند كه مظلومی طلسم موفقیت آثارش یكی در میان عمل می‌كند و او برای فرار از این طلسم یكی در میان، با دست‌شستن از ساخت سریال‌های نودشبی به سمت ساخت آثار مناسبتی رفت. «زندگی به شرط خنده» و «روزگار خوش حبیب‌آقا» از زمره این سریال‌ها بود كه مظلومی با فاصله گرفتن از ساخت سریال‌های نود‌شبی آنها را ارئه داد.

او در حالی كه در سریال‌های نودشبی‌‌اش یكی از موفق‌ترین زوج‌های كمدی تلویزیون یعنی فتحعلی اویسی و امیر جعفری را معرفی كرد اما در زندگی به شرط خنده از تیپ خشایار در سریال زیر آسمان شهر وام گرفت اگرچه در نهایت این سریال هم در زمره آثار موفق مظلومی جای نگرفت و به همین ترتیب سریال روزگار خوش حبیب آقا نیز اتفاق خاصی به شمار نیامد.

اما لطفا دور نزنیم چنان كه نوشتیم سریالی است كه حین سرگرم‌سازی،‌ فرهنگ‌سازی‌ را نیز مد نظر دارد.

داستان این سریال حول محور مردی به نام سیف‌الله با بازی محمد كاسبی است كه به دلایلی به قانون و مخصوصا قوانین راهنمایی و رانندگی احترام می‌گذارد. او به شیوه‌ای پدر سالارانه خانواده‌ای را اداره می‌كند؛ خانواده‌ای متشكل از برادر‌زاده‌هایش كه اتفاقا هر كدام در یك محدوده بسته و مشخص، كسب و كار نیز دارد. به این نحو مظلومی سعی می‌كند الگوی طنز فرا‌خانوادگی را حفظ كند كه البته تلاش ناموفقی است.

خلاصه اینكه سیف‌الله‌خان فرمانی صادر می‌كند مبنی بر اینكه نوشین - یكی از دختر‌های خانواده-  باید ظرف 3روز ازدواج كند وگرنه عرصه بر دیگر افراد خانواده تنگ می‌شود؛ اعضای خانواده نیز برای گریز از این شرایط جوان ساده‌دلی به نام اصغر با بازی محمدرضا هدایتی را گیر می‌آورند و با كلك به جای شوهر نوشین به سیف‌الله معرفی كنندتا اینكه... .

چنان كه مشاهده می‌شود الگوی داستانی لطفا دور نزنیم از الگوی فیلمفارسی‌های كمدی یا بعضی از فیلم‌های هندی تبعیت می‌كند؛ الگویی كه در آن منطق داستان فدای ایجاد موقعیت كمدی می‌شود.

در این الگو مهم نیست كه مثلا در سریالی كه در مورد ترافیك، فرهنگ‌سازی‌ می‌كند شخصیت دیكتاتورمآب سیف‌الله اصلا محلی از اعراب دارد یا نه، یا اصلا چرا سریالی كه دغدغه فرهنگی دارد نسبت به نسل جوان (نوشین) این‌قدر بی‌رحم و اشاعه‌دهنده فرهنگ نخ‌نمای پدرسالاری در زمینه ازدواج است و اصلا پیدا‌كردن شوهر ظرف 3 روز حتی به شرط كمدی‌بودن روایت، از چه منطقی پیروی می‌كند! بیننده از فردی چون سیف‌الله كه از روی طریقه رانندگی افراد و مبادی قانون بودن آنها در موردشان قضاوت می‌كند انتظار ندارد كه به‌صورت كاملا بی‌منطق از این شروط فیلمفارسی‌وار برای ازدواج دختری بگذارد.

به همین طریق داستان سریال در الگوی بسته‌ای دور می‌زند كه گاهی بانمك‌بودن شخصیت اصغر با بازی هدایتی و گاهی بده‌بستان او با جواد عزتی بیننده را راضی نگه می‌دارد؛ ضمن اینكه وجود شخصیت‌هایی مثل سیمین به‌عنوان مدیر داخلی خانه (بخوانید كلفت در فیلم‌های فارسی) بسیار پیش‌پاافتاده و فسیل‌شده است.

از طرف دیگر پیام‌های راهنمایی رانندگی كه گاهی توسط سیف‌الله، گاهی توسط اصغر و گاهی توسط دیگر شخصیت‌های سریال عنوان می‌شود بسیار رو و سطحی است و سطح كیفی سریال را بسیار پایین آورده است. در حقیقت لطفا دور نزنیم سریالی نیست كه در كنار روایتش گوشه‌ای از فرهنگ ترافیك را منتقل كند بلكه تبدیل به پیغام‌هایی ترافیكی شده كه داستانی برای ارائه آنها خلق شده است. طبیعتا از دل چنین محدودیت‌هایی داستانی جذاب - لااقل در حد كارهای قبلی كارگردان-  بیرون نمی‌آید و انتظارات مخاطب را از مهدی مظلومی برآورده نمی‌كند؛ گرچه عده‌ای از مخاطبان هنوز از این الگوهای قدیمی احساس رضایت كنند.

در واقع آن‌چیزی كه در نهایت سریال لطفا دور نزنیم را از دید برخی از مخاطبان پذیرفتنی می‌كند وجود دغدغه‌های فرهنگی و تلاش برای ارائه سریالی سالم و به دور از مخاطرات روانی است كه این‌روزها در اكثر سریال‌های وطنی به چشم می‌خورد وگرنه از دید حرفه‌ای، این سریال در كارنامه مهدی مظلومی گامی رو به عقب به شمار می‌رود؛ آن‌هم برای كارگردانی كه هنوز می‌تواند در دایره بسته سریال‌های كمدی، تاثیر‌گذار باشد.

تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی