بده ، بستون 1
دانستنیهای ضروری معاملات
توجه: خواندن این مطلب حتی به كودكان زیر 16 سال هم توصیه می‌شود
سلام
آدمی‌زاد برای رسیدن به تمام خواسته‌هاش مجبوره كه بصورت اجتماعی زندگی كنه تا بتونه به كمك دیگران نیازهاشو برطرف كنه. اما این رو هم خوب میدونه كه كسی مفتی چیزی بهش نمیده، همونطور كه خودش این كارو نمی‌كنه. بنابر این باید یكی بده تا یكی بگیره.
داستان خرید فروش به همین سادگی از همین‌جا شروع شد. یعنی از وقتی فقط سه چهار تا بیشتر آدم روی زمین نبود!
سالهای سال گذشت تا اینكه رسید به 1400 سال پیش و خدا خواست ایبار دست آدم رو حسابی بگیره و به قول علما اتمّ و اكمل بكشدش به طرف خودش كه همون خوشبختی اساسی و واقییه! بنابر این، یه مرد نازنینی رو فرستاد تا اوضاع زندگی مردم رو با قوانین خدایی سر و سامون بده. بله دوستای گلم، پیامبر عزیزمون آستینا رو زد بالا و دست به كار شد.
اوضاع از این قرار بود: یه سری چیزا بود كه مردم اصلا از اونا خبر نداشتن كه چقدر براشون خوبه، یه سری چیزا بود كه نمی‌دونستن كه چقدر براشون بده، و یه سری چیزا هم بود كه باید یه دستی به سر و روشون كشیده می‌شد.
اون دسته‌ی اول مثل نماز خوندن و ... بود كه پیامبر به مردم یاد داد [واجبات]، دسته‌ی دوم گناها و خرافه‌هایی بود كه بازم پیامبر مردم رو از اونا نجات داد و فهموند كه به ضررشونه [محرمات]، اما دسته‌ی سوم؛ این كارای دسته سومی كه مردم می‌كردن بد نبود اما یه تنظیم موتور می‌خواست تا میزون بشه، اونا یه چیزایی مثل خرید و فروش، ازدواج و ... بودند كه در كل بهشون میگن «معاملات».1
القصه، سرتون رو درد نیارم و برم سر اصل قضیه: اصلِ اصلِ قضیه اینكه چند وقتیه جناب آقای "مدیر دین و اندیشه" گیر سه پیچ به ما داده كه با دوستات (منظورش شما تبیاناس) درباره مسائل اقتصادی و دیدگاه اسلام درباره اون و موضوعاتی كه امروزه مردم باهاش درگیرن (بازم به قول علما: «مبتلا به») حرف بزن، ما هم گفتیم چشم (من آدم صاف و ساده‌ای هستم و راحت اصل ماجرا رو گفتم).
خوب حالا كه بیوگرافی خرید و فروش رو با اصل قضیه براتون گفتم، وقت بسم الله اول كاره:
بسم الله الرحمن الرحیم
بذارید همین اول كار چندتا نكته رو مشخص كنیم و سنگامونو باهم وابكنیم تا بعداً یخه‌ی ما گیر نباشه:
1- ما اینجا بحثای تخصصی و اثباتی نمی‌كنیم بلكه فقط می‌خوایم به زبون ساده خودمون و شما رو از بعضی چیزا مطلع كنیم تا نه اینور آب سرمون كلاه بره و نه اونور آب كلامون پس معركه باشه!
2- ما اینجا نمیخوایم مسأله‌ی شرعی بگیم، منظورم اینكه می‌خوایم بگیم یه خبرایی هست اما شما باید تو یِجاهاییش برید سراغ مرجع تقلید خودتون و كسب تكلیف كنید.
3- خواهش می‌كنم شما هم توی گود باشین، یعنی هی من حرف نزنم، اگه حرفی، پشنهادی، تعریف و تمجیدی دارین اصلا دریغ نكنین!!
دوباره بسم الله الرحمن الرحیم
چرا این بحث؟
سوال خوبی است، امروزه تا كودكی زبان باز می‌كند، قبل از آنكه حتی بتوان ایستاده راه برود، چهار دست و پا به مغازه می‌رود! باور ندارید؟ زندگی كنونی ما به گونه‌ای شده كه از كودك تا پیر در حال تبادل و ارتباط با دیگران بوده و خرید و فروش، خوراك هر روزه‌ی همه شده است. بنابر این لازم است این مسأله نیز همچون سایر فعالیتها در محدوده مقررات اسلام باشد تا با دانستن آداب و احكام آن، هم از سقوط در ورطه‌ی حرام كه موجب تباهی آخرت انسان می‌شود، و هم از ضررهای مالی و مادی، جلوگیری كرد.
مردی به امیر مؤمنان، علی علیه‌السلام گفت: در پی كسب و كار هستم. حضرت پرسیدند: احكامت را بلدی؟ گفت: پس از كار، خواهم آموخت. حضرت فرمود: «وَیْحَكَ الْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجَرُ، فَاِنَّهُ مَنْ باعَ وَاشْتَری وَ لَمْ یَسْألْ عَنْ حَرامٍ وَلا حَلالٍ ارْتَطَمَ فِی الرِّبا، ثُمَّ ارْتَطَمَ»2 وای به حالت! نخست احكام (خرید و فروش) را بیاموز، سپس به تجارت بپرداز؛ زیرا هر كس خرید و فروش كند و از حلال و حرام آن نپرسد مكرّر در [آلودگی ] ربا فرو می‌رود.
امام صادق (علیه‌السلام) نیز می‌فرماید: «مَنْ اَرادَ التِّجارَةَ فَلْیَتَفَقَّهْ فی دینِهِ لِیَعْلَمَ بِذلِكَ ما یَحِلُّ لَهُ مِمّا یَحْرُمُ عَلَیْهِ وَ مَنْ لَمْ یَتَفَقَّهْ فی دینِهِ ثُمَّ اتَّجَرَ تَوَرّطَ الشُّبُهاتِ»3 هر كه می‌خواهد تجارت كند باید با مسائل دینش آشنا شود، تا حلال و حرام را از هم بازشناسد و كسی كه قبل از فراگیری احكام دینش، داد و ستد نماید، در كارهای شبهه‌ناك غوطه ور خواهد شد.
حضرت آیت الله خمینی (ره) نیز در حكم مسأله می‌فرماید:
بر هر كس كه می‌خواهد به تجارت و سایر انواع كسب اشتغال ورزد، واجب است [به این حكم دقت كنید] احكام و مسائل مربوط به آن را یاد بگیرد، تا صحیح آن را از فاسدش باز شناسد و از ربا سالم بماند و مقدار لازم، آن است كه حكم تجارت و معامله‌ای را كه انجام می‌دهد در همان موقع انجام دادن هرچند از روی تقلید بداند.4
خب تا ایجا رو داشته باشید تا بعد
یا علی مدد
تبیان – حسین عسگری
1- مسائل و آموزه‌های دین در كل به سه بخش اصلی: 1- اعتقادات؛ 2- اخلاق؛ و 3- احكام تقسیم می‌شود. بخش احكام نیز خود شامل دو قسمت: 1- عبادات؛ و 2- معاملات است كه بحث ما مربوط به این قسمت اخیر است.
2- مستدرك الوسائل، ج 13 ، ص 247
3- وسائل الشیعه، ج 12، ص 283
4- تحریر الوسیله، ج 1، ص 500، مسأله 21
